نوشین احسانی
گروه گزارش:شهر نقده که نام قدیم آن سولدوز به معنی سرزمینی که آب همه آن را فرا می گیرد و یا راست با نمک به علت قرار گرفتن در سمت راست دریاچه شور ارومیه آمده در قسمت جنوبی آذربایجان غربی و با فاصله کمی از ارومیه واقع شده است . در دشت نقده ، روستایی به نام نقده وجود داشت.شهرستان نقده از شمال به شهرستان ارومیه ، از غرب به اشنویه ، از شرق به مهاباد و از جنوب به پیرانشهر محدود می شود . آثار باستانی زیادی در تپه و روستای حسنلو که یکی از آثار باستانی مهم در تمدن بشری محسوب می شود در چند کیلومتری غرب نقده پیدا شده است .
به گزارش آراز آذربایجان، نقده سرگذشت پر حادثه‌ای داشته وآثار متعددی را درخود به یادگار دارد. آثار باستانی فراوانی در روستا ووتپه حسنلو که در چند کیلومتری شمال شرقی آن قرار دارد کشف شده است. قبرهایی یافت شده که با سنگ ساخته شده و روی آنها تخته سنگ بزرگی قرارداده‌اند.نقده در گذر تاریخ خود، مورد استفاده و سکونت آشوری ها، کردها، ماناها و ترکان بوده و عبور رودخانه گدار، وجود اراضی حاصلخیز و موقعیت نظامی آن از علل ایجاد این شهر بود.
در این منطقه اقوام مختلفی، مانند آشوری‌ها،‌ کردها، مانناها وترکان پیوسته به این ناحیه مهاجرت میکردند و ساکن می شدند، تا آنکه طایفه قره پاپاق(کلاه سیاه) که درزمان فتحعلی شاه از قفقاز به ایران مهاجرت کردند، در جلگه وسیع سولدوز مسکن گزیدند و به کشت گندم وبرنج و پرورش درختان میوه پرداختند و ماندگار شدند.
*مراکزتاریخی وباستانی
تپه حسنلو گنجینه فرهنگ هنر ایران
تپه باستانی حسنلو که مهمترین و بنام ترین اثر تاریخی نقده است، در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی نقده در میان جلگه ای سرسبز و خرم که به نام سولدوز معروف است قرار گرفته و به مناسبت نام دهکده مجاورش حسنلو نامیده می‌شود.بر اساس داده های باستان شناسی رابرت دایسون که ازسال ۱۳۳۴ شمسی ریاست هیئت مشترک ایرانی وآمریکایی کاوشگر در ایران را برعهده داشت این تپه را دارای ۱۰ دوره متمایز سکونت دانسته وآنها را از قدیم به جدید یعنی از دوره دهم به یکم تقسیم بندی کرده است.به نظر وی تاریخ تقریبی سکونت دوره اول ، به حدود شش هزار سال قبل از میلاد می رسد و در این میان دوره چهارم که مربوط به ۱۳۰۰ الی ۸۰۰ سال قبل از میلاد است از ارزش خاصی برخوردار است و مهمترین دوره فرهنگی این تپه محسوب می شود که به دوران تمدن ماننایی مربوط است. دژ نظامی و سه تالار بزرگ ستون دار از عمده واحدهای ساختمانی مکشوفه در این دوره هستند. شواهد حفاری نشان می دهد که هر سه تالار به عنوان یک مرکز مذهبی مورد استفاده بودند.درجریان کاوش تپه حسنلو اشیای سنگی ، سفالی ، شیشه ای و فلزی گوناگون که دارای ارزش تاریخی وهنری بسیار می باشند کشف شد که در موزه های ایران باستان آذربایجان و آمریکا نگهداری می شود.این اشیاء نمایانگر جلوه هایی از هنر وصنعت وبه طور کلی فرهنگ و تمدن ساکنان آذربایجان و سرزمین های مجاور آن در ادوار مختلف تاریخی وپیش از تاریخ هستند، از آن جمله هزاره اول پیش از میلاد وبه ویژه فرهنگ و تمدن مانانا می باشند.
جام طلایی مهمترین اثر کشف شده حسنلو
مهمترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو، که اهمیت ویژه ای در جهان و باستان شناسی دارد جام طلایی حسنلو است. وزن این جام ???گرم ۲۰سانتیمتر و ۲۰سانتیمتر قطر دارد و در موزه ایران باستان تهران نگهداری می شود. این جام اثر کاملا خیره کننده ای می باشد، زیرا بیش از حد ظریف کاری داشته و دارای ترکیب مجلل است.
