تالای یک ساز جدید در اقیانوس بی انتهای موسیقی آذربایجان

شهرام صادق زاده
گروه فرهنگی: عاشیق خداداد: اسپانیایی ها در معرفی جهانی گیتار موفق هستند، ما هم برای ساز خودمان تلاش کنیم! عاشیق ها، میراث داران موسیقی اصیل آذربایجان هستند که از حدود یک هزار سال پیش تاکنون در راستای صیانت و انتقال سینه به سینه فرهنگ غنی آذربایجان به هنرنمایی پرداخته و کوشیده اند تا با قبول هرگونه ناملایمات و دشواری ها، به اشاعه و ترویج فولکولور آذربایجان بپردازند.
عاشیق، یک عارف و نغمه سرای ماهر است که ساز می‌نوازد و آواز می‌خواند، اغلب در بداهه خوانی نیز مهارت دارد.
استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان و اردبیل را می توان به عنوان مهم ترین مناطق زندگی ترک های ایران برشمرد که موسیقی در زندگی مردم این مناطق جایگاه ویژه ای داشته و مانند انواع موسیقی سایر نواحی کشور، برگرفته از آداب و رسوم، اقلیم جغرافیایی، نگرش و جهان بینی مردم آن است.
موسیقی عاشیقی آذربایجان، فقط از لحاظ شنیداری مورد توجه نیست بلکه بخشی از تاریخ و ادبیات نمایشی این سرزمین را در خود جای داده است، به طوری که علاقه مردم این مناطق به موسیقی موجب شده، عاشیق ها از موسیقی به عنوان ابزاری برای بیان وقایع تاریخی استفاده کنند که این امر سبب ماندگاری و انتقال بخشی از تاریخ این سرزمین بصورت سینه به سینه گردیده است.
از “قوپوز” می توان به عنوان اصلی ترین ساز موسیقی عاشیقی یاد کرد که در دسته سازهای مضرابی قرار گرفته و به علت اهمیت مضمون شعر، از لحاظ فرم بر پایه کلام استوار است و عاشیق ها در کنار نوازندگی، باید به خوانندگی نیز تسلط داشته باشند.
یکی از هنرمندان پیشکسوت آذربایجان که بیش از ۳ دهه از عمر خویش را در حوزه موسیقی آذربایجان سپری نموده است به تازگی ساز جدیدی را طراحی و ابداع کرده است که با آن می_توان انواع آثار موسیقی را نواخت.
“علی خداداد مددلو”، نام این ساز را “تالای” گذاشته است یعنی یک اقیانوس بی انتها…!
این ساز آهنگین ۳ اوکتاو داشته و می تواند نقطه شروع بالندگی و اعتلای ساز آذربایجان گردد.
ساز “تالای” ۶ سیم دارد و استثنائا ۲ سیم هم برای کوک کردن دارد، در حالی که قوپوز ۸ یا ۹ سیم، باغلاما ۷ سیم و سه تار ایرانی ۴ سیم را دارا می باشند و هر یک صدای مختص خود را دارد.او با ۴۹ سال سن، تاکنون ۳۲ کنسرت موسیقی آذربایجانی را در داخل و خارج از کشور برگزار کرده و هم اکنون در راستای تدریس موسیقی آذربایجانی، به تربیت هنرجویان علاقه مند می_پردازد.وی در گفتگو با پایگاه خبری “تبریزمن” از قابلیت های این ساز جدید سخن به میان آورد و گفت: ساز تالای، توانایی آن را دارد تا اصوات سه تار، تار آذربایجانی و باغلاما را به صدا درآورده و در واقع چند ساز در یک جا تجمیع شده است.
همچنین این ساز با صدای بم خود آهنگ هایی را به وجود می‌آورد تا عاشق های آذربایجان بتوانند از صدای کلیشه‌ای “زیر” فاصله گرفته و صدای روح انگیزی را برای شنوندگان و مخاطبان عرصه موسیقی خلق نمایند.
