سولماز بدری
گروه گزارش: در دیوار پشت بیمارستان آذربایجان طرحی به نقش درآمده که جلوه‌هایی از زندگی روستائی در آن به تصویر کشیده شده است، نقطه عطف این تصویر زنی است که در بادی امر به مخاطب و شهروندان این تصور را القاء می‌کند در حال تهیه مسکرات است.
تقریبا یک سال است که سازمان زیباسازی شهرداری ارومیه با هدف زدودن غبار غم از چهره شهر برای ترسیم نقوش مختلف در روی دیوارها اقدام می‌کند، پس در فضای عمومی تغییرات نه چندان چشم‌گیر ولی چشم‌نواز ایجاد شده است.
شنبه هفته گذشته بود که مدیر مسئول روزنامه من را به اتاق خود فراخواند و بعد از شرح ما وقع، نوشتن یک یادداشت را بر عهده‌ام گذاشت من هم در حال ترک اتاق وی، مشغول غر زدن بودم » بویور ایشینْ چیخدی! «، با این همه برای تسلط یافتن بر روی موضوع عزم رفتن به این منطقه کردم.
در راه به معابر و خیابان‌ها دقت کرده و طرح‌های متنوع و پرمعنایی بر روی دیوار ساختمان‌های مختلف می‌دیدم، به این فکر می‌کردم صاحبان ذوق و قریحه که چنین هنرمند هستند چگونه ممکن است یک زن در حال جوشاندن انگور و تولید مسکر را ترسیم کنند و یقین داشتم اشتباه به اطلاع مدیرمسئول رسانده‌اند و این بانو حتما در حال تولید شیره انگور است.اگر در امتداد خیابان شهید بهشتی به طرف بلوار شورا حرکت کنید، به بیمارستان آذربایجان می‌رسید، در دیوار پشت این بیمارستان و رو به بلوار عدالت نقش برجسته با موضوع »زندگی روستایی« طراحی شده است که در این طرح به ترتیب با یادمان شهید باکری برداشت گندم از مزرعه، مناظر طبیعی و درختان میوه مواجه می‌شوید.
* تکلیف چیست!؟ شراب شهادت یا شرب خمر
در انتهای این نقش یک زن در تاکستان با نی قیف و دیگ مشغول جوشاندن انگور، را مشاهده خواهید کرد وقتی خودم از نزدیک این نقاشی را دیده و اظهارنظرهای متعدد پیرامون آن را شنیدم تصمیم گرفتم که در پرداختن به این سوژه کوتاهی نکنم. در اینجا یک ابهام بزرگ وجود دارد و آن اینکه در آغاز این طرح با نمایی از سردار بزرگ اسلام شهید مهدی باکری به دنبال ترویج لذت نوشیدن شراب شهادت در راه میهن هستند، یا با ختم این تصاویر به یک زن سازنده مسکر به دنبال زدودن قباحت نوشیدن شرب خمر هستند و یا این اینکه بی‌هدف قلم و رنگ در دست چرخانده‌اند.
این طراحی در نقطه‌‌ای که از مرکز ثقل شهر دور بوده و نسبت به داخل شهر رفت و آمد کمتری است صورت گرفته و می‌بینیم در محلی که چندان سوال برانگیز و در ملاءعام نیست این تصویر نقاشی شده، چه‌بسا سکوت من و شما موجب گستاخ شدن بانیان آن شده و قدم به قدم رو به جلو گام بردارند.این طراحی در دیوار پشت بیمارستان انجام شده، در مقابل آن دانشگاه ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی و چندین اداره وجود دارد، به طوری که اگر در محلی در عیان و منظر ترسیم می‌شد قطع یقین دانشجویان این حرکت را برنمی‌تابیدند.هر چند اذعان می‌‌شود جوانان ما ارزش‌های اسلامی را زیر پا گذاشته‌اند ولی این قشر همچنان هوشیار بوده و عشق به ائمه معصوم (ع) را در دل خود زنده نگه داشته‌اند.
