جامعه در بند سیاستزدگی رسانهها
محمد بلوری
گروه فرهنگی: کافی است نگاهی گذرا به صفحات اول روزنامهها و خبرگزاریهای بیندازیم تا با حجم وسیعی از خبرهای سیاسی مواجه شویم.
مدتی است که بر اساس قانون نانوشتهای اخبار اجتماعی، ورزشی و فرهنگی جایشان را به اخبار سیاسی و اقتصادی دادهاند. سیاستزدگی رسانهها و جامعه موضوع چندان جدیدی نیست؛ به هر حال از آنجا که اغلب موضوعات فرهنگی، اجتماعی و ورزشی در کشور ما به نوعی با سیاست عجین شدهاند، نمیتوان از نقش پررنگ سیاست در جامعه چشمپوشی کرد. اما تجربه نشان داده است که پافشاری بیش از حد بر توجه به انعکاس اخبار سیاسی و انحصار تیترهای اصلی به برخی از چهرههای سیاسی، نتیجه چندان مطلوبی هم برای رسانهها به دنبال نداشته است.
افت تیراژ مطبوعات، کاهش مخاطبان رسانهها و بیاعتمادی عمومی به رسانههای داخلی از مهمترین مشکلات رسانهها در سالهای اخیر است. در همین راستا مدتی است که برخی از کارشناسان رسانه بر این موضوع تاکید میکنند که بهتر است رسانهها طبق روال سابق بیشتر به اخبار اجتماعی، ورزشی و فرهنگی که به نوعی با زندگی روزانه مردم سر و کار دارند، بپردازند تا به تعبیری بیشتر صدای مردم شنیده شود تا مسوولان.
این در حالی است که امروزه این دست از اخبار به سختی و صرفا در موارد خاص در صفحه اصلی رسانهها دیده میشوند؛ از نمونههای معدود اخیر، انتخاب خبر برد تیم پرسپولیس و صعود این تیم به فینال لیگ قهرمانان آسیا، به عنوان تیتر یک است که توانست جای خود را در صفحه نخست بسیاری از روزنامههای صبح امروز (دوم آبان ماه) باز کند.
در همین راستا، محمد بلوری ـ روزنامهنگار پیشکسوت دربارهِ سیاستزدگی مطبوعات و اینکه چرا در دو دهه اخیر رسانهها در انحصار اخبار سیاسی قرار گرفتهاند، گفت: روزنامهها عادت کردهاند به جنبههای سیاسی رویدادهای مختلف بپردازند و صرفا اخبار سیاسی را منعکس کنند؛ این در حالی است که انتشار اخبار سیاسی در روزنامهها هم صرفا در حد انعکاس خبر است و با هیچ تحلیل و توضیحی همراه نیست. سابقا روزنامهنگارهایی در تحریریه کار میکردند که کارشان فقط تحلیل رویدادهای سیاسی و نوشتن گزارش و تحلیل بود.
این روزنامهنگار پیشکسوت در ادامه به جای خالی گزارشهای اجتماعی و فرهنگی در رسانهها اشاره و خاطرنشان کرد: پیشتر اخبار اجتماعی نقش پررنگتری در روزنامهها داشتند که این اتفاق نتایج خوبی هم به دنبال داشت. به عنوان مثال اوایل دهه ۷۰ ما در گزارشهایی به جوانان معتاد پرداختیم و از این موضوع انتقاد کردیم که زندانی کردن آنها چه مشکلی را حل میکند؟ انتشار این گزارشها با استقبال زیادی از سوی مردم مواجه شد و باعث شد که دولت مراکز درمانی برای ترک اعتیاد راه بیندازند و پس از آن اجازه اشتغال به آنها بدهد. درست است که هماکنون درمان معتادان با مشکلات زیادی مواجه است، اما نوشتن آن گزارشها باعث شد تا مسیر جدیدی ایجاد شود.
بلوری با بیان اینکه انتشار اخبار اجتماعی میتواند در جذب مخاطب بسیار موثر باشد، به جای خالی دغدغههای مردمی در رسانهها اشاره کرد و گفت: این روزها روزنامهنگاران پشت میزنشین شدهاند و بیشتر به دنبال اخبار و مسائل سیاسی هستند. آنها متوجه نیستند و نمیدانند که ارتباط با مردم میتواند چه نتایج خوبی برای رسانه در پی داشته باشد. ارتباط روزنامهنگاران با مردم و دریافت اطلاعات از آنها و همچنین در جریان دغدغههای مردمی قرار گرفتن، میتواند بسیاری از مشکلات جامعه را حل کند.
او همچنین بیتجربه بودن سردبیران و سیاسی بودن مدیران مسئول را از دیگر دلایل سیاستزدگی مطبوعات برشمرد و یادآور شد: بسیاری از سردبیران مطبوعات تخصص و تجربه لازم را ندارند و به همین دلیل هم نمیتوانند در انتخاب سوژهها و موضوعات عملکرد خوبی داشته باشند و صرفا به صلاحدید مدیران مسوول عمل میکنند.
