“تله جمعیتی” اقتصاد و امنیت کشور را نابود میکند
گروه اجتماعی:مدیرکل دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت با اشاره به تهدید جدی “تله جمعیتی” در کشورمان گفت: در حدود سال ۲۰۵۰ میلادی حدود ۳۰درصد جمعیت کشور سالمند خواهد بود! اکنون رشد جمعیت در ایران به زیر یکدرصد رسیده است؛ عدد دقیق آن ۹۶صدمدرصد است!
حامد برکاتی، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی طی گفتوگویی با تذکر این نکته که “پنجره جمعیتی” فرصتی است که نسبت جمعیتی کشور فرصت جبران و رشد جمعیت را میدهد تأکید کرد: پنجره جمعیتی به زمانی گفته میشود که هنوز دوسوم جمعیت بین ۱۵ تا ۶۵ سال هستند و پیر نشده است اما اگر این نسبت کمتر شود پنجره جمعیتی بسته میشود؛ هنوز ۲۵ سال تا بسته شدن پنجره جمعیت فرصت داریم؛ اگر این زمان را هم از دست بدهیم به یک کشور سالمند تبدیل میشویم که باید همه توان و ظرفیت کشور را صرف نگهداری و مراقبت از سالمندان کنیم و از روند توسعه و پیشرفت عقب میمانیم؛ همین الآن هم توان رسیدگی به سالمندان را نداریم و اگر اقدامی انجام ندهیم، ۲۵ سال آینده ایران دچار بحران جمعیتی بزرگی میشود.
مشروح این مصاحبه را در ادامه میخوانیم:
*شاخصهای مرتبط با رشد جمعیت در ایران چه میگویند؟
برکاتی: مسئله جمعیت موضوع بسیار مهمی است؛ متأسفانه بسیاری از دستگاههایی که در این زمینه مسئولیت دارند به وظیفه خود عمل نکردهاند؛ ۲۰ سال آینده میبینیم که کشور با بحرانهای بسیار جدی و شدید مواجه میشود و میگوییم اگر برای این کار ۲۰ سال پیش اقدام میکردیم، حالا وضعیت بهتری داشتیم.
در حوزه جمعیت کل دنیا و همه کشورها با چالشهای بسیار جدی مواجه هستند البته از ابتدای قرن بیستم بهعلت تسلط انسان بر طبیعت و پیشرفت تکنولوژی و بهرهوری انسان از امکانات زندگی با افزایش جمعیت انسان مواجه شدیم که البته همزمان شد با کاهش تنوع و تعداد گونههای جانوری اما در سالهای اخیر روند قهقرایی کاهش رشد جمعیت را در اغلب کشورهای جهان شاهد هستیم؛ حالا هر کشوری بتواند از فرصت باقیمانده برای حفظ پنجره جمعیتی خود استفاده کند، میتواند از فرصت اندک باقیمانده استفاده کند.
*چند درصد جمعیت ایران سالمند است؟
برکاتی: اکنون ۱۰ درصد جمعیت ایران سالمند بالای ۶۰ سال است؛ همین حالا نمیتوانیم خدمات خوبی به این جمعیت سالمند ارائه کنیم و اگر با همین روند جلو برویم جمعیت سالمند ایران در سال ۱۴۲۵ سنگی بر پای توسعه کشور میشود و عملاً درصدی از جمعیت که جوان است باید همه انرژی خود را برای رسیدگی به سالمندان بگذارد؛ همه کشورها این خطر را احساس میکنند به همین علت تلاش میکنند بسته شدن پنجره جمعیتی و سالمند شدن را به تأخیر بیندازند برای اینکه بتوانند جمعیت سالمند خود را بهتر مدیریت کنند و فرصتهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی بهتری برای خودشان بسازند به همین علت در فرصت اول پنجره جمعیتی و فرصت دوم از وجود نسل جوان باقیمانده از قبل برای ظرفیتسازی و ایجاد ساختار استفاده میکنند.
* یک دوره رشد جمعیت بالا را در دهه ۶۰ داشتیم که البته اکنون به سن میانسالی رسیدهاند.