*صرف پول مردم برای نگارگری‌ علیه فرهنگ مردم
در سال گذشته ۵ هزار مترمربع از دیوارهای ارومیه نقاشی شد، که این کار با صرف اعتباری بالغ بر یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال صورت گرفته است، جدید‌ترین نقش اجرای طرح زندگی روستایی بر روی دیوار بیمارستان آذربایجان است. رئیس سازمان زیباسازی شهرداری ارومیه در گفت‌وگو با یک رسانه اذعان داشته است در طراحی‌ها از فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی بهره گرفته‌اند، حال نمی‌دانیم این نوشیدنی حرام در کجای دین‌مان جای گرفته است که بیت‌المال را برای تبلیغ آن هزینه کرده‌اند.نصب تندیس مشاهیر و شخصیت‌های برجسته ارومیه، نصب سفره هفت سین، دعای تحویل سال نو برای استقبال از سال جدید، خرید و نصب آب‌خوری‌ به یاد امام حسین (ع)، نصب پرچم در میدان‌ها را می‌توان از جمله اقدامات این سازمان در راستای زنده نگه داشتن فرهنگ ایرانی اسلامی برشمرد.در انجام گرفتن این قبیل اقدامات و تاثیرگذاری آن‌ها هیچ‌گونه تردیدی نیست، ولی این تعارض در عملکرد هم پذیرفتنی نبوده و نگارگری با معانی متعدد چندان زیبنده شهری نیست که در آن اقوام و پیروان ادیان مختلف سکونت کرده و هر یک به حلال و حرام از زاویه دین خود می‌نگرند.
مگر نه این است که هنر زبان گویای یک ملت و ابزاری برای اشاعه فرهنگ است، ولی کدام فرهنگ، فرهنگ برهنگی، انحطاط اخلاقی و میگساری؟ مگر نه این است که مقام معظم رهبری بارها با خطاب قرار دادن دست‌اندرکاران نسبت به تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی و در نهایت ناتوی فرهنگی هشدار داده‌اند؟پس مسئولان ما و مردم ما را چه شده است، در اثر سهل‌انگاری امر به منکر و نهی از معروف را سرلوحه امور قرار داده‌اند و مسئولان سازمان‌های ذی‌صلاح در مقابل چنین حرکت‌‌های زننده‌ای در سیستم خود سکوت اختیار می‌کنند؟ و در روند انجام امور بر پیمانکاران نظارت نمی‌کنند؟
* شراب نماد آذربایجان غربی نیست!
شاید بر ما خرده بگیرند این زن بینوا در حال ساختن آب میوه انگور و یا سرکه انگور است ولی بهتر بود این بانوی زحمتکش به تولید عرق بیدمشک و بادرنجبویه و سایر عرقیات گیاهی همت می‌گماشت و از راه‌های دیگر به امر و معاش می‌پرداخت تا به این ترتیب محصولات آذربایجان غربی را معرفی کرده و هم راه برای توهم‌زایی می‌بست.سوال ما از ترسیم‌گر این است، که طراح این نقش با معانی متناقض آن چرا افکار عمومی را به خود مشغول کرده است، آیا به دنبال معرفی ظرفیت‌های باغداری و کشاورزی استان است، یا به دنبال بیان قصه غصه‌های زنان سرپرست خانوار است، یا به دنبال ترویج سیاست ترویج مشاغل خانگی است، یا اینکه فارغ از معانی متعدد طرح خود بی‌هدف این طرح را نقش زده است.قبل از این با میدان ولایت فقیه همیشه مسئله‌دار، تکدی‌گری و فال‌فروشی در خیابان‌ها، بافت‌های فرسوده، پروژه‌های بلاتکلیف عمرانی، دیوار چرکین‌ ساختمان‌ها حضور دائمی‌ داربست‌های فلزی، اطلاعیه‌هایی که بدون ضابطه همه جا چسبانده می‌شود‌ تبلیغ‌نویسی کالاها و خدمات روی نماها و … روبه‌رو بودیم.اکنون نیز با طراحی‌های نازیبا و با مفاهیم متناقض در شهر مواجه شده‌ایم، به‌ صورتی که درد تنها درد یک تصویر، یک زن و یک نوشابه نجس نیست، بلکه درد آن است که هر روز در پس روز دیگر این موضوع به معضل جدی تبدیل شده، هر روز یک عمل شنیع زیبا و یک عمل زیبا مذموم جلوه داده شود.
