تامین اجتماعی یا پس انداز کدام بهتراست

تامین اجتماعی یا پس انداز کدام بهتراست

محمد حسین قشقایی
گروه تحلیل:سازمان تامین اجتماعی به عنوان یک نهاد بیمه ای که بیش از ۴۰ میلیون نفر از جمعیت کشور را به نحوی تحت پوشش خدمات بیمه ای خود قرار می دهد، جزو نهادهای عمومی غیر دولتی است و از نظر درآمد هزینه مستقل بوده و می باید با توجه به نظام محاسبات بیمه ای (اکچوری) دخل و خرج خود را تنظیم نماید.
خدمات سازمانهای بیمه ای بسیار متنوع و گوناگون است و بخش عمده ای از خدمات آنها در آینده و زمان ناتوانی، پیری و ازپاافتادگی ارائه می شود.
شاید این نگاه از آنجا نشات می گیرد که افراد جوان در بدو اشتغال و فعالیت کمتر به خدمات بیمه ای نیاز پیدا کنند، ولی باید توجه داشت وقتی سن بالاتر می رود مخصوصاً زمان بازنشستگی و پس از آن نیاز به حمایتها و خدمات بیمه ای نیز بیشتر می شود.
این نظر را من از افراد مسنی که تحت پوشش خدمات سازمان تامین اجتماعی هستند نشنیده ام، چرا که آنها به جایگاه تامین اجتماعی به صورت ملموس پی برده اند.
سئوال مذکور نیز بیشتر از طرف جوانان مطرح می شود و اعلام می کنند که با وجود پرداخت حق بیمه از خدمات چندانی بهره مند نمی شوند. باید گفت خدمات و حمایتهای تامین اجتماعی در زمان نیاز و بروز مشکل، بیماری، کهولت سن و..به کمک افراد می آید و پس اندازی است که برای روز مبادا ذخیره و اندوخته شده است. این اندوخته با سازوکار خاص بیمه ای و نظام کفالت کلیه اعضاء را تحت پوشش و حمایت خود قرار می دهد.
نکته دیگری که در این زمینه قابل ذکر است تجارب جهانی در طی قرون گذشته است که در نهایت بهترین راه حمایتهای اجتماعی را ارائه بیمه های اجتماعی می داند. در طول زندگی بشر انواع حمایتهای فردی خانوادگی ، گروهی، قبیله ای و اجتماعی وجود داشته و به تجربه و بوته آزمایش گذارده شده است، ولی در نهایت بهترین و موثر ترین راه برای حمایتهای اجتماعی، نظام تامین اجتماعی بوده است و روشهای دیگر به خاطر فقدان جامعیت، کفایت ، اثرگذاری و تامین هزینه ها نتوانسته جایگاه قابل توجهی بیابد.
نظامهای پس انداز انفرادی که در برخی از کشورها نیز بکار گرفته شده است نتوانسته جای بیمه های اجتماعی را بگیرد و فقط بعنوان مکمل برای بیمه های پایه استفاده می شود. موضوع دیگر آنکه نظامهای تامین اجتماعی توسط دولتها تضمین می شود و موضوع ورشکستگی در چنین نهادهایی بخاطر حمایتهای دولتی مفهومی ندارد، ولی چنین تضمینی در مورد بیمه های تجاری و بانکها وجود ندارد.
در بند ح ماده ۹ قانون ساختار نظام جامع رفاه وتامین اجتماعی در این خصوص آمده است:»حقوق افراد عضو و تحت پوشش در قبال تعهدات قانونی سازمانها ، موسسات و صندوقهای بیمه ای این نظام تحت ضمانت دولت خواهد بود و دولت مکلف است تمهیدات مالی، اعتباری و ساختاری لازم در این زمینه را تخاذ نماید.«
تامین اجتماعی یک امر حاکمیتی است و در تمام دنیا تامین اجتماعی چنین خصوصیتی دارد. در مفهوم عام تامین اجتماعی در این زمینه اصل ۲۹ قانون اساسی وجود دارد که وظیفه دولت را تامین خدمات تامین اجتماعی برای آحاد جامعه در چارچوب مشارکت همگانی قرار داده است.
تبصره ۱ ماده ۱ قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی در این زمینه اشعار می دارد»برخورداری از تامین اجتماعی به نحوی که در این قانون می آید حق همه افراد کشور و تامین آن، تکلیف دولت محسوب می شود«
