تکاب؛ سرزمین طلاخیز و توسعه نیافته شمالغرب ایران

امیرخالق نژاد
گروه گزارش: شهرستان تکاب با ۲۵۰۰ هکتار وسعت و ۸۳ هزار نفر جمعیت در جنوبی‌ترین نقطه آذربایجان غربی علاوه بر توانمندی‌های بالقوه در زمینه‌های صنایع دستی و فرش دستباف، وجود آثار باستانی و پتانسیل‌های گردشگری و نیز طبیعت بکر و منحصر به فرد، به علت دارا بودن دو معدن بزرگ طلا یکی از غنی‌ترین شهر های کشور از لحاظ سرمایه‌های خدادادی و زیر زمینی است که به جرات می‌توان گفت زر خیزترین شهر کشور محسوب می‌گردد.
دو معدن بزرگ طلای شهرستان تکاب که به فاصله ۱۰ کیلومتر از هم، در بخش تخت سلیمان در ۴۵ کیلومتری این شهرستان واقع شده‌اند ذخیره‌ای بالغ بر یک‌صد تن طلای خالص دارند که از این حیث از جایگاه ممتازی در سطح کشور برخوردار است.
علاوه بر معدن طلای آق دره تکاب که بیش از ۹ سال در چرخه تولید طلای کشور فعال است و سالانه ۲/۲ تن طلای ۲۴ عیار در آن تولید و استحصال می‌شود، معدن طلای زره شوران بزرگ‌ترین معدن طلای خاورمیانه بوده و مهم‌ترین و اصلی‌ترین ذخیره معدنی و غنی‌ترین نقطه طلا خیز کشور بشمار می‌رود.
همچنین در حال حاضر بیش از ۵۰ معدن فعال و قابل بهره برداری در تکاب در حال تولید و استخراج هستند که روزانه بیش از یک هزار و ۵۰۰ تن انواع مواد معدنی شامل سنگ و خاک از این شهر به صورت خام خارج می‌شود.
فارغ از بروز مشکلات زیست محیطی فراوان در تکاب ناشی از تولید بی رویه، با سرعت و غیر_اصولی مواد معدنی از معادن موجود در این شهرستان هیچ در آمدی از محل این تولیدات عاید شهرستان تکاب نشده و در این زمینه معادن طلا در معرض بیشترین توقعات مردم تکاب قرار دارند.
اهالی تکاب معتقدند: شهرستان تکاب با دارا بودن منابع غنی طلا و سنگ‌های تزئینی و قیمتی از هیچ‌یک از شاخص‌های توسعه برخوردار نیست و معادن نقشی در کم کردن بار مشکلات این شهر ندارند.
آن‌ها می‌گویند: بسیار سوال برانگیز و تعجب آور است که شهری مانند تکاب که شهرت معادن و منابع غنی طلای آن حتی از سطح کشور فراتر رفته از امکانات مناسب و سطح مطلوب خدمات و امور اساسی و زیر بنایی بهره‌مند نیست.
تاکنون تلاش‌ها در زمینه‌ی اخذ مالیات و عوارض از بهره برداران معادن در تکاب جهت پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای در این شهرستان بسیار کم انجام شده مسوولان می‌بایست فکری به حال تاراج منابع ملی و ثروت خدادادی این شهر بکنند چرا که با اتمام منابع معدنی نه تنها تکاب به توسعه‌ای قابل انتظارات دست نخواهد یافت بلکه بخش اعظمی از طبیعت این شهرستان به بیابان‌های خشک و بی روح تبدیل خواهد شد و حتی کشاورزی و دامپروری منطقه را نیز متاثر از خود خواهند کرد.
تکاب سرشار از منابع معدنی به خصوص طلا است و اینکه این شهرستان نمی‌تواند هیچ در آمدی از محل این منابع جهت تامین هزینه‌های طرح‌های توسعه‌ای خود کسب کند مایه تاسف و نگرانی است.
با وجود منابع غنی معادن طلا، تکاب می‌بایست یکی از شهر های آباد کشور نام می‌گرفت اما هر چه منابع این شهر شهرت دارد محرومیت و عقب‌ماندگی آن از سایر شهرها هم شهره آفاق شده است. معادن طلای تکاب آن طور که باید کمکی برای توسعه این شهرستان نکردند و عایدات مناسبی از محل این معادن نصیب تکاب نشده است.
شهرستان تکاب با وجود ثروت‌های عظیم معادن طلا همچنان درگیر فقر و محرومیت و عقب افتادگی از روند توسعه است و گرد محرومیت در جای جای این شهرستان کهن و با فرهنگ غنی دیده می‌شود.
کارخانجات استحصال و فرآوری طلا می‌بایست برای توسعه و رفع عقب‌ماندگی این شهرستان همکاری و مساعدت نمایند در حالی که مجموع کمک‌های معادن طلا به شهرستان تکاب به میزان ۵ میلیارد ریال هم نمی‌رسد.