* حرمت استفاده از مسکرات در قرآن کریم، قانون و عرف
در راستای اثبات نکوهیده بودن این قبیل حرکت‌ها آیات قرآنی ذیل نازل شده است، »وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِیلِ وَالأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَعْقِلُون« (آیه ۶۷ سوره نحل) یعنی از میوه درخت خرما و انگور که از آن نوشابه‌های شیرین و رزق نیکو به‌ دست می‌آورید، در این کار نیز آیت قدرت حق برای خردمندان پدیدار است. با توجه به آیه فوق مسلمانان شراب را حلال می‌دانستند، تا اینکه آیه ??? سوره بقره نازل شد: »یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَآ أَکْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذَلِکَ یُبیِّنُ اللّهُ لَکُمُ الآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُون« ای پیامبر از تو حکم شراب و قمار را می پرسند، بگو در این دو گناه بزرگی است و منافع برای مردم دارد اما گناه این دو از سود آنها بیشتر است.با توجه به اینکه قانون کشور ما منبعث از آموزه‌های اسلامی است، پس قانون‌گذار نیز با عنایت به شان نزول آیه فوق سکوت اختیار نکرده است، به طوری که طبق تبصره ۲ ماده ۱۶۵ قانون مجازات اسلامی »خوردن آب انگوری که خود به جوش آمده یا به وسیله آتش یا آفتاب و مانند آن جوشانیده شده حرام است اما موجب حد نمی‌شود.«در ماده ۱۷۵ همین قانون آمده است که »هر کس به ساختن تهیه، خرید و فروش حمل و عرضه مشروبات الکلی مبادرت کند به ۶ ماه تا دو سال حبس محکوم می‌شود، و یا در اثر ترغیب، تطمیع و نیرنگ وسایل استفاده از آن را فراهم کند در حکم معاون در شرب مسکرات محسوب می‌گردد و به تازیانه تا ۷۴ ضربه محکوم می‌شود«.در ماده ۶۴۰ همین قانون آمده است »هر کس نوشته یا طرح گراور، نقاشی، تصاویر، مطبوعات، اعلانات علائم، فیلم، نوار سینما و یا به طور کلی هر چه که عفت و اخلاق عمومی را جریحه‌دار کند برای تجارت یا توزیع به نمایش و معرض انظار عمومی قرار دهد یا بسازد یا برای توزیع و تجارت نگه دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا شش میلیون ریال و تا ۷۴ ضربه شلاق یا به یک یا دو مجازات مذکور محکوم می‌شود.«بر همگان روشن است نه به دنبال محبوس کردن طراح این نقش بوده و نه به دنبال سپردن زن منقوش در این طرح به ضرب تازیانه می‌باشیم، بلکه فقط درصدد بیان این ابهام خود هستیم، چرا یک عمل که تا این اندازه مورد نهی قانون‌گذار است در یک جامعه اسلامی تبلیغ می‌شود، خواه آگاهانه خواه ناآگاهانه!بی‌تردید کسی که در قرآن کریم و در نگاه قانون‌گذاران چنین مورد عتاب قرار گرفته است، در عرف نیز عمل وی مورد تائید مردم نبوده و از شان و منزلت اجتماعی بی‌بهره خواهد بود، بنابراین باید از خودمان بپرسیم آیا واقعا طراحان این تصویر از معانی متفاوت این تصویر و تبعات آن غافل هستند!؟
* جای معماری اسلامی در شهرمان خالی/ چشم‌مان به جمال طراحی‌ بر روی دیوارهای‌مان روشن!
وقتی به موازات این دیوار قدم بردارید ساختمان‌های روبه‌رو نظرتان را جلب می‌کند اکثریت آن‌ها معماری مدرن و هرم‌گونه دارد پس دل‌تان هوای معماری اسلامی را کرده و جای خالی آن را در شهر احساس می‌کنید، چه بسا اگر فراموش شدن معماری اسلامی را ده‌ها سال قبل مانع می‌شدیم، اکنون نیز چنین تصاویری بر روی دیوارهای‌مان نقش نمی‌بست.به‌ طور قطع نگارنده از جانب اغیار به بزرگ‌نمایی متهم خواهد شد، ولی ما برای دیدن این دیوار عریض و طویل در بلوار عدالت ذره‌بین به دست نگرفتیم.امثال این قبیل سهل‌انگاری‌ها و بی‌توجهی‌ها به دفعات مشاهده کرده‌ایم، که نمونه مشابه آن رنگ‌آمیزی جدول‌های خیابان به شکل پرچم گروهک منافق پ. ک. ک در دو شهرستان شمال و شمال غرب آذربایجان غربی در سال‌های گذشته بود که با ورود به موقع مراجع ذی‌صلاح بساط پیمانکار خطاکار جمع شد.استفاده از پرچم‌ وارونه در ورزشگاه‌ها و هنگام تبلیغات در انتخابات، عدم درج واژه جلاله الله اکبر حاشیه‌های پرچم در یکی از جلسات رئیس جمهور دولت دهم با سران یکی از کشورها نقش‌بندی واژه الله در پارچه‌های ویژه چادر بانوان و ده‌ها نمونه را می‌توان نام برد که با زیرکی مسئولان نسبت به رفع دسیسه اقدام گردید.
