تپه باستانی حسنلو بر لبه پرتگاه فراموشی

تپه باستانی حسنلو بر لبه پرتگاه فراموشی

منوچهر صمدی
گروه گزارش: تپه حسنلوی نقده با قدمتی بیش از شش هزار سال قبل از میلاد به عنوان یکی از با ارزش ترین میراث های فرهنگی باقیمانده از گذشتگان، نمادی از تاریخ کهن این سرزمین و یکی از افتخارات ما ایرانی هاست ولی این گنجینه عظیم این روزها حال و روز خوبی نداشته و در حال فراموشی ست.آذربایجان غربی با هزاران اثر تاریخی و باستانی، اقوام و ادیان مختلف، رازدار چندین هزار سال تاریخ و تمدن ایرانی اسلامی است که یکی از مهمترین این آثار تپه تاریخی حسنلو در ۱۲ کیلومتری شهرستان نقده در جنوب این استان است که گویا مورد بی مهری قرار گرفته و مسوولان فرهنگی قدر این گوهر ارزشمند را هنوز به خوبی نمی دانند.تپه حسنلو بر اساس نظر کارشناسان میراث فرهنگی بزرگترین شهر و دژ در نوع خود در عصر آهن در منطقه خاورمیانه به شمار می رفت که قدمت آن به سه هزار سال پیش می رسد.چندی پیش که برای دیدار با فرماندار نقده به این شهرستان سفر کرده بودم در راه بازگشت فرصتی پیش آمد تا برای نخستین بار سری به این اثر تاریخی زده و از نزدیک با این اثر باستانی و کهن آشنا شده و با گردشگران آن به گفت و گو بپردازم.نبود تابلوهای راهنما برای یافتن این مکان تاریخی از نخستین مشکلاتی بود که گردشگران را در همان ابتدا با دردسر مواجه ساخته بود ولی پس از اندک زمانی با پرس و جو از روستاییان بالاخره موفق به یافتن آن بر بالای یک تپه مرتفع شدم.مشاهده وضعیت بد این مجموعه تاریخی و عدم رسیدگی به آن و گلایه های متعددی که از زبان مسافران و گردشگران شنیدم، نه تنها قلب من بلکه قلب هر دلسوز فرهنگ غنی ایران را به درد می آورد.وقتی بر بالای این تپه رفته و وارد مجموعه آثار حسنلو شدم، غبار سکوت و فراموشی و بی توجهی را که به خوبی بر این آثار قدیمی و زیبا سایه افکنده بود با تمام وجودم حس کردم.این اثر مهم باستانی و تاریخی به امان خدا رها شده و کسی برای استقبال از گردشگران و حتی راهنمایی آنها در آنجا حضور نداشت به جز نگهبانی که در یک کیوسک در حال استراحت بوده و آگاهی زیادی از قدمت و پیشینه این اثر نداشت.بوته های علف های هرز که در گوشه گوشه این اثر تاریخی دیده می شد و کاهگل دیوارهای این مجموعه که در حال ریزش بود نشان می داد که مدتهای مدیدی است به این اثر تاریخی رسیدگی نشده است.تپه باستانی حسنلو به همراه مهمترین اثر مکشوفه آن یعنی جام ?زرین حسنلو? با قدمتی بیش از شش هزار سال قبل از میلاد مسیح نمادی از تاریخ کهن ایران اسلامی است که هم اکنون در میان تلی از غبار فراموشی عمر کهن خود را با آه و افسوس سپری می کند.تپه باستانی حسنلو یکی از مهمترین اماکن باستانی و تاریخی ایران و جهان به شمار می رود که حتی پیش بینی شده است در آینده ای نزدیک برای ثبت در آثار جهانی به سازمان یونسکو معرفی شود ولی دریغ از این همه قدمت و ارزش که در گوشه ای زیر غبار مانده است.گردشگران علاقه مندی که از برخی نقاط دوردست کشور برای دیدن این اثر خود را به این منطقه رسانده بودند گنگ و مبهوت از شرایط و وضعیت این اثر زیبا در میان محوطه آن در حال قدم زدن بوده و تنها به تکان دادن سرشان که ناشی از افسوس آنها بود اکتفا می کردند. وجود گرد و خاک و مسیر نامناسب دسترسی به این مجموعه به گونه ای است که مشکلاتی را برای بسیاری از بازدیدکنندگان از این اثر به وجود می آورد به طوری که بالا رفتن از شیب تند آن برای هرکسی امکان پذیر نیست.یکی از گردشگران در حال گردش در میان محوطه این مکان سر گفت و گو را با من را باز کرد و گفت: به همراه خانواده اش از تهران به این مکان آمده و به هیچ عنوان انتظار نداشت با چنین شرایطی در این اثر تاریخی و کهن مواجه شود.حمید مبلغی افزود: از بیشتر آثار تاریخی کشور به همراه خانواده اش دیدن کرده ولی حتی آثاری که قدمت چندانی نیز نداشتند به این حد مورد بی مهری و بی توجهی قرار نگرفته اند.وی یادآور شد: در این مکان حتی یک نفر راهنما نیز وجود ندارد که در زمینه این اثر تاریخی برای آنها توضیحاتی ارایه کرده و یا حتی بروشوری که آن را معرفی کند به آنها بدهد. گردشگر دیگری از اهالی همدان نیز گفت: در کشورهای دیگر از آثاری به مراتب کم اهمیت تر از این اثر زیبا، درآمدهای کلانی در زمینه جذب گردشگر کسب می کنند ولی این اثر تاریخی به حال خود رها شده و هیچ متولی خاصی ندارد.زهرا رهنما افزود: اندکی مرمت و سرمایه گذاری در این مجموعه تاریخی می تواند آن را به بزرگترین قطب گردشگری تبدیل کند که متاسفانه از این امر غفلت شده است.