تحصیل حقی که دختران عشایر به ناحق از آن محروم می‌شوند
گروه جامعه : در این میان، ترک تحصیل در بین دختران دانش‌آموز عشایر بسیار اتفاق می‌افتد و دانش‌آموزان دختر عشایر که بین گروه سنی ۶ تا ۱۲ سال قرار دارند، بیشترین آمار ترک تحصیل را دارند.عشایر به دلیل ویژگىهاى خاصی که در زمینههاى اقتصادى، فرهنگ و رسوم، رنجها و محرومیتها و دور از دسترس بودنشان دارند قشری تقریباً ناشناخته هستند.
در این راستا زنان و دختران عشایر، به عنوان نیرویی مهم در زمینههاى اقتصادى و فرهنگى خانواده محسوب می‌شوند که علاوه بر آن‌که از محرومیتهاى خاص زندگى ایلى رنج مىبرند اغلب از حقوق فردی و اجتماعى خود نیز محروم هستند.
بخش عمده‌ای از مسائل زندگى ایلى، شامل مشکلات آموزشی می‌شود که نیمی از آن دامن‌گیر زنان و دختران عشایر شده است.
۱۷۵ هزار دانش‌آموز عشایری پسر و دختر در مقاطع مختلف تحصیلی در سطح مدارس کشور مشغول به تحصیل هستند. این تعداد دانش‌آموز در ۶ هزار و ۷۵ مدرسه مشغول فراگیری دروس مختلف هستند که۱۳۰ هزار نفر آن‌ها در مقطع ابتدایی، ۲۵ هزار نفر در مقطع متوسطه اول و ۲۰ هزار نفر در مقطع متوسطه دوم تحصیل می‌کنند و بیشترین آمار دانش‌آموزان عشایر کشور مربوط به استان آذربایجان غربی است.
در این میان، ترک تحصیل در بین دختران دانش‌آموز عشایر بسیار اتفاق می‌افتد و دانش‌آموزان دختر عشایر که بین گروه سنی ۶ تا ۱۲ سال قرار دارند، بیشترین آمار ترک تحصیل را دارند. برای مبارزه با بی‌سوادی عشایر اولین قدم دانستن آمار دختران عشایر در سن تحصیل است اما متأسفانه آمار دقیقی از تعداد و اسامی آنان وجود ندارد.
دلایل زیادی برای این معضل توسط کارشناسان و مسؤولان ارائه شده است که برخی از آنان به کمبود امکانات آموزشی و برخی دیگر به نوع فرهنگ خانوادگی حاکم بر جامعه عشایری اشاره دارد. در زیر برخی از این عوامل عنوان شده است.
*میزان بهره‌مندی از امکانات مالی در جامعه عشایری
جامعه عشایری کشور یک جامعه طبقاتی است و در آن افرادی که دارای وضعیت مالی مناسبی هستند با فرستادن فرزندان خود به مدارس شهری، عملاً از امکانات آموزش شهری برای پیشرفت فرزند خود استفاده می‌کنند و در این نوع خانواده‌ها معمولاً دختران در کنار پسران به ادامه تحصیل می‌پردازند و نمونه روشن آن دختران تحصیل‌کرده عشایری هستند که در مناصب مختلف شغلی مشغول به فعالیت هستند.
اما این شرایط در بین جامعه عشایری عمومیت ندارد و بسیاری از مردم ایل به دلیل شرایط کوچ آن‌ها و منطقه‌ای که در آن زیست می‌کنند و نوع بهره‌مندی از دارایی‌های مالی، از این امکانات بهره‌مند نیستند که در این میان دختران محرومیت بیشتری را تجربه خواهند کرد.
*اولویت داشتن تحصیل پسران بر دختران
فرهنگ غالب برخی از خانواده‌های عشایر بر اولویت پسر بر دختر است و به همین جهت آموزش و مهارت‌آموزی پسران بر دختران ارج بیشتری خواهد داشت و در شرایطی که پسران مشغول تحصیل هستند، این دختران عشایر هستند که باید مسؤولیت‌های مضاعف را برعهده بگیرند و وظایف گله‌داری و گوسفندچرانی و… را انجام دهند که مسلماً فرصتی برای تحصیل دختران باقی نخواهد گذاشت.
*فرهنگ ازدواج زودهنگام
به این عوامل، فرهنگ ازدواج زودهنگام را نیز اضافه کنید که باعث می‌شود دختران زودتر از حد معمول با زندگی تحصیلی خود خداحافظی کنند و به زندگی جدی و پرمسؤولیت وارد شوند که بسیاری از مسؤولان آموزش و پرورش همین امر را عاملی مهم برای ترک تحصیل دانش‌آموزان دختر می‌دانند.