* تصویر زن، نی و دیگ گمراه کننده است
برای رفع ابهام با بانویی که بیست سال از عمر خود را در زمینه تهیه و تولید انواع عرقیات گیاهی، دوشاب، شیره انگور، ترشیجات و امثال آن سپری کرده است به گفت‌و‌گو نشستیم تا نظر وی را در این زمینه جویا شویم، به عقیده خانم (ش – عبدالهی‌‌پور) این تصویر گمراه‌کننده بوده و فرآیند تهیه و تولید چندین محصول را به ذهن متبادر می‌کند.به گفته وی این طرح ایراد ساختاری دارد، زیرا هیچ وقت دیگ و شعله در تاکستان یا باغ قرار نمی‌دهند، تا بلافاصله بعد از برداشت انگور سرکه یا امثال آن تولید شود، بلکه در این فاصله مراحل دیگری سپری می‌شود، پس تصویر فوق مصداق این مثل است که »دِیمان یانند?ا دوُروبْ دِیرْ مَنهَ چوُرَهْ ِویرینْ«.
* موضوع طرح‌ها ابتدا در سازمان زیباسازی شهرداری تصویب می‌شود
با رئیس سازمان زیباسازی شهرداری ارومیه این موضوع در میان گذاشته شد که پیرامون موضوع طرح روی دیوار بیمارستان آذربایجان ارومیه بحث‌هایی در جامعه و بین مردم شکل گرفته است و نسبت به این طرح تعبیرهای متفاوتی مبنی بر تولید شراب و شیره انگور صورت می‌گیرد.فرخ عبدی در واکنش به این مطلب گفت: موضوع طرح‌ها توسط سازمان تعیین شده و یا اینکه براساس فراخوان صورت گرفته، هنرمندان طرح‌های گوناگونی را به سازمان ارائه می‌دهند، در نهایت طرح مصوب سازمان به مرحله اجرا می‌رسد.وی با اظهار به اینکه »مَنْ اوُزوُمْ کَندْ اوشاغیامْ، بیلیرَم« با طرح این استفهام انکاری که کجا دیده‌اید شراب را بجوشانند، اضافه کرد: شراب را نمی‌جوشانند، از آب انگوری که جوشانده می‌شود فقط دوشاب عمل می‌آید نه هیچ چیز دیگر.عبدی گفت: در مراحل ترسیم بر پیمانکاران نظارت فنی و هنری اعمال می‌شود، بنابراین مدعیان و منتقدان این طرح حتی نسبت به اشکالی که خود وارد کرده‌اند، جهل داشته و فقط به دنبال رد کردن این طرح می‌باشند.وی با طرح این سوال که در بین این همه طرح در مناطق مختلف شهر چرا فقط روی آن نقاشی، دیگ و نی آن تمرکز کرده‌اید تاکید کرد: موضوع طرح‌ها در سازمان بررسی شده و در صورت انطباق آن با فرهنگ بومی به مرحله اجرا می‌رسد و نظارت کامل بر روند اجرا به عمل می‌آید. از اینکه طراحی‌ فوق چه زمانی به اتمام رسیده است اطلاعی در دست نیست ولی به محض مطلع شدن، با هدف در جریان گذاشتن شخصیت‌های تاثیرگذار مصاحبه‌هایی ترتیب داده شد، این سه بزرگوار به صورت متفق‌القول ضمن موضع‌گیری شفاف، بر لزوم علت‌یابی و سپس چاره‌جویی تاکید کردند.
* کارکنان بیمارستان آذربایجان آثار این تصویر را محو کنند
آیت‌الله علی اکبر قریشی با اظهار به اینکه قبل از هر اقدامی ابتدا تذکر می‌دهم، افزود: افرادی که چنین حرکتی کرده‌اند، باید به خاطر این عمل خود پاسخ دهند، چه‌بسا در این بیمارستان اشخاص آبرومند و پاک‌دامنی خدمت می‌کنند سخن مبتنی بر عقل را پذیرفته و مسلمان هستند.