برکاتی: بله. جمعیت مولد دهه ۶۰ اکنون به سن میانسالی و به حدود ۴۰سالگی رسیدهاند و بهزودی از سن باروری خارج میشوند. اگر سال ۶۵ را ملاک قرار دهیم تعداد متولدان سال ۷۰ حدود ۲۵ درصد کمتر از سال ۶۵ است؛ سال ۱۳۶۰ حدود ۱۰٫۵ میلیون خانم در سن باروری داشتیم و سالانه دو میلیون و ۴۰۰ هزار نفر متولد میشد اما در سال ۹۸ تعداد زنان در سن باروری به ۲۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر رسید با یکمیلیون و ۱۹۶ هزار تولد و باید بدانیم که جمعیت مولد کشور پنج سال آینده باز هم کمتر میشود زیرا تعداد زنان بارور رو به کاهش است در حالی که تاکنون رو به افزایش بوده است.
*علت تغییر این روند جمعیتی و کاهش رشد جمعیت و فرزندآوری چیست، بیشتر مسائل اقتصادی است یا فرهنگی؟
برکاتی: بهنظر من، عوامل فرهنگی مهمتر است نهادهای فرهنگی نباید خودشان را کنار بکشند البته زیرساختهای رشد جمعیت مولد به عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مثل مسکن و شغل و درآمد بستگی دارد که رسیدگی به آن کار دولت است؛ همه ما در این کشور زندگی میکنیم؛ جوان تا زمانی که امنیت خاطر نداشته باشد که فردا تأمین خواهد بود، حتی اگر به او وام هم بدهیم تمایلی به ازدواج و فرزندآوری نخواهد داشت اگر شغلی مطمئن داشته باشد که حداقل درآمد را برای یک زندگی خانوادگی برایش فراهم کند برای ازدواج اقدام میکند.
بیشترین عامل کاهش رشد جمعیت در سالهای گذشته مسائل فرهنگی است؛ چون وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم نسبت به دهه ۶۰ و زمان جنگ بدتر نشده است؛ خانواده دهه ۶۰ اگر به پول امروز سه میلیون تومان در ماه حقوق میگرفت، نمیرفت یک موبایل ۱۰میلیونی بخرد حدود ۱۱ درصد خانوادهها در سال ۵۵ ماشین لباسشویی داشتند اما در آخرین سرشماری در سال ۸۵ مشخص شد که حدود ۹۰ درصد خانوادههای ایرانی ماشین لباسشویی دارند و ۱۰ درصد ندارند.
ما در سال ۸۰ به نرخ جایگزینی جمعیت رسیدیم اگر آن زمان بهفکر رشد جمعیت و بحثهای فرهنگی آن میافتادیم اکنون دچار مشکل بسته شدن پنجره جمعیتی نمیشدیم؛ البته حق همه مردم است که رفاه داشته باشند اما شاید با کار فرهنگی میتوانستیم کاری کنیم که توقعات از زندگی کمتر میشد و فرزندآوری بیشتر. به هر حال حاکمیت باید شرایط لازم برای تأمین شغل و مسکن مناسب برای سه فرزند را در اختیار مردم قرار دهد.
البته مسائل فرهنگی دیگری هم داریم که با تهاجم فرهنگی و بهصورت نرم بخشی از جوانان را به این سمت کشاندهاند که دیگر بهدنبال ازدواج نیستند یا ازدواج بهشکلی دیگر را میخواهند، با وجود این، بخش بزرگی از جامعه هنوز هم به ازدواج و هم به فرزندآوری تمایل دارند اگر این کار را کمتر انجام میدهند بهعلت اقتضائات و ملاحظات فرهنگی و اقتصادی ــ اجتماعی است.
جوانان امروز اگر امید به آینده داشته باشند و بدانند که در آینده میتوانند شغل پایدار داشته باشند، حتماً ازدواج میکنند و فرزندآوری خواهند داشت؛ بسیاری از دانشجویان اکنون به این فکر میکنند که تحصیلات خود را در مراحل عالی تمام کنند؛ شغل مناسبی به دست آورند امکانات زندگی مناسبی فراهم کنند و بعد ازدواج کنند به همین علت فرزندآوری در تحصیلکردهها بهمراتب کمتر از افراد کمسواد است؛ یک زن که تحصیلات عالی دارد از یک طرف فرصت ازدواج باب طبعش را از دست میدهد بعد هم در سنی ازدواج میکند که امکان بیش از دو فرزند به دنیا آوردن را ندارد؛ مثل در ۳۲سالگی میخواهد ازدواج کند.
*میزان فرزندآوری و فاصله بین فرزندان در خانوادههای ایرانی چقدر است؟
برکاتی: بعد هر خانوار ایرانی در سال ۵۷ حدود ۵٫۷ بوده است و امروز به ۳٫۳ رسیده است.