*تعصبات فرهنگی خانواده عشایر
یکی از دلایل ترک تحصیل دانش‌آموزان دختر تعصبات خانواده‌های عشایری است که اجازه تحصیل به فرزندان دختر خود را نمی‌دهند.
فرهنگ خانواده‌های عشایری مانع از حضور دانش‌آموزان دختر بر سر کلاس درس می‌شود و خانواده‌های عشایری اجازه ماندن فرزندان دختر خود را برای تحصیل در مراکز شبانه‌روزی نمی‌دهند و همین مهم نیز باعث ترک تحصیل بسیاری از دانش‌آموزان دختر در عشایر شده است.
*نبود مدرسه در منطقه و پراکندگی خانوارها
یکی دیگر از علل ترک تحصیل دانش‌آموزان عشایر نبود مدرسه در منطقه و پراکندگی خانوارها است. بحث ییلاق و قشلاق عشایر و نبود زمان مشخص برای این امر به‌خصوص در میان طایفه‌های مختلف نیز از جمله مواردی است که سبب می‌شود دانش‌آموزان دختر از تحصیل دور شوند. به همین خاطر در بعضی از استان‌ها بسیاری از دانش‌آموزان دختر متوسطه اول امکان ادامه تحصیل را ندارند و ایجاد مرکز شبانه‌روزی و یا روستامرکزی ویژه دختران از جمله راهکارهای آن است.
*تعداد کم معلمان زن در مدارس عشایر
نبودن معلم زن در مدرسه و استفاده از معلمان مرد غیربومی نیز نکته بسیار مهمی در مدرسه نرفتن دختران است. همچنین مختلط بودن دانش‌آموزان دختر و پسر به‌ویژه در مناطق جنوبی باعث می‌شود دختران به مدرسه نروند. عموما به دلیل جابه‌جایی عشایر سیار، دانش‌آموزان از داشتن معلم زن عشایری محروم هستند و این موضوع مشکلاتی را برای این جامعه هدف ایجاد کرده است. البته با توجه به سختی کار و بعد مسافت، همچنین مقرون به صرفه نبودن حق‌الزحمه معلمان در مناطق عشایری، استقبال شایانی از سوی آموزش‌دهندگان صورت نمی‌گیرد.
*کمبود امکانات آموزشی هم برای معلمان و هم برای دانش‌آموزان عشایری
صدیقه شهبازی یکی از معلمان عشایری که ۸ سال درخدمت دختران جامعه عشایری بوده است در مورد مشکلات آموزشی دختران عشایر می‌گوید: دختران عشایری تنها با سیاه‌چادر و زیلو و امکانات اندک آموزشی به تحصیل می‌پردازند و ما هم به دلیل صعب‌العبور بودن و مسائل امنیتی، نمی‌توانیم به تنهایی در سیاه‌چادر حاضر شویم و مجبوریم به اتفاق والدین به سرکلاس رفته و مشغول آموزش به دانش‌آموزان دختر عشایر شویم.
*دختران عشایر اولین کودکان کار هستند
موضوع دلایل بازماندگی از تحصیل دختران عشایر و روستاها به عنوان یک طرح پژوهشی مشترک بین آموزش و پرورش و یونیسف مطرح شد که دکتر گلنار مهران، عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا(س) در نشستی که به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودک در ۲۳ خردادماه برگزار شد در رابطه با نتایج این پژوهش میدانی گفت: در جوامع عشایری، دختران اگر دچار افت تحصیلی می‌شدند شانس دومی برای رفتن به مدرسه نداشتند؛ در حالی‌که پسران برای تحصیل تشویق می‌شدند.او افزود: از سوی دیگر، در این مناطق داشتن فرم مدرسه را اجباری می‌کردند و می‌گفتند حتماً باید مانتو و مقنعه داشته باشید؛ در حالی‌که بسیاری از آن‌ها این امکان را نداشتند و از هم قرض می‌گرفتند. نکته دیگر، عدم توانایی برخی از معلمان در صحبت کردن به زبان مادری این بچه‌ها بود. بسیاری از دختران هم می‌گفتند نبودن دستشویی در مدرسه به‌ویژه در دوران بعد از بلوغ مشکل‌ساز است و اگر دستشویی داشتیم به مدرسه می‌رفتیم. والدین هم می‌گفتند اگر ساعت مدرسه عوض شود تا دختران بتوانند به کارهایشان برسند، اجازه حضور آن‌ها در مدرسه را می‌دهند که البته این مسأله با مخالفت یونیسف روبه‌رو شد چون می‌گفتند کودکان اصلاً نباید کار کنند.