وی اضافه کرد: با آن‌ها ابتدا باید صحبت کرده و دلیل این جریان پرسیده شود، و اینکه چرا جلوی این کار را نگرفته‌اند، اگر خود این تصاویر را کشیده‌‌اند، توضیح دهند که چرا و اگر کسان دیگر این کار را کرده‌اند، سریع‌تر آن را محو کنند.
قریشی این قبل حرکت‌ها را فی‌النفسه ناپسند دانست ولی از هر گونه حرکت و حمله به بانیان آن نهی کرد و بیان داشت: ابتدا باید در این زمینه تحقیقات لازم و گسترده البته سریع انجام شود، و چگونگی شکل‌گیری این جریان معلوم شده و اینکه باید فهمید با چه دیدگاهی این طرح ترسیم شده است.نماینده مردم آذربایجان غربی در مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: در مرحله دوم چنانچه دیدیم با منطق و استدلال سخن حق را نمی‌پذیرند با آن‌ها مبارزه می‌کنیم حال آنکه باور داریم، افراد شاغل در این بیمارستان انسان‌های پاکی بوده و در صورت آگاه شدن از مسئله مانع آن می‌شوند.
* باید معلوم شود کدام گروه پشت این جریان هستند
آیت‌الله عسگر دیرباز گفت: اگر معلوم شود که گروه، اشخاص یا نهاد خاصی پشت این ماجرا هستند، قبل از برداشتن هر قدمی باید تامل کرد تا اهداف و مقاصد بانیان این مسئله معلوم شود زیرا این عمل با فرهنگ اسلامی، آموزه‌های دینی و فرهنگ شهرمان در تعارض قرار دارد.طبق گفته وی حتی در کشورهایی که استعمال مشروبات الکلی تجویز شده است، فعالیت تجاری در این زمینه یک شغل قابل احترام نبوده و همواره به عنوان یک صنف منفی به آن نگریسته می‌شود حال آنکه در کشورهای اسلامی این قبیل اعمال به طور موکد مردود اعلام شده است.وی بازتاب این قبیل طراحی‌ها با مفاهیم متناقض را در جامعه اسلامی منفی و محکوم دانست و ادامه داد: ترسیم چنین نقوشی بر روی دیوارها جای هیچ توجیه را ندارد، این فرد یا افراد شاید حساسیت مردم را محک می‌زنند که واکنش منفی نشان می‌دهند یا نه، اگر حساس نبودند قدم به قدم پیش‌روی کرده و در مرکز شهر نقش‌های دیگری ترسیم کنند.دیرباز با تاکید بر اینکه امت اسلامی در مقابل این حرکت‌ها باید عکس‌العمل مناسب نشان دهند، در ارتباط با نحوه برخورد رسانه‌ها و مسئولان با عاملان این موضوع، گفت: باید بررسی‌های کاملی صورت بگیرد که فرد به صورت خودسر این کار را کرده یا مسئول دارد به طوری که اگر خودسرانه عمل کرده لازم است ریشه‌یابی نموده و به سراغ علت مسئله رفت.طبق اظهارات وی چنانچه این حرکت از روی عناد و لجبازی همچنین از روی طرح و نقشه قبلی بوده باید حساس‌تر بوده و برخورد شدیدتری را نشان دهیم، و به هر جهت باید متناسب با نیت و اهمیت تقصیر عکس‌العمل بازدارنده‌ای را نشان داد تا در عمل ما افراط و تفریط دیده نشود.
بنا به گفته وی نخستین قدم در برخورد با این موضوع را آگاه‌سازی جامعه است، سپس باید در راستای روشنگری عاملان این حرکت گام برداشته شود، چنانچه از روی غفلت این طرح را کشیده‌اند در مقام جبران عمل خود برآیند ولی اگر اصرار بر این اشتباه تداوم یافت باید گام به گام ما نیز حرکت‌های خود را شدت ببخشیم.وی در پاسخ به این سوال که آیا این مسئله، کم‌اهمیت بوده و باید به آن پرداخته شود یا نه، گفت: این موضوع مسئله کوچکی نمی‌باشد که آن را بزرگ جلوه دهیم بلکه به خودی خود مهم می‌باشد طبق احادیث اهل بیت (ع) بدترین گناه گناهی است، که کوچک شمرده می‌شود و برای آن اهمیت قائل نباشیم.نماینده مردم آذربایجان غربی در مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: ما در جامعه‌ اسلامی زندگی می‌کنیم، بنابراین کوچک‌ترین گناه نیز قابل اغماض نیست، زیرا در صورت چشم‌پوشی از این قبیل حرکات نکوهیده متخلفان جسورتر می‌شوند.