کمک دولت به لحاظ تامین بخشی از حق بیمه ها یکی دیگر از شاخصهای ویژه تامین اجتماعی است و در ایران دولت بر اساس ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی تامین ۳ درصد حق بیمه ها را برای آحاد جامعه متعهد شده است که این کمک و حمایت در بیمه های تجاری و پس اندازهای شخصی مشاهده نمی شود.
در تامین اجتماعی حق بیمه سرشکن شده و کارفرما، بیمه شده و دولت هر یک سهمی از آن را بردوش می کشند، در حالی که در بیمه های تجاری کل حق بیمه توسط متقاضی پرداخت می شود.
وجود اجبار دربیمه های اجتماعی که بر اساس قواعد آمره پشتیبانی و حمایت می شود موجب می شود که کلیه نیروهای مولد و کارگر تحت پوشش این حمایتها قرار گیرند، در صورتی که هیچ تضمنی برای پذیرش بیمه تامین اجتماعی توسط افراد در حالتی که اختیار در آن باشد، وجود ندارد.
و این باعث بی تکلیفی افراد زیادی از جامعه در مواقع نیاز به خدمات تامین اجتماعی و بروز حوادث احتمالی شده وموجب مخاطرات مختلف اجتماعی و اقتصادی می گردد. بیمه در نظامهای بیمه تجاری اختیاری است و به غیر از مورد بیمه شخص ثالث برای دارندگان اتومبیل در خرید خدمات بیمه اجباری وجود ندارد.
یکی دیگر از کارکردهای تامین اجتماعی آرامش خاطری است که کارگران و نیروهای مولد به دلیل پشتیانی های مختلف بیمه ای خواهند داشت. این امر ضمن ایجاد انگیزه باعث افزایش بهره وری بیشتر در کار خواهد شد.
در بیمه های تامین اجتماعی به لحاظ ماهیت بیمه ای، افراد یکدیگر را تحت کفالت خود قرار می دهند و ممکن است یک فرد با یک روز اشتغال در کارگاهی دچار حادثه ناشی ازکار شود و ازکارفتادگی وی توسط کمسیونهای پزشکی سازمان تایید شود، در این صورت این فرد تا آخر عمر از مستمری ازکارافتادگی بهره مند شده و در صورت فوت نیز افراد تحت تکفل از مستمری بازماندگان بهره مند خواهند شد.
در تامین اجتماعی کلیه نیازهای فردی، خانوادگی و اجتماعی فرد مورد توجه و امعان نظر قرار گرفته و حمایتهای خاص آن ارائه می شود. بنابراین باید گفت نظامهای تامین اجتماعی هیچ یک از نیازهای مادی و رفاهی فرد را فرونگذارده اند. خدماتی که به هیچ وجه در بیمه های تجاری و ….ارائه نمی شود. اهم این خدمات عبارتند از:مستمری های بازنشستگی ، فوت و ازکارفتادگی کلی، غرامت نقص مقطوع، مستمری ازکارافتادگی جزئی، بیمه بیکاری ، انواع خدمات درمانی اعم از سرپایی، بستری، خدمات تشخیصی، دارو وغرامتهای دستمزد ایام بیماری و بارداری ، کمک هزینه ازدواج ، کمک هزینه کفن و دفن، کمک هزینه های عائله مندی، خوارو بار، و حق مسکن برای مستمری بگیران، هزینه های پروتز و اروتز، هزینه های سفر بیمه شده بیمار و همراه .
اصول حاکم بر سازمان تامین اجتماعی :غیر سیاسی بودن و دوری از خط و ربط های سیاسی و گروه گرایی های سیاسی در بدنه و مدیریت آن: گرایش به درگیری های سیاسی و جناحی برای یک سازمان تخصصی خطرناک بوده و آنرا از وظایف و مسئولیت های اصلی اش دور خواهد ساخت. بنابر این باید جداً از آن پرهیز شود.
توجه و رعایت اصل تخصص گرایی و تجربه لازم در امور بیمه ای چه در سطح بدنه و چه در تعیین و انتخاب مدیران: مدیران نا آشنا به امر بیمه و ناتوان در امور مدیریتی سازمان را به جایی خواهند برد که راه بازگشتی نخواهد داشت و در نهایت به کمک دولت نیاز مند شده تا بتواند خدمات خود را ارائه دهد.
این امر برای پست های مدیران میانی که باید دارای تخصص های لازم در حوزه کاری خود باشند از اهمیت بیشتری برخوردار است.توجه به امر آموزش نیروی انسانی و تربیت کارشناسان خبره و با تجربه از نکات بسیار مهمی است که باید در سازمان تامین اجتماعی در تمامی سطوح مدیریتی و کارشناسی مد نظر قرار گیرد.