*آموزش و پرورش در جامعه عشایری
در سال ۱۳۳۶ اولین دانشسراى عشایرى، براى عشایر کوچنده تأسیس شد. بدین‌ترتیب در مدارس سیار عشایر که با ایل کوچ مىکردند آموزش پایههاى اول تا چهارم دبستان را پىریزى کردند. پس از آن تأسیس مدارس شبانهروزى براى پایه پنجم تا نهم، و همچنین استقرار یک مدرسه تربیت معلم ویژه عشایر که دانش‌آموزان را براى معلمى مدارس سیار تربیت کند، در برنامه کار قرار گرفت و چون شهرنشینان حاضر به قبول چنین مسؤولیتی نبودند، افرادى که داراى حداقل گواهىنامه ۶ ساله ابتدایى و حداقل ۱۶ سال سن بودند، از میان جوانان ایلهاى مختلف انتخاب شدند.پس از انقلاب در سال ۱۳۶۱، مسؤولان آموزش و پرورش مبادرت به ادغام آموزش عشایرى در آموزش و پرورش کل کردند.
*سر و سامان دادن به وضعیت مدارس عشایر با تصویب اساسنامه
طی چندین سال گذشته نقش مدارس عشایری و کارکردهای آن به‌تدریج رو به کم‌رنگ شدن می‌رفت و سال‌ها بود که این مدارس یا به‌رسمیت شناخته نمی‌شدند یا در زمان کمبود بودجه به راحتی تعطیل می‌شدند و دانش‌آموزانش به خانه بازمی‌گشتند که این مسأله معضل بزرگی برای تحصیل دانش‌آموزان دختر بود. پرداخت‌نشدن سرانه، مشکلات زیاد برای تغذیه دانش‌آموزان مدارس شبانه‌روزی عشایری، دوربودن این مدارس و… از موضوعاتی‌اند که این مدارس سال‌هاست با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.در این شرایط در سال ۹۴ خبر امیدوارکننده‌ای از جانب مدیرکل دفتر آموزش و پرورش مطرح شد که ساماندهی و قانونمندسازی این مدارس با تصویب اساسنامه آن در دستور کار قرار گرفت.
براساس این اساسنامه جدید، سرانه مدارس عشایری سه برابر خواهد شد. شاخص تخصیص منابع انسانی در این اساسنامه تغییر کرده است و برای مدارس عشایری با ۵ نفر هم کلاس تشکیل می‌شود و این کمک می‌کند که کلاس‌ها در اقصی‌نقاط کشور تشکیل شوند. از جمله مزایای این اساسنامه موارد زیر است:
- تغییر کتاب‌های درسی و اختصاص بخش‌های ویژه عشایر.
- به‌رسمیت شناخته شدن مدارس عشایری که باعث می‌شود که تعطیلی آن‌ها به راحتی صورت نگیرد و باید با مصوبه شورای آموزش‌وپرورش استان که در رأس آن استاندار است، اتفاق بیفتد.
- پرداخت حق کوچ معلمان و اختصاص سختی کار ویژه به معلمان عشایری.
- پیش‌بینی ایاب و ذهاب و بیتوته معلمان مدارس کوچ‌رو.
- ارائه خدمات رایگان برای سنجش سلامت کودکان ابتدایی.
- برگزاری کلاس‌های دوزبانه پیش‌دبستانی به‌صورت رایگان و با هزینه دولت.
- افزایش مدارس شبانه‌روزی ویژه عشایر.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از مهرخانه فرهنگ‌سازی و رصد تحصیل دختران عشایری کاریست که بایستی در مورد کاهش عوامل برون‌مدرسه‌ای دخیل در ترک تحصیل دختران عشایری انجام پذیرد که گام اول آن، ایجاد اطلاعات آماری در این حوزه است. در مورد سلسله عواملی که به امکانات آموزشی مربوط می‌شود اتفاقاً ایجاد نگاه جنسیتی در این مورد بسیار ضرورت دارد تا جایگاه تحصیل دختران عشایری را هم‌تراز با پسران قرار دهد.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۰۹ مرداد ۱۳۹۶ ساعت ۵:۱۳ ق.ظ
