تدبیر والدین، پشتیبان جوان در روزهای سخت زندگی

مریم مروی
بهنام در گوشه‌ای از اتاق نشسته است و به آرزوهایش فکر می‌کند. با صدای باز شدن در اتاق و شنیدن کنایه پدرش که می‌گوید »مفت خور پاشو بیا که غذا آماده است«، رشته افکارش پاره می‌شود. ۴ سال درس خوانده است تا مدرک لیسانسش را بگیرد و آینده‌اش را بسازد. هر روز برای پیدا کردن کار به جاهای مختلفی سر می‌زند تا شاید کاری پیدا کند ولی موفق نمی‌شود. وقتی هم که خسته و بی حوصله به خانه می‌رسد با طعنه و کنایه‌های والدینش احساس اضافه بودن و ناامیدی وجودش را فرا می‌گیرد و خودش را ته خط زندگی می‌بیند. شرایط بهنام داستان ما شرح حال زندگی بعضی از جوانان امروز سرزمین مان است. بعضی از جوانان در برابر مشکلات موجود، دست از تلاش برمی دارند و به بی خیالی یا تنبلی روی می‌آورند و بعضی دیگر، همه تلاششان را برای حل مشکلات به کار می‌گیرند، مخاطب ادامه این گزارش پدر و مادرهایی هستند که جوانشان برای یافتن شغل و حل مسائل دیگری از قبیل ازدواج، مسکن و … تلاششان را به کار می‌گیرند اما به دلایل مختلف موفق نمی‌شوند. حال در این شرایط وظیفه والدین چیست؟ حمایت یا سرزنش!؟
*لزوم همدردی والدین با جوان
محمدرضا نوربخش، کارشناس و مشاور خانواده با اشاره به این که در چنین مواقعی، نحوه رفتار والدین با جوانشان اهمیت فوق‌العاده ای پیدا می‌کند، می‌گوید: رابطه محبت آمیز والدین با جوانانشان به دلیل این که خانواده یک مرکز عاطفی است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این روابط صمیمانه و دوستانه همراه با مشاوره دادن و نظارت داشتن بر فرزندان کمک زیادی به موفقیت آن‌ها در آینده خواهد کرد. پدر و مادر باید در مواقعی که جوانانشان در مراحل حساس و سخت زندگی مانند پیدا کردن شغل یا انتخاب همسر قرار می‌گیرند، با آن‌ها همدردی کنند و به آن‌ها یاد بدهند که چطور می‌توانند مشکلات زندگی‌شان را حل کنند.
*مهارت حل مسئله و تصمیم گیری اصولی
این کارشناس و مشاور خانواده ادامه می‌دهد: اگر خانواده‌ها یک سری مهارت‌های حل مسئله و تصمیم گیری‌های درست را به جوانانشان آموزش داده باشند، آن‌ها هیچ گاه در برابر مشکلات تسلیم نخواهند شد و تصمیم‌های درست و به موقعی خواهند گرفت. این که ما در جامعه‌مان مشکلی به نام اشتغال داریم، غیر قابل کتمان است و نمی‌توانیم به دروغ به جوان مان بگوییم که ما مشکل اشتغال نداریم. انتخاب همسر در وضعیت فعلی جامعه انتخاب راحتی نیست و خانواده‌ها باید بدانند که استرس قبول مسئولیت یک زندگی مشترک برای هر جوانی وجود دارد. خانواده‌ها باید برای حل مشکلات با تجربه‌هایی که دارند، راه حل‌هایی را به جوانشان نشان بدهند.
*کمک به جوان برای رسیدن به خودباوری
نوربخش می‌افزاید: برای پیدا کردن شغل مناسب با توجه به این که تعداد زیادی از جوانان کشور ما دانشجو هستند، خانواده‌ها باید در زمان تحصیل از جوانانشان بخواهند که در کنار یادگیری تئوری درس‌ها، دست به کار عملی هم بزنند. به طور مثال جوانی که در رشته نرم افزار کامپیوتر تحصیل می‌کند، حداقل باید به تعویض ویندوز یک رایانه و عیب یابی های نرم افزاری آن مسلط باشد تا بتواند در آینده وارد بازار کار شود. زمانی که جوان نتواند کار عملی انجام دهد، خودباوری‌اش را از دست می‌دهد و دچار ناامیدی می‌شود؛ بنابراین خانواده‌ها باید از جوانشان حمایت کنند تا در دوران دانشجویی حتی به صورت رایگان مدتی را در شرکتی فعالیت کند و با کسب تجربه به خودباوری برسد. البته اهمیت مسئله خودباوری در مورد ازدواج هم بسیار مشهود است. اگر جوانی به خودباوری رسیده باشد، در انتخاب همسر هم عملکرد خوبی خواهد داشت چرا که توان تشکیل یک خانواده را در خودش خواهد دید؛ بنابراین کلید اصلی حل چنین مشکلاتی در جوانان، کمک خانواده‌ها به خودباوری جوانان است.