این پیشکسوت روزنامهنگاری یادآور شد: از طرفی دیگر سیاسی و جناحی بودن مدیران مسوول هم باعث شده است تا اخبار بیشتر جنبه سیاسی پیدا کند. این در حالی است که این عملکرد نتیجهای جز از دست دادن مخاطب به دنبال ندارد. رسانهها باید به این نکته توجه کنند که تجربه ثابت کرده پرداختن به دغدغههای مردمی فارغ از سیاست نتایج بسیار خوبی برای رسانهها در پی خواهد داشت.
این در حالیست که یک فعال رسانهای و مدیرمسؤول پایگاه خبری»بهار نیوز« معتقد است «نوع نگاه برخی از مسؤولان فرهنگی به رسانه و وضعیتی که در سالهای اخیر بر فضای رسانهای کشور حاکم شده است، باعث شده که رسانهها دچار خودسانسوری شوند و مردم نیز خواسته یا ناخواسته به سمت رسانههای خارجی سوق پیدا کنند.» منصور قنواتی، فعال رسانهای با مقایسه عملکرد رسانههای داخلی و خارجی در انعکاس یک رویداد واحد، اظهار کرد: وضعیتی از سالهای اخیر تاکنون بر رسانههای داخلی ما حاکم شده است که عملا مردم را به صورت خواسته یا ناخواسته به رسانههای خارج از کشور عمدتا فارسی زبان سوق داده است. ریشه این وضعیت نوع نگاهی است که برخی از مسؤولان نظارتی کشور به مقوله رسانه دارند.
او ادامه داد: متأسفانه بخش عمدهای از مسؤولان نظارتی کشور تفاوت چندانی میان رسانههای داخلی و خارجی قائل نیستند؛ یعنی همان برخورد و واکنشی را که با رسانههای خارجی دارند، در برابر رسانههای منتقد داخلی نیز اعمال میکنند؛ به عنوان مثال اگر رسانهای داخلی در جهت اصلاح امور و بهبود وضعیت کشور نقدی داشته باشد، مجموعه نظارتی کشور همان نگاهی را که به رسانههای خارجی به عنوان »معاند« یا »برانداز« دارد به این رسانه منتقد نیز دارد. بنابراین اگر امروز رسانههای ما تحت فشار مضاعفی قرار گرفتهاند، به خاطر همین نگاه در چند سال اخیر بوده است.
وی یادآور شد: این نگاه صاحب منصبان در سالهای اخیر باعث شده که رسانهها به خودسانسوری دست پیدا کنند و حتی برای ورود به اخبار پیشپا افتاده نیز ترس داشته باشند؛ به عنوان مثال اگر در یکی از شهرهای ایران خبری از اعتصاب یا اعتراض نسبت به یک مقوله اجتماعی وجود داشته باشد، خبرنگاران و رسانههای داخل کشور آنقدر محافظهکاری میکنند که خودشان در نهایت خبر را کنار میگذارند. نتیجه طبیعی این رویکرد این میشود که مردم برای دریافت اخبار و اطلاعات به رسانههای خارجی و شبکههای اجتماعی رجوع میکنند.
قنواتی خاطرنشان کرد: تا زمانی که نگاه صاحب منصبان به رسانههای منتقد داخلی همانند نگاهی است که به رسانههای خارجی دارند، دست اهالی رسانه بسته خواهد بود؛ به عنوان مثال ما در روزنامه »بهار« در انعکاس رسمی اخبار تجمعات و اعتراضهای دی ماه ۹۶ با انتشار چند نقد درونحاکمیتی، مورد اتهامهای زیادی قرار گرفتیم. در این شرایط وقتی منِ رسانه میبینم محیط این چنین است، اصلا به چنین فضاهایی وارد نمیشوم؛ این در حالی است که بسیاری از اهالی رسانه اهل پیگیری و تحلیل و آنالیز رویدادها هستند، ولی به دلیل وجود چنین جو پُر مخاطرهای، ضریب ریسکپذیریشان به حداقل میرسد.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایسنا ، او با بیان اینکه »فضای بسته رسانههای داخلی فرصت مناسبی برای رسانههای خارجی محسوب میشود«، گفت: در سالهای اخیر فضا در اختیار رسانههای خارج از کشور قرار گرفته است که اغلب دروغ و راست را با هم میگویند؛ این در حالی است که رسانههای داخلی خودشان را مقید به فیلترهای چندگانه میدانند تا پوشش کاملا صحیحی از رویدادها داشته باشند. اما زمانی که فضا بسته است و رسانههای داخلی توان کار کردن ندارند فضا به بیرون از کشور داده میشود که خیلی راحت اخباری را اعلام میکنند که بعضاً هیچ مستنداتی برای آنها هم وجود ندارد.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۳ آبان ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۳۴ ق.ظ