اما آنچه در این مکان بیشتر جلب توجه می کرد تابلوهای فلزی کوچکی بود که برای معرفی نقاط مختلف این مجموعه در آن نصب شده بود و نوشته های آن به مرور زمان از بین رفته، مخدوش شده و یا در میان تلنباری از علف های هرز مدفون شده بودند. ای کاش مسئولان عزیزی که امروزه هر لحظه به بهانه های مختلف از افتخارات تپه حسنلو و جام زرین آن سخن به میان آورده و به این افتخارات می بالند، روزی را در سیمای یک گردشگر در ویرانه های این مجموعه بی نظیر تاریخی قدم بزنند تا ببینند که چگونه بخشی از میراث تاریخی کشور و این شهر در حال از بین رفتن بوده و روز به روز از شمار گردشگران آن کاسته می شود.مجموعه تاریخی تپه حسنلو با قدمت کهنی که از آن برخوردار است می تواند با اندکی توجه و سرمایه گذاری به یکی از مهمترین قطب های گردشگری شمالغرب کشور تبدیل شود.تپه حسنلو در میان جلگه ای سرسبز و خرم که به نام ‘سلدوز’ معروف است و در کنار قریه ای به همین نام قرار دارد.مهمترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو که اهمیت ویژه ای در جهان و باستان شناسی برخوردار است جام طلایی حسنلو است که در تابستان ۱۹۸۵ به وسیله ‘رابرت دایسون’ از این مکان کشف شد. این جام یک پارچ طلایی است که ۲۰سانتی متر بلندی و ۲۰ سانتی متر قطر دارد که در تاریخ باستان شناسی ایران و جهان یکی از مهم ترین اکتشافات علمی و از نادرترین آثار تاریخی، دینی و هنری دنیای باستان به شمار می رود. وزن این جام ۹۵۰ گرم است و هم اکنون در موزه ایران باستان تهران نگهداری می شود.این جام اثر کاملا خیره کننده ای است، زیرا بیش از حد ظریف کاری داشته و فاقد ترکیب مجلل است.قدمت جام طلایی کشف شده از تپه حسنلو در حدود دو هزار و ۸۰۰ سال برآورد شده است چرا که این جام طبق نظر کارشناسان، ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح ساخته شده و بر روی بدنه این جام معروف، نقش های بسیاری حک شده است که احتمالا داستان حماسی را روایت می کنند.تپه حسنلو یکی از مهمترین اماکن باستانی و تاریخی ایران و جهان به شمار می رود و باستان شناسان ایرانی و خارجی قدمت آن را حدود ۸۰۰ تا ۱۴۰۰ سال قبل از میلاد تخمین زده اند و حدس دیگر آن است که آثار مربوط به ویرانه های تپه حسنلو در ۷۰۰ یا ۶۵۰ سال قبل از میلاد به آتش کشیده شده است. شناسایی و حفاری این تپه باستانی در سال ۱۳۱۳ صورت گرفت و در سال ۱۳۱۵ بوسیله سر اورل اشتین دانشمند انگلیسی چندین گمانه در آن زده شد و مقداری هم اشیاء به دست آمد. ساکنان اولیه تپه حسنلو احتمالا قومی بوده اند به نام مانائی که تمدنی بس وسیع و درخشان از خود به یادگار گذارده اند و محل سکونت آنها سرزمین های جنوبی دریاچه ارومیه بوده و نامشان به صورت »مان«در کتاب تورات هم آمده است. وجود تپه های باستانی دیگر حکایت از این دارد که اقوام ساکن در حسنلو با اقوام ساکن در تپه های اطرافش از یک تیره بوده و با هم داد و ستد و ارتباط داشته اند. از اشیای مکشوفه در این تپه چنین به نظر می رسد که آثار مفرغی آنها کاملا قابل مقایسه با آثار مفرغی لرستان یعنی قوم کاسی است. به طور تقریبی ۱۴ تپه باستانی در اطراف تپه حسنلو شناسایی شده اند که نشان از آبادانی آب و هوای مناسب و رشد فرهنگی انسانهای روزگار کهن در این ناحیه دارند.معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی و مدیر پایگاه حسنلو می گوید: این اثر تاریخی یکی از با ارزش ترین آثار کشور و آذربایجان غربی به شمار می رود که پیش بینی شده است بتدریج مورد ساماندهی قرار گرفته و بستر لازم برای حضور پرشمار گردشگران در آن فراهم شود.محمد قربانی افزود: امسال برای مرمت این اثر ۱۵۰ میلیون تومان اعتبار تخصیص یافته است که بر همین اساس کار مرمت بقایای معماری این مجموعه نیز آغاز شده است.وی گفت: پیش بینی شده است برای مرمت این اثر که با استفاده از کاهگل خواهد بود از یک نوع ماده شیمیایی نیز در این ترکیب استفاده شود که در برابر رطوبت و باران مقاوم خواهد بود.قربانی اضافه کرد: برای ساماندهی این مجموعه نیز از جمله آزادسازی اطراف برج و باروهای این مجموعه، فنس کشی، نصب تابلوهای راهنما در مسیر و داخل مجموعه، ایجاد گیشه بلیط فروشی و فراهم ساختن سایر امکانات رفاهی برای بازدیدکنندگان نیز مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان از سازمان میراث فرهنگی درخواست اعتبار شده است.وی افزود: ضمن اینکه در کنار این امر تحلیل رایانه ای مجموعه حسنلو نیز در دست بررسی قرار دارد.

نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۱۹ شهریور ۱۳۹۳ ساعت ۴:۰۳ ق.ظ

دیدگاه


− یک = 3