* این قبیل حرکت‌ها دهن‌کجی به نظام و اسلام است
حجت‌الاسلام محمد جواد قهرمانی گفت: باید در این راستا بررسی کافی برای کشف نیت افراد صورت گیرد، که گاه قصد افراد دهن‌کجی به نظام و اسلام، کم‌رنگ کردن ارزش‌های معنوی و زیر سوال بودن اخلاق و حرمت‌شکنی است که مقابله با این افراد باید جدی باشد تا مجازات شده متنبه شوند.وی اضافه کرد: گاهی عده‌ای نادان و جاهل حرکتی را از روی غفلت انجام داده و سپس پشیمان می‌شوند، که با این قبیل اشخاص نیز باید برخورد متفاوتی را داشت، در هر حال باید مراجع ذی‌صلاح در ارتباط با بررسی چگونگی ارتکاب این عمل و تصمیم‌گیری مناسب گام بردارند.
قهرمانی در واکنش به این موضوع که یک ارگان و اداره نمی‌تواند ادعای جهل کرده و طبق یک قاعده حقوقی »جهل به قانون رافع مسئولیت نیست« بیان داشت: اشخاص حقیقی به یک اداره شخصیت حقوقی و موجودیت می‌بخشند بنابراین نیت مرتکبان این عمل باید بررسی شود که از روی جهل یا غفلت بوده است.وی ادامه داد: چنانچه کسی نه از روی سهو بلکه از روی عمد قصد اهانت و تجاوز به حریم مقدسات را دارد باید طبق قانون مجازات اسلامی با وی رفتار کرده و تشخیص مراجع ذیصلاح در این مورد راهگشا می‌باشد که در مقام تذکر یا مجازات برآیند.وی تبعات این قبیل حرکت‌ها را برای جامعه اسلامی و جوانان‌مان مخرب دانست و ادامه داد: امروز ما می‌دانیم که اگر جوانان به سمت مشروبات الکلی بروند و حتی یک قطره از آن را بنوشند سعادتمند شدن آن‌ها به مراتب دشوار خواهد بود و قطع یقین »صاباح اُونونْ آد?امْ اولما?غی چَتین اُولارْ«.مدیرکل حوزه‌های علمیه آذربایجان غربی با اشاره به این حدیث از حضرت علی (ع) به سخنان خود پایان داده و آن اینکه امام علی (ع) فرموده‌اند »چنانچه یک قطره مشروب به دریا بیفتد و از آن دریا مزرعه را آبیاری کرده گوسفندان از آن مزرعه چرا کنند، من از پشم آن گوسفند استفاده نمی‌کنم«.
سخن آخر
در پایان از استاد روزنامه‌نگار خود که در این راه ریش سپید کرده یاد می‌کنم که به اعتقاد ایشان اگر در کوچه‌ترین کوچه کپرآباد شهرمان یک گله گوسفند را صاعقه زده و بمیرند در آن هم استعمار پیر دخالت دارد، بنابراین باید دشمن را باور کرده و جنگ‌افزارهایی که به سمت فرهنگ‌مان نشانه گرفته است باور کرد. با عنایت به نظرات حضرات آیات، مسئولان در این ترسیم‌گری شبهه‌آور تعمدی نداشته‌اند، و این حرکت هر چند تلخ بوده ولی سهوی بودن آن روشن است، ولی سزاوار نیست در اثر غفلت به عنوان تسهیل‌گر اهداف دشمنان قسم‌خورده خود عمل کنیم، و به دلیل اندیشه نکردن در باطن امور به سرباز دشمن در جنگ نرم تبدیل شویم، جان کلام اینکه ما نیز به سهم خود از کنار این مسئله ساده نگذشته‌ایم گفتنی‌ها را گفته و به انتظار نشسته‌ایم تا شود آنچه باید شود. وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُور (بقره/۲۱۰) ?