تنها سهم تکاب از منابع و معادن غنی طلا به‌کارگیری چند صد نیروی کار در معادن و کارخانجات طلا است و غیر از آن هیچ سهمی از محل درآمدهای میلیاردی معادن و کارخانه‌های طلا به این شهرستان اختصاص نمی‌یابد.با وجود معادن طلا و سایر معادن، تکاب نباید دچار محرومیت و عقب‌ماندگی شود و عوارض مختلفی از جمله مشکلات زیست محیطی گریبان‌گیر تکاب از ناحیه فعالیت‌های معدنی و استخراجی شده است در حالی که درصدی از درآمدهای ابن معادن می‌بایست طبق قانون برای توسعه منطقه هزینه گردد.
از طرفی معادن سنگ پس از استخراج مواد معدنی، تولیدات خود را به صورت خام و بدون پرداخت هیچ‌گونه عوارضی از این شهرستان خارج می‌کنند و این بزرگ‌ترین اجحاف در حق مردم منطقه است.
می‌توان برای توسعه اقتصادی منطقه در کنار معادن سنگ کارخانه‌ها و کارگاه‌های فرآوری سنگ‌های معدنی و نیز کارگاه‌های تولید زیورآلات در جوار دو کارخانه بزرگ طلای این شهرستان ایجاد نمود.
با تحقق این امر علاوه بر رونق اقتصادی منطقه و جذب سرمایه گذاری‌های کلان برای توسعه همه جانبه شهر مشکل بیکاری نیز تا حد چشمگیری حل خواهد شد.
احداث و راه اندازی چنین کارگاه‌هایی در شهری همچون تکاب که ثروت‌های غنی معدنی دارد بسیار ضروری و حیاتی جلوه می‌نماید و می‌تواند با برچیدن عوامل محرومیت زا تکاب را به نقطه مطلوبی از توسعه برساند.بهترین راهکار برای بهره مندی ساکنین این شهر از منابع غنی مدفون در این شهر سهامدار نمودن شهروندان در مراکز تولید طلا است، با تحقق این مسئله چرخه تولید و اقتصاد در تکاب دگرگون شده و تکاب به شهری توسعه یافته و با اقتصاد روبه رشد تبدیل خواهد شد. تکاب شهری است که روی ۱۰ ها تن طلا نشسته اما همچنان از محرومیت می‌نالد و این سزاوار مردم منطقه نیست.
روزانه ده‌ها تریلی و کامیون حامل سنگ و مواد معدنی از تکاب خارج می‌شود اما آن‌ها مبالغ بسیار ناچیزی بابت عوارض و مالیات می‌پردازند و این میزان باری از مشکلات مردم تکاب نمی‌کاهد.
تردد تریلی‌ها با چندین تن بار نه تنها خطراتی را در میان خیابان‌ها و معابر عمومی برای مردم و سیستم حمل و نقل درون شهری به وجود آورده بلکه موجب تخریب راه‌های مواصلاتی تکاب نیز گردیده است.
راه‌های برون شهری و مواصلاتی شهرستان تکاب از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند و تردد خودروهای سنگین حامل مواد معدنی و سنگ‌های استخراجی از معادن تکاب کیفیت راه‌های تکاب را تا چند برابر کاهش داده‌اند.
سالانه هزینه‌های هنگفت و سر سام آوری برای احداث و تعمیر راه‌های مواصلاتی تکاب در نظر گرفته می‌شود و معادن هیچ سهمی در پرداخت این هزینه‌ها ندارند و جز وارد کردن خسارات به این شهرستان نتایجی نداشته‌اند.
شهرستان تکاب یکی از شهرهای معدن خیز آذربایجان غربی و ایران بشمار می‌رود که بهره_برداری از معادن این شهرستان با افزایش بی رویه طی سال‌های اخیر مشکلات فراوانی را برای مردم تکاب، ساکنین روستاهای اطراف معادن سنگ به وجود آورده است.
عدم درآمد زایی این معادن برای تکاب و نقش بسیار کم‌رنگ منابع در آمدی معادن سنگ و طلا در توسعه تکاب یکی از عوامل توسعه‌نیافتگی تکاب محسوب می‌گردد.
از وجود معادن غنی در تکاب می‌توان به عنوان سرمایه‌ای گران‌بها برای توسعه اشتغال و بهبود اوضاع اقتصادی منطقه بهره برد.
با اخذ مالیات و عوارض و برقراری قوانین مالیاتی شامل مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر در آمد و تخصیص یک در صد از درآمد معادن سنگ به امور شهری و عمران شهری و روستایی می‌توان برای همیشه موانع فراوری توسعه در این شهرستان را از بین برد.
دستگاه‌های اجرایی و نهاد های ذی‌ربط می‌بایست برای اخذ چنین عوارضی از صاحبان معادن و شرکت‌های بهره بردار و محدود نمودن آنان به بهره برداری اصولی و پرداخت عواید به شهر تمهیداتی اتخاذ کنند و علاوه بر ضابطه‌مند نمودن بهره برداری‌ها، از معادن به عنوان منبع در آمد همیشگی و حتی خودکفایی در اشتغال و اقتصاد بهره بگیرند.