توقف یا ادامه سدسازی در حوضه ‌آیا سدها عامل اصلی خشکی دریاچه ارومیه‌اند؟

گزارش از الناز ملک زاده
گروه گزارش:‌ لب تشنه دریاچه ارومیه به میلیاردها متر مکعب آب، به اعتقاد برخی کارشناسان با اتمام سدهای در دست احداث در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و مدیریت آبهای مرزی به مرور زمان سیراب می شود.
بحران کم آبی دریاچه ارومیه که طی دهه اخیر به یکی از دغدغه های اصلی مردم و مسئولان تبدیل شده با باقی ماندن حدود ۷ درصد مساحت آبی دریاچه بحرانهای جدی را ایجاد کرده که تصمیم به توقف سدسازی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه یکی از راهکارهای جلوگیری از توسعه این بحران بود.
دولت یازدهم با عمل به شعار انتخاباتی خود در اولین جلسه هئیت دولت عزم راسخ خود را برای احیای این دریاچه نیلگون با ارزش بین المللی نشان داد که در لابلای مصوبات خود برای نجات این تالاب بین المللی نسخه توقف سد سازی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه را پیچید.
موضوعی که مورد مناقشه کارشناسان موافق و مخالف قرار گرفت،‌ بطوریکه برخی سدها را عامل اصلی خشکی دریاچه ارومیه دانسته و برخی احداث سد را ضمن مدیریت آبهای مرزی برای مدیریت مصرف آب در این حوضه ضروری می دانند.مدیریت آبهای مرزی در حوضه آبریز آذربایجان غربی یکی از ضروریاتی که مورد تاکید نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و مدیر عامل آب منطقه ای آذربایجان غربی و مسئولان کشوری و استانی بوده که به گفته دانشجو مدیر عامل آب منطقه ای آذربایجان غربی اتمام عملیات اجرایی و آبگیری سدهای در دست احداث بویژه نازلوی ارومیه ضرورت دارد.
*انتقال آب به دریاچه ارومیه با وجود سدها امکان پذیرتر است
دانشیار مهندسی رودخانه گروه مهندسی آب دانشگاه ارومیه در این راستا با اشاره به جاری بودن ۱۰ رودخانه دائمی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، ادامه داد: باید برای تمام طول سال بصورت ماهیانه سهم آب را برای ورود به دریاچه تعیین کنیم.
مهدی یاسی با بیان اینکه با توجه به وجود ۱۴ رودخانه فصلی نیز می توان با مدیریت درست آب پخش شده روی زمین را بطور طبیعی هدایت و وارد دریاچه کنیم،‌ اظهار داشت:‌ انتقال آب به دریاچه ارومیه با وجود سدها امکان پذیرتر است.
وی با بیان اینکه در حوزه دریاچه ارومیه ۵ رودخانه شامل زولا، شهرچایی، مهاباد، زرینه رود و آجی چای توسط سدها کنترل می شوند، عنوان کرد: وجود سد به این معنی است که مدیریت خرید حق آبه و انتقال از طریق رود با وجود سدها امکان پذیر تر بوده پس سدها در کوتاه مدت به عنوان عارضه منفی یا غیر قابل استفاده نیستند.
*ساخت سد در خشک شدن دریاچه ارومیه تاثیر زیادی داشت
وی با اشاره به توقف احداث سد در حوزه آبریز دریاچه ارومیه و ناتمام مانده عملیات اجرایی برخی طرحها، گفت: احداث مراحل ساخت سد نازلو و باراندوز چای سالها طول کشید پس هیچ ایرادی ندارد تا چند سال آینده نیز متوقف شود، بطوریکه سرمایه گذاری در این سدها اعتبار مالی است که بتواند حق آبه این رودخانه ها را تامین کند.این در حالی است که محمد درویش مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست تاثیر سدسازی در وضعیت پیش آمده دریاچه ارومیه را مهم دانسته و متذکر شده است: ساخت سد در خشک شدن این دریاچه تاثیر زیادی داشته اما آشکارا میزان این اثرگذاری را زیر پنج درصد اعلام می کنند!