*متوسط سن ازدواج و فرزندآوری چقدر است؟
برکاتی: متوسط سن ازدواج دختران ایرانی به ۲۵ سال رسیده یعنی نیمی از دختران کشورمان بعد از ۲۵سالگی ازدواج میکنند؛ متوسط سن اولین فرزندآوری زنان ایرانی هم بالای ۲۹ سال است! زنی که اولین فرزندآوری را در سن ۲۹سالگی به دنیا میآورد، فرصت زیادی برای فرزند دوم ندارد.
*متوسط فاصله اولین و دومین فرزند بعد از ازدواج چقدر است؟
برکاتی: بعد از ۲۵سالگی که دختران ازدواج میکنند؛ ۴٫۵ سال بعد بهطور متوسط اولین فرزند به دنیا میآید و ۵٫۳ سال بعد فرزند دوم بهطور متوسط به دنیا میآید؛ یعنی بهطور متوسط ۱۰ سال پس از ازدواج دو فرزند میآورند؛ این وضعیت متوسط است؛ ممکن است در موارد اندک یک خانواده چهار یا پنج فرزند بیاورد اما وضعیت عمومی این نیست؛ اگر در یک سازمان دولتی مثلاً یک همکار خانم که همسرش وضع مالی خوبی دارد، چهار فرزند یا حتی سه فرزند به دنیا بیاورد همه با تعجب به او نگاه میکنند؛ این نشان میدهد که نرمهای فرهنگی در کشور تغییر کرده است و نهادهای فرهنگی باید در این زمینه ورود کنند؛ البته نباید فقط توصیه کنیم باید بهگونهای باشد که اگر به مردم میگوییم فرزند بیشتر بیاورید از آن طرف امکانات مالی لازم هم برای آنها فراهم کنیم.
*راهحل چیست؟
برکاتی: راه آن حمایت از خانواده، حمایت از خانواده و حمایت از خانواده است و برای این کار باید اقدام کرد دیگر زمان حرف زدن و توصیه کردن گذشته است؛ باید شرایط و امکانات مناسب برای ازدواج جوانان فراهم کنیم.
* در شرایط کنونی زنان زمان مناسب باروری را از دست میدهند.
برکاتی: دقیقاً. با شرایط کنونی و طول دوره تحصیل و وضعیت اشتغال چه در بخش دولتی و چه خصوصی؛ زنان، زمان طلایی فرزندآوری را از دست میدهند و اگر حاکمیت این هماهنگی را فراهم نکند بخش مهمی از خانوادهها فرصت فرزندآوری را از دست میدهند البته حدود ۲۰ درصد بانوان شاغل هستند؛ اما اگر این گیرها و تناقضها برطرف نشود بهزودی سن اولین فرزندآوری در کشور به بالای ۳۰ سال میرسد.
*البته این اقدامات برای دولت هزینه دارد.
برکاتی: بله حتماً هزینه دارد اما اگر میخواهیم بهفکر آینده کشور باشیم باید این هزینه را بهشکل سرمایهگذاری ببینیم.
*برآوردی از میزان هزینه حمایتهای دولت برای افزایش فرزندآوری دارید؟
برکاتی: برآوردهایی انجام شده اما چون کار وزارت بهداشت نبوده، ما وارد نشدهایم؛ اما در طرح تعالی جمعیت عدد ۱۳ هزار میلیارد تومان برآورد شده بود که اعلام شد بهعلت هزینه بالا این طرح غیرقابل انجام است، در حالی که نص صریح فرمایش مقام معظم رهبری بود که باید این طرح اجرا شود؛ اگر به این طرح و حداقل به بخشهای مهم آن مثل هماهنگی بین فرزندآوری و تحصیل و اشتغال بانوان و حمایت از مسکن مناسب برای جوانان توجه میشد امروز بخشی از مشکلات حل شده بود؛ لایحه تسهیل ازدواج جوانان هم سال ۸۳ تصویب شد اما هنوز بخش عمده مواد کلیدی آن اجرا نشده است؛ هیچ کس هم نمیپرسد چرا اجرا نشد؛ فرصتهای اقتصادی و اجرایی مناسبتری هم در سالهای گذشته داشتیم که از دست دادیم.
*چرا فرصتها را از دست دادیم؟
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از تسنیم برکاتی: بهنظر من یک علتش این است که دوستان و افرادی که دغدغه جمعیت داشتند مسیر را گم کردند و بهجای اینکه دنبال اجرای مصوبات باشند، بیشتر فرصت کشور صرف این شد که دنبال مقصر بگردیم.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۲۶ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۱۰:۲۷ ق.ظ