این جام در تابستان ۱۹۵۸ کشف شد. کشفی که در تاریخ باستان شناسی ایران و جهان یکی از مهمترین اکتشافات علمی و از نادرترین آثار تاریخی، دینی و هنری دنیای باستان به شمار می_رود. گیرایی این جام بیشتر در نیروی حیات نقش های کوچک و تنومند است.
پل تاریخی ممیند
این پل که مربوط به دوره صفویان می شود، درانتهای حوزه شرقی شهرستان قرار دارد و فاصله آن از سه راه محمدیار حدود ۱۰ کیلومتر است .این پل در انتهای شرق جلگه ( سلدوز ) بر روی رودخانه ( گدار ) و در کنار روستای (ممیند ) شهرستان نقده قرار دارد و آن را به دوره صفویه و قاجاریه نسبت می دهند.موقعیت پل و بقایای جاده قدیمی حکایت از یک راه باستانی بین مهاباد، نقده و ارومیه می کند. این پل شاه راه ارتباطی خوبی بین این سه شهر بود. پل به علت سخت بودن رودخانه، پی سازی آنچنانی ندارد و پایه ها مستقیماً روی بستر سخت رودخانه سوار شده اند. پل ممیند چهار مناره یا میل راهنما دارد.بدنه پل با آجر و ملاط آهک ساخته شده ولی بخش فوقانی آن یعنی سطح گذر پل به وسیله سنگ های درشت رود خانه ای فرش شده است. طول پل بیست و سه متر و عرض آن۶/۳۰متر و ارتفاع بلندترین نقطه پل۸/۳۰متراست.
*تفرجگاه یئددی گوز
این تفرجگاه در دو کیلومتری جنوب شرقی نقده در دامنه کوه حسن قازان واقع شده است. در گذشته از این چشمه آب هفت چشمه از دل کوه کناری آن جاری می شد و یک چشمه مصفا را شکل می بخشید و بنا به گفته ها طعم و مزه هرچشمه متفاوت بود. حوزه به شکل کوزه در پایین کوه ساخته شده که اهالی انواع ماهی را در آن رها کرده اند که منظره دلی نشینی را به نظاره می گذارد. سکوهای استراحت و محل اتراق برای میهمانان اطراف این چشمه وجود دارد و شب ها چراغ برجک نور زیبایی آن را صد چندان می کند. این تفرجگاه از امکانات رفاهی مناسبی نیز برخوردار است و یکی از جاذبه های دیدنی نقده محسوب می شود.
*جاذبه های طبیعی نقده
نقده علاوه بر آثار باستانی از جاذبه های طبیعی بسیاری برخوردار است. کوهها و تالاب های سرسبز و زیبایی که در این شهر خودنمایی می_کنند اما کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. دره سرسبزسلطان یعقوب یکی از این جاذبه های طبیعی است، که درفصول بهاروتابستان پذیرای حضور طبیعت دوستان وکوهنوردان می باشد و چشمه بالای دره هر خسته از راه رسیده را بخود جلب می نماید ودرچهار کیلومتری جنوب شهر نقده و در جوار روستای بالیقچی قرار دارد.کوههای سرسبز و دارای چشمه های پر آب اطراف شهرکه اکثراً بصورت رشته کوه در قسمت جنوبی شهرستان قرار دارند. چشمه های جوشان و معدنی شیخ معروف که آب آن شفا دهنده امراض پوستی می باشد و در قسمت جنوب شرقی شهرستان در کیلومتر پنجم سه راه محمدیار بطرف مهاباد تابلوی راهنمای آن نصب شده است. ساحل دریاچه سد حسنلو که قسمت شمال شرقی آن مسیر جاده ارومیه –نقده و مهاباد است و جاده ارومیه نقده از قسمت شمال غرب آن نیز در دست احداث است و از طریق هر دو جاده مسافرین دریاچه آب شور ارومیه می توانند به ساحل دریاچه آب شیرین دسترسی داشته باشند .تالاب های بین المللی ، سیران گولی –یادگارلو –حسنلو –سولدوز گولی و…که سالانه مأ من مناسبی برای پرندگان مهاجر و محلی می باشند که در قسمت شمال شرقی شهرستان واقع و از یک کیلومتری شرق سه راه محمدیار شروع و تا ساحل دریاچه ارومیه پراکنده اند .