*آموزش مهارت نه گفتن به جوان
این مشاور خانواده ادامه می‌دهد: یک نکته مهم دیگر هم آموزش مهارت نه گفتن به جوانان است. هر جوانی در مقابله با سختی‌هایی که پیش رویش قرار می‌گیرد، معمولا دچار افسردگی می‌شود و اگر پدر و مادرش با او رفیق نباشند برای درد دل به سراغ دوستانش خواهد رفت. دوستانی که ممکن است ناباب باشند و جوان و خانواده‌اش را به تباهی بکشانند؛ بنابراین رابطه خوب و موثر داشتن با جوان هم از اهمیت فوق‌العاده ای برخوردار است. به نظر من، اگر پدر و مادری ارتباط دوستانه‌ای با جوانشان داشته باشند می‌توانند تا حد زیادی مانع تصمیم گیری‌های اشتباه و کج روی‌های جوانشان شوند.* اهمیت حمایت خانواده از جوان
محسن رجبی، کارشناس و مشاور خانواده نیز معتقد است کوتاهی و سستی خانواده‌ها در حمایت از فرزندان برای انتخاب شغل و همسر مناسب، جوانان را با ناراحتی‌های روانی مانند پرخاشگری، افسردگی و بی‌حوصلگی مواجه خواهد ساخت و حتی گاهی ممکن است جوانان را به انحراف، بزهکاری و اعتیاد بکشاند؛ لذا پدران و مادران به عنوان بهترین مربیان و دلسوزترین افراد برای فرزندان، باید آینده آن‌ها را در نظر بگیرند و با برنامه ریزی صحیح و سنجیده به جوانان خود برای انتخاب‌های موفق کمک کنند و اگر این امکان برای آنان وجود ندارد تا حد امکان جوانان خود را درک کنند و با رفتارهای اشتباه خود آنان را از فضای امن خانواده دور نکنند.
*سرزنش مدام جوانان ممنوع
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: انتظار ما از والدین این است که از هر گونه سرزنش فرزندان جوان خود بابت نداشتن کار یا مشکلات پیش روی آن‌ها برای ازدواج بپرهیزند و سعی کنند در کنار جوانان به رشد عاطفی، اجتماعی و اقتصادی آنان کمک کنند.
*الگو بودن خانواده برای جوان
رجبی افزود: دسته‌ای از جوانان به خاطر سرزنش‌های پدر و مادر به دلیل فشار مشکلات مالی و اقتصادی موجود در خانواده، به دنبال کار و اشتغال کاذب می‌روند. معمولاً والدین این دسته از جوانان به خاطر مشکلات مالی و امیدی که به آینده فرزندشان دارند، از آن‌ها انتظارات بیش از حدی دارند. اگر هم فرزندان آن‌ها کاری پیدا نکنند و یا مهارتی برای کاری نداشته باشند، خانواده، همه چیز را از چشم آن‌ها می‌بیند در حالی که باید به نبود امکانات و گاهی کم استعدادی جوان در برخی زمینه‌ها نیز توجه کنند. والدین با رفتار مناسب با جوانانی که دنبال کار می‌گردند، می‌توانند با ایجاد روحیه قناعت و صبر و تحمل در فرزندان، آن‌ها را به صرفه جویی و قانع بودن تشویق کنند و خود نیز با صبر و تحمل درباره مسائل و مشکلات مادی و قانع بودن و صرفه جویی کردن، الگویی مناسب برای جوانان خویش باشند.
* اصول یک ارتباط موفق با جوان
مخاطب شناسی در گفت و گو با جوان نکته‌ای است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و متأسفانه بسیاری از مشکلاتی که در نحوه ارتباط با جوان وجود دارد، از آن سرچشمه می‌گیرد. در نحوه و نوع ارتباط با جوان معمولا ۲ مشکل عمده وجود دارد: نداشتن شناخت لازم و کافی از جوان و فاصله گرفتن از او به بهانه تفاوت بسیار زیادی که این نسل با نسل قبلی خود دارد. »تبیان«به برخی از ویژگی‌های این دوران اشاره می‌کند، از جمله:
? – مهم‌ترین تعبیری که برای این مرحله از زندگی به کار می‌رود، تعبیر شباب است. شباب در لغت به معنای برافروختگی و زبانه کشیدن است و همه حالات و رفتار جوانان حکایت از برافروختگی و هیجان دارد.
? – کنجکاوی طبیعی در این دوران به چراجویی مبدل شده و جوان را به سوی منطقی روشن و استدلالی قانع کننده می‌کشاند.
? – جوان، رقیق‌القلب و فردی پیشتاز است. شور، شوق، عشق و شیدایی او در مرحله‌ای از توان و رشد است که برای اقدام در دشوارترین امور حاضر به سرمایه گذاری است.
? – جوانی مرحله‌ای است که در آن فطرت انسان بیدار است و می‌تواند بسنجد و راه و رسم انسانیت و اخلاق را در پیش گیرد.
آنچه اشاره شد، تنها بخشی از ویژگی‌های دوران جوانی است که برای برقراری یک ارتباط موفق با جوان باید مدنظر قرار گیرد. به نظر اندیشمندان، بی تفاوتی و سهل انگاری والدین همان قدر آرامش جوان را بر هم می‌زند که دخالت‌ها و امر و نهی‌های بیش از اندازه و نابجا.
اگر فردی بخواهد جوان را از راه تربیت صحیح و آگاهانه به آزادی، تفکر، استقلال رأی و احساس مسئولیت فردی و اجتماعی هدایت کند، لازم است در نهایت متانت، بدون دخالت مستقیم و احیانا تحمیل، او را در راه ناهمواری که در پیش رو دارد همراهی کند.
نگرانی از آینده باعث ناامیدی جوان می‌شود و ممکن است وی دچار افسردگی شود. بسیاری از جوان‌ها در زندگی خود هدف مشخصی ندارند. باید خانواده‌ها به این جوانان کمک کنند که هدف‌های خود را انتخاب و برای رسیدن به آن‌ها کوشش کنند.