- آراز آذربایجان – روزنامه خبری آذربایجان غربی - http://www.araznews.ir -

تعالیم انسانی و اخلاقی در اشعار پروین

Posted By admin On آذر ۲۵, ۱۳۹۶ @ ۹:۱۶ ق.ظ In فرهنگ و هنر | No Comments

مهدی ممتحن
گروه فرهنگی : پروین از نظر گرایش به مسائل اجتماعی سیاسی بی¬مانند است.
او نخستین زنی است که سرودن شعر را به انتقاد اجتماعی بدل کرد و به زبان تمثیل و شیوه مناظره، اشعار اعتراض¬آمیز خود را سرود. اشعار هشداردهنده پروین رنگ و بوی مسائل اجتماعی زمان را دارد و توجه به موقعیت نامساعد زن در جامعه و فریاد درد از ستمی که به صورت-های گوناگون بر او می¬رود از مضامین مکرر شعر اوست.
پروین، شاعری است که سعی کرده انسان و هر آنچه انسانی است را در شعرش بازتاب دهد.
او از جمله موفق¬ترین کسانی است که در چند و چون احوالات زنان و رنج¬های آنان سخن گفته و از فقر و محرومیت فرهنگی و اقتصادیشان شِکوه کرده است.
نقش تعلیم و تربیت در انسان¬سازی و دغدغه پروین نسبت به اصلاح ساختارهای اخلاقی جامعه، با تکیه بر دین و فرهنگ اسلامی، باعث شده تا با نگرشی اصلاحی و نگاهی دقیق، درد جامعه خویش را تشخیص دهد و برای درمان آن، داروی پند و اندرز را در قالب شعر تجویز کند.
از این جهت مؤلفه¬های اخلاقی چون: تقوا، پاکی، راستی و درستی، علم¬اندوزی¬، خردورزی، هنرورزی و پرهیز از هوی و هوس، تمایلات نفسانی، حرص و آز و امثالهم، همگی در انسان به عنوان موجود مستعدی که تحت تأثیر آموزش و تعلیم می¬تواند پذیرای هرکدام از گزینه¬های ذکرشده باشد مطرح می¬شود.
*زندگی پروین:
پروین اعتصامی فرزند یوسف اعتصام¬الملک در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز به دنیا آمد. یوسف اعتصامی آشتیانی از ادیبان و دانشمندان زمان خود بود که به زبان¬های فارسی، ترکی، عربی و فرانسوی تسلط داشت. پروین در کودکی به همراه پدر به تهران آمد. از آنجا که علاقه زیادی به شعر و ادبیات داشت، همواره مورد توجه پدر قرار می¬گرفت. آموزش زبان و ادبیات فارسی و ادبیات عرب را نزد پدرش آموخت.
در هشت سالگی به شعر گفتن پرداخت. وی با بهره¬گیری از استعداد خود و با آموزش¬های پدر، توانست در نوجوانی شاعری توانمند شود. پند و اندرز، محتویات اصلی شعر پروین را تشکیل می¬دهد و زبانی شبیه زبان استادان قدیم پارسی دارد.
*ویژگی¬های شعری پروین:
مهم¬ترین ویژگی شعر پروین، تعلیمی بودن اشعار اوست؛ خواه دارای مضمون اخلاقی باشد، خواه مضمون اجتماعی که البته بخش عمده¬ای از اشعارش به پندهای اخلاقی او اختصاص دارد. می¬توان گفت که شعر پروین اعتصامی، شعر جهانی انسانی است با مضمون¬هایی که به دایره اخلاق پیوند می یابد.
او از قدرت و ستم انتقاد می کند؛ ریا و فقر و نادانی را نکوهش می-کند؛ خرد و آزادی و انسان را تکریم می¬ کند.
در یک کلام، نقد اجتماعی، بخش قابل توجهی از سروده¬های پروین را تشکیل می¬دهد. نقد اجتماعی با دو وجه آمیخته است: وجه عاطفی و وجه منطقی. با وجه عاطفی، حس مادرانه را در سطرها و شعرها به جریان می¬اندازد و با وجه منطقی، اندیشیدن به بنیادهای نظم انسانی و اجتماعی را نشان می¬دهد.
*توجه به ادب و عرفان: شعر و سروده¬های پروین، مشحون از معانی بکر و ناب، عاری از حشو و زواید، و مصون از خیالبافی¬های افسانه¬ای است. سخنان منطقی و حقایق حکیمانه را ماهرانه، همچون لقمان و سلمان بیان کرده است.
از ویژگی¬های دیگر شعر پروین توجه به آیات قرآنی است؛ بهره¬گیری از آیات بر شکوه سروده¬های پروین افزوده است و او را در جوانی در ردیف » اشعر شاعرات« عصر خویش قرار داده است؛ لقبی که علامه عارف قزوینی با آن، وی را ستوده است.
*تعالیم انسانی و اخلاقی در اشعار پروین:
شعر پروین جزو ادب تعلیمی محسوب می¬شود. شعر تعلیمی در قدیم شامل سروده¬های اخلاقی و مذهبی و عرفانی بود؛ ولی از انقلاب مشروطه به بعد مسائل سیاسی و اجتماعی به آن وارد ¬شد و آن را غنی¬تر ¬ساخت و ادبیات را به سوی تعهد و مسائل اجتماعی سوق ¬داد. آنچه باعث رونق و شکوفایی و دوام ادبیات تعلیمی شد، شکل¬گیری عرفان در فرهنگ ایران بود. پروین، شاعری بیدار و هوشیار بود که با چشمان باز به مسائل جامعه می¬نگریست، با شهامت و جرأت، از همرنگ¬شدن با جماعت دوری می_کرد، سر تسلیم در برابر فشارهای سیاسی و اجتماعی فرود نمی¬آورد و فریفته رنگ و بوی و نقش و نگار ظاهری نمی¬شد.
در تاریخ شعر زنانه فارسی، پروین تنها زنی است که زیباترین اشعار انتقادی را با نگرشی زنانه سروده است.
پروین قبل از هر چیز شاعر تربیت و اخلاق است و تربیت و اخلاق او مبتنی بر اندیشه عرفانی است. عرفان او هم غیر از تصوف اسلامی از سرچشمه تعلیم افلاطون و مکتب¬های گنوسی و نوافلاطونی سرچشمه می¬گیرد و به همین سبب به مسأله روح و نجات آن اهمیت خاص می¬دهد. در واقع توانایی و توفیق شعر پروین اعتصامی مدیون قدرت فوق¬العاده او در القا و ترویج اخلاقیاتی مبتنی بر مسؤولیت آدمی در قبال خیر و شر روزگار و همچنین مقاومتی پیگیر در مقابل منطق » هدف وسیله را توجیه می¬کند« است
*توجه به نیکی :
پروین انسان را به نیکی و راستی دعوت می¬کند. راه راست را، راه نکویی و جاودان معرفی می¬کند. همچنین انسان را از همنشینی با بدان اهریمنی پرهیز می¬دهد.
توصیه به هنرورزی و کسب دانش:
یکی از تفاوت¬های ویژه شعر پروین با گذشتگان ادبِ تعلیمی مانند ناصرخسرو و سعدی در تأکید وی بر هنر و نحوه بکارگیری ظریف و زنانه این واژه است. پروین خواهان آن است که انسان توانایی¬هایش را در راه کسب ادب و هنر مصروف کند و با هنر ارتباط تنگاتنگ و خویشی داشته باشد تا از دیگران بی¬نیاز شود:
*پرهیز از ریاکاری و تظاهر:
ریا از رفتارهای ناشایست یک انسان می¬تواند باشد. ریشه ریا در دروغ¬گویی است. هدف از ریا و دروغ جذب منفعت است؛ بدین گونه که فرد با انجام دادن رفتارهای دروغین، اعتماد مردم را به دست می¬آورد و آنگاه در فرصت¬های پیشه آمده به منظور کسب قدرت و منفعت نهایت استفاده را می¬برد. پروین ریشه همه فسادها را در روی و ریا می¬داند و ما را از ریاکاری منع می¬کند و می¬گوید: روی و ریا را آیین خویش قرار مده.
*پارسایی و پرهیزگاری:
پروین انسان¬ها را به پرهیزگاری و پارسایی دعوت می¬کند. از دیدگاه پروین، آدمی مقام والایی دارد و از امکاناتی برخوردار است که می¬تواند با بهره¬گیری از آن¬ها به جایگاهی والا دست باید؛ مقامی که رسیدن به آن نه به یاری ابزار و عناصر مادی دنیایی، بلکه با پالایش روح میسر خواهد بود:
تو چنان بیخودی از خود که نمی¬دانی/ که تو را می¬برد این کشتی بی¬لنگر
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا ، پروین تنها شاعری است که در عصر حاضر و در سطحی گسترده به سبک ادبیات تعلیمی گذشتگان شعر سرود و چون نگین درخشانی بر تارک ادب پارسی درخشید.


Article printed from آراز آذربایجان – روزنامه خبری آذربایجان غربی: http://www.araznews.ir

URL to article: http://www.araznews.ir/%d8%aa%d8%b9%d8%a7%d9%84%d9%8a%d9%85-%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%a7%d9%86%d9%8a-%d9%88-%d8%a7%d8%ae%d9%84%d8%a7%d9%82%d9%8a-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d8%b4%d8%b9%d8%a7%d8%b1-%d9%be%d8%b1%d9%88%d9%8a%d9%86/

Copyright © 2013 آراز آذربایجان - روزنامه خبری آذربایجان غربی. All rights reserved.