اولین نشانه های سقوط و انحطاط هر سازمان یا نظام اداری عدم توجه به آموزش و فقدان نظام مدون و منظم آموزشی و تربیتی است و این امر در سازمانی با وسعت سازمان تامین اجتماعی که در تمامی کشور نیز حضور مستمردارد و با خیل عظیمی از مخاطبان روبروست از اهمیت بیشتری برخوردار است.
توجه به موضوع پژوهش و مطالعات علمی در حوزه تامین اجتماعی از موارد مهم دیگر در نظام تامین اجتماعی کشور است. متاسفانه غالب پژوهش های موجود در این زمینه با شرایط سرزمینی و فرهنگی ایران سازگاری ندارد و به صورت تئوری و نظری فقط می توانند محفوظات این حوزه را گسترش دهند و کمتر به صورت کاربردی قادر است به حل معظلات و نارسائی های موجود در بخش تامین اجتماعی کشور پرداخته و موضوعات جدید و مستحدثه را پاسخگو باشد. توجه و عنایت به مقوله حفظ و حراست از منابع سازمان و ایجاد سیستم نظارتی درست از جمله ضروریات در ساختار تشکیلاتی و اداری سازمان بشمار می رود. نهادهای عمومی غیر دولتی به لحاظ برخورداری از فلسفه وجودی خاص خود که منبعث از ساختار اداری و تشکیلاتی مستقلی به نسبت دیگر دستگاههای وابسته به دولت می باشد، چندان از سیستم کنترلی و نظارتی برخوردار نیستند و این امر نیز باعث ضربه پذیری بیشتر این سازمان در شرایط حاد سیاسی شده و سیاستمداران را اغوا می کند تا از منابع این سازمان در نیل به اهداف سیاسی خود سوء استفاده کنند. موضوعی که متاسفانه در دهه اخیر شاهد آن بوده ایم.
البته این ضعف و مشکل فقط مبتلا به سازمان تامین اجتماعی نیست بلکه کلیه نهادهای عمومی غیر دولتی به نحوی با این معظل دست به گریبانند. شکی نیست که تاسیس نهادهای عمومی غیر دولتی در ساختار حقوقی و تشکیلاتی کشور بخاطر احساس نیازی بوده که سیستم اداری کشور داشته است و هدف از آن ایجاد نهادها و ساختارهایی بوده که از بروکراسی اداری بدور باشند و قابلیت پویایی و تحرک بیشتری در ارائه خدمات به مردم داشته باشند. ولی متاسفانه در این فرایند به موضوع نظارت و کنترل سازمانی کمتر توجه شده است. ترویج فرهنگ بیمه ای در کشور از وظایف اساسی و پایه ای برای یک سازمان بیمه ای است. اگرچه وجود و تداوم حیات بیمه اجتماعی در کشور بر اساس قانون بوده و به صورت اجباری اجرا می گردد و می توان گفت در این بخش انحصار وجود دارد و هیچ نهاد یا سازمان دولتی و خصوصی دیگر قادر نیست با سازمان تامین اجتماعی در این عرصه رقابت نماید.
ولی باید اذعان کرد که نهادهای بیمه ای در حوزه تامین اجتماعی در طول زمان دچار ضعف و سستی در ارائه خدمات و حمایتها می شوند به جهت آن که به تدریج خروجی ها بر ورودی ها تفوق می یابد، نظم بودجه ای انها دچار تزلزل می شود.
تنها راه حل برای غلبه بر این بحران افزایش تعداد بیمه شدگان است و انجام این امر هم منوط به توسعه فعالیتهای اطلاع رسانی، فرهنگی و ترویج فرهنگ بیمه در سطح کشور است. اگر نخواهیم در آینده نزدیک سربار دولت باشیم تنها راه حل پیشگیری، افزایش تدریجی بیمه شده است.
باید بپذیریم که حتا درامدهای ناشی از سرمایه گذاری نیز در برابر تعهدات و هزینه های ماهیانه و سالیانه سازمان رقم قابل توجهی بشمار نمی آید و درحال حاضر نیز با وجود سرمایه گذاریهای هنگفت سازمان در آن که به ۶۰ هزار میلیارد تومان بالغ می گردد، درامدهای حاصل از آن به جرات تنها ۵ درصد از هزینه های سازمان را جواب می دهد.

نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۹ فروردین ۱۳۹۵ ساعت ۵:۰۰ ق.ظ

دیدگاه


نُه + 1 =