معاون وزیر نیرو نیز اظهار داشته که اگر بخواهیم مدیریت به هم پیوسته منابع آب را در حوضه دریاچه اعمال کنیم، بیش از اینکه به اعتبار نیاز داشته باشیم به مدیریت نیاز داریم، اما دولت پس از پایان مهلت دو ماهه کارگروه دریاچه ارومیه برنامه مالی و زمانی را هم راستای برنامه مدیریتی ارائه خواهد کرد.
*احتمال رهاسازی آب سدها به دریاچه ارومیه
علیرضا دائمی ادامه داد:‌سدهایی که در حوضه دریاچه ارومیه وجود دارد در حدود ۱٫۷ میلیارد مترمکعب ظرفیت ذخیره سازی دارند، بخشی از سدها نیز در حال ساخت هستند و بخشی نیز در حد مطالعه اند، تصمیم فعلی این است که ساخت و مطالعه سدهای جدید متوقف شود.وی عنوان کرد:‌ اما در مورد سدهای در حال بهره برداری امکان رهاسازی آب را داریم که در این صورت پیش از اجرای این تصمیم باید اعلام کنیم که به طور مثال امسال برای صد هزار هکتار از زمین های کشاورزی امکان تامین آب نخواهیم داشت.
*لزوم احداث سد نازلو برای حفظ حق آبه مرزی ایران
مدیر عامل آب منطقه ای آذربایجان غربی نیز ضمن تاکید بر لزوم آبهای مرزی و انتقال بین حوزه ای آب به دریاچه ارومیه بویژه از منطقه گلاس اعلام کرد: با مهار آب در این منتطقه سالانه ۶۴۰ میلیون متر مکعب آب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه منتقل می‌شود که ضمن ایجاد اشتغال منجر به مهار آب‌های مرزی و استفاده بهینه از حقآبه جمهوری اسلامی ایران از این آبهاو جلوگیری از هدر رفت و از دست دادن فرصتها می‌شود.
کیومرث دانشجو خواستار تخصیص اعتبار لازم برای اتمام عملیات احداث سد نازلوی ارومیه شد و عنوان کرد: دو سرشاخه اصلی این رود در خاک کشور ترکیه قرار گرفته که در صورت تعلل در تامین اعتبار اجرای این طرح باید از سالانه ۲۳۰ میلیون متر مکعب حق ابه ایران از این رود با توجه به برنامه ریزهای ترکها برای بهره برداری از این آب چشم پوشی کرد.
وی در ادامه از کاهش ذخایر آبی سدهای استان خبر داد و عنوان کرد: متاسفانه با ادامه کاهش بارشها،‌ طی سال آبی جاری تا کنون با کاهش ۳۰ میلیون متر مکعبی در سد شهرچایی ارومیه،‌ ۱۴۰ میلیون متر مکعبی در سد شهید کاظمی پلدشت و ۱۵۰ میلیون متر مکعبی در سد مهاباد و کاهش ذخیره آبی سد زرینه رود مواجه هستیم.
*ذخایر سدهای آذربایجان غربی روند کاهشی داشتند
دانشجو با بیان اینکه طی سال آبی ۹۰-۹۱ میزان آب ذخیره شده در سد زرینه رود میلیارد و ۱۵۰ میلیون متر مکعب بود،‌ گفت:‌ این در حالی است که این میزان طی سال آبی ۹۱-۹۲ به ۲۳۶ میلیون متر مکعب و امسال تا کنون به ۱۰۲ میلیون متر مکعب کاهش یافته این روند در سایر سدهای استان نیز محسوس است.
وی ذخیره آب سد سیمنیه رود را نیز طی سه سال آبی اخیر به ترتیب ۲۲۷،‌۷۱ و ۵۲ میلیون متر مکعب برشمرد و اضافه کرد:‌ ذخیره سد ساروق نیز از ۸۳ میلیون متر مکعب به ترتیب به ۳۲ و هم اکنون به ۲۴ میلیون متر مکعب کاهش یافته که این روند کاهشی در سد مهاباد از ۱۸۱ میلیون متر مکعب، ۳۴ و ۲۰ میلیون متر مکعب بوده است.به هر روی با توجه به وضعیت موجود دریاچه ارومیه و با توجه به نظریه کارشناسان در خصوص سدهای حوضه آبریز دریاچه،‌باید منتظر ماند و دید دولت در نسخه نهایی راهکارهای احیای دریاچه سهم سقایی سد برای لب تشنه این پارک ملی را چقدر در نظر خواهد گرفت.