تورکلرین اون ایکی حئیوانلی ایل سایاری

هارای سعادت
زامانی اولچمک اوچون،فایدالاندیغیمیز اولچولرین،هامیسینین تملینده اصلینده گوی جسم لری و گویله باغلی حادیثه لر وارگونش،یئر،سیاره لر واولدوزلارا باخاراق اونلاردان یارارلانماق آتالاردان قالمیش بیر میراث دیر.تورکلر اسکی دوورلردنبری زمانی دقیق حسابین الده ساخلاماسین گرکلی اولدوغون حیس ائدیبلر.
آیری طرفدن شامانلار اولدوزلارا باخاراق بیلینمه ین خبرلری وئرمگی ادعا ائدیردیلر و بوحسابلا یایلاقا کوچمک،اوت بیچمه،توخوم سپمه نی تکلیف ائدیردیلر.
تورکلر اوزون تاریخی زاماندا اوزلرینه اوزل بیر ۱۲حیئوانلی تقویم دوزلتمیشدیلر.بو تقویم دهایللره نومره وئرمک یئرینه۱۲حیئوانین آدین وئریبلر بونا گوره”۱۲ حیئوانلی تورک تقویمی”آدلانیب دیر.بو تقویم تورکلرده هون امپراتورلوقلاریدووروندن تورکلر آراسیندا ایشلنمگه باشلاییب.بو تقویم گونش ایلی اساسیندا و نوروزدان باشلاییر.
هر ۱۲ ایلدن بیر،باشا دونر.ایل ساییمی،خالق بیلیمینین بیر بولومودور.
ایل ساییمینا قازاقلار”ژیل قاییرو”(ایل چئوریمه)دئمک ده دیر.۱۲ایلین قورتولدوغو زامان،بیر اوزل زامان ساییلیببو ۱۲ ایلیک دیلیمه”موشئل”آدی وئریبلر.بو متد گئچن ایللری حسابلامادا هم ساده، هم ده استفاده اولونان بیر حساب سیستمی دیر.بیرینجی سی۱۳ ایلدن و سونراکی لار۱۲ ایلده حسابلاناراق اینسانلارین یاشی دا چوخ ساده حسابلانا بیلیر.
هر شخصین یاشی ۱۳ اولسا”اوشاقلیق چاغی موشئلی”ایکینجی موشئل ۲۵ قدر”دلی قانلیق موشئلی” اوچونجو سیو ایسه”ایگیتلیک موشئلی”(۳۷ یاشا قدر) دوردونجو سو”اورتا یاش موشئلی” (۴۹ یاشا قدر) بئشینجی سی”یاشلی لیق موشئلی”(۶۱ یاشا قدر) آلتینجی سی “اختیارلیق موشئلی”(۷۳ یاشا قدر) یئددینجی سی “قوجالیق موشئلی”(۸۵ یاشا قدر) و بئله دوامائتمک ده دیر.
حیئوانلارین هر بیریسی بیر آنلام داشی ییر.بونلارا گوره تورک خالقی عالیمی قازاقلی کنژه احمد اوغلونون آراشدیرماسینا گوره بو بیلگی لر آنلانماقدادیلار.
۱-سیچان ایلی:۱۲ ایللیک سوره نین بیرینجی حیئوانی سیچان دیر.سیچان ایلی،اوزللیک لریندن، بولوق،برکت،سعادت و باریش دیر.دوغوردان دا ایللر بویو سیچان ایلینده چتینلیک، ساواش و آجلیق
اولمامیشدیر.
۲-اینک ایلی (سیغیر ایلی):اهلی حیئوانین آدی ایله آدلاندیریلماقدادیر.خالقین حافظه سینه گوره چتین لیک،ساواش،و تارتیشمالارلا دولو بیر ایل اولاراق قالمیش.اینک ایلینده بیر اوغورسوزلوق میدانا گلدیگین ده خالق “بو ایل بیر چتین ایل دیر”دئییبلر.
۳-بارس ایلی(پلنگ ایلی):ییرتینجی حیئوانین آدی ایله آدلانماقادادیر.بو ایل یاخشیلیق و پیس لیک راحاتلیقلار و چتین لیک لرین ایچ،ایچینه یاشاماسی ایلی دیر.حضرت محمد(ص)،بارس ایلینده دونیایه گلدی و ناققا بالیغی ایلینده وفات ائتدی.
۴-دوشان ایلی:دوشان ایلی فلاکت،قیتلیق و چتین لیک ایلی اولاراق ساییلیر.
۵-ناققا بالیغی(نهنگ) ایلی: اسکی تورکجه ده” اولوو” آدی ایشله نیب بو ایلده تاخیل و اوتون بول اولدوغو اینانیلیر.بو ایل آرامش، محبت، و گوزل بیر ایل اولاراق ساییلماقدادیر.آما بعضا باشاریسیز(نا موفق)بیر ایل ده اولا بیلر.
۶-ایلان ایلی: تاریخی یازیلارا گوره چنگیز خان ایلینده(۱۲۲۱)”اوترار”ی آلدی و آتلا،قویون ایللرینده(۱۲۲۳-۱۲۲۲) آسیانی اشغال ائتدی.۱۹۲۹-۱۹۲۸ ایلان ایللرینده،قازاقلارین مال و مولکی یغمالاندی.
۷-آت ایلی:خالقیمیزین گئچمیش تاریخینده افسانه و مثل و حیکایه لرینده آت ایلی حاقیندا بیر پیس ایزله نیم یوخدور.باتی(غربی) اینانجا گوره بو ایلده دوغانلار آتی اوز اللریله کسمزلر.
۸-قویون ایلی: قویون ایلینده خالق چوخ برکت و بولوق ایچینده یاشاییب..خالقی سوووران ساوئت بیرلیگی قویون ایلینده (۱۹۹۱) داغیلدی.
۹-مئشین(میمون) ایلی: میمونون نئچه بیر مخلوق اولدوغو بللی دییل.اسکی تورکجه ده “بیچین” اولاراق کئچمک ده دیر.افسانه لرده بیچین بعضا میمون آنلامیندا یوخ، وحشی بیر انسان اولاراق ائدیلمک ده دیر.بو ایل ده بیر اوغورسوز ایل ساییلیر.تاریخه ده گوز سالاندا،دوغورداندا بو ایلده اوغورسوزلوقلار چوخ اولوب.”داش مئشین”آدی دا وئریبلر.
۱۰-تویوق ایلی: تویوق ایلی ده خالق ایچینده بیر چتین ایل ساییلیر.سببی ده نئچه دفعه بو ایلده قیتلیغین اولماسی دیر.تویوق ایلینده دونیا شهرتلی ابو نصر فارابی آنادان اولوب.
۱۱- ایت ایلی: بو ایلده میمون و تویوق ایلینده یاشانان آغیر فلاکت لر بیراز خفیف لشیر.
۱۲- دوغوز ایلی: ۱۲ حیئوانلی تقویمین سون ایلی دیر.بعضی تورک بویلاری بو ایله”قارا گئییک ایلی دئییللر.تورکلر بو تقویمی هون دووروندن (اسلامیت دن اونجه) ایشلتدیگینه گوره دوغوزدا بو ایل سایارا گئچیب دیر..