هنگام نواختن این ساز، چنان حس عجیبی به انسان دست می دهد که گویی ۸تمام آثار ایران و جهان در آن خلاصه شده و با داشتن آن، نیازی به سایر سازها نیست!
“تالای” صدای آرام و دلنشینی دارد و اینک تنها صدای زیر نیست که از ساز قوپوز آذربایجان بر می آید، بلکه صدای بسیار زیبایی است که با آن می توان قطعات هر نوع اثر موسیقیایی را به صدا درآورد….وی با اشاره به اینکه توانستم تا این حد کار کرده و ساز جدیدی را ابداع نمایم ادامه داد: امیدوارم نسل های آتی نیز به تکامل آن پرداخته و موسیقی آذربایجان را از لحاظ کیفیت صدایی از حالت کلیشه‌ای در آورده و در سطح بسیار قدرتمند، تقویت نمایند.خداداد با اشاره به ساختارشکنی خود در ابداع ساز جدید خود گفت: ما باید با ترویج آلات و ادوات موسیقی، فرهنگ غنی خود در سطح جهان ترویج نماییم تا از صدای فریادمان، همگان از وجود فرهنگ ناب ما مطلع گردند.وی در بخش دیگری از اظهارات خود، از غفلت مردم و مسئولان در خصوص موسیقی آذربایجان سخن به میان آورد و افزود: متاسفانه مقوله موسیقی آنطور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته و این خلاء، تقصیر خود ماست که به شکل عامه پسند نتوانسته ایم به تنظیم ملودی ها و ارائه آن به مردم اقدام نماییم، بعد هم انتقاد می‌کنیم که چرا جوانان با این سبک موسیقی غریبه هستند.استاد موسیقی آذربایجان دلیل این امر را کوتاهی و بی تفاوتی اهالی هنر موسیقی قلمداد کرد و گفت: فعالان موسیقی عاشیقی در ادوار گذشته وظیفه خود را به درستی انجام نداده اند زیرا این موسیقی در گذشته های دور نیز موجب تخریب و بی مهری های بسیاری قرار گرفته است در حالی که در ملودی و شعر آن می توان مقوله هایی همچون عدالت، تفکر و نیکویی را به عینه مشاهده نمود.
عاشیق خداداد ادامه داد: بسط و گسترش موسیقی عاشیقی باید از یک مرکز خاص که متولی امور فرهنگی و هنری باشد صورت گیرد و متاسفانه چنین مرکزی در منطقه آذربایجان وجود ندارد لذا وقتی قصد برگزاری یک کنسرت را داریم باید در ابتدا به فکر پرداخت هزینه ۵۰ میلیون تومانی سالن بوده و سپس به اجرا متمرکز گردیم در حالی که هنرمند نمی تواند به تنهایی این مبلغ را پرداخت نماید، اسپانسرها هم گامی به جلو بر نمی دارند و مسئولان نیز کاری از دستشان برنمی آید!وی اضافه کرد: پس با این حساب باید از جان مایه گذاشت و مردم نیز حمایت نمایند زیرا یک شخص و یا یک هنرمند نمی تواند تمام کارها را انجام دهد و طبیعی است که دولت باید به مسائل فرهنگی توجه نموده و به آن ارج نهد.این استاد موسیقی آذربایجان ادامه داد: نکته تاسف برانگیزتر این که گروه های موسیقی پایتخت به راحتی به اجرای کنسرت پرداخته و در عرض چند روز به ارائه نوعی از موسیقی می_پردازند که پارامترهای یک موسیقی مردمی و اصیل را دارا نبوده و صرفا از زاویه مالی به آن می_نگرند آنگاه هنرمندان ما در تیررس انواع و اقسام مشکلات قرار داشته و نمی توانند به سهولت به هنرنمایی و ارائه آثار هنری بپردازند، زیرا از یک سو رسانه‌ای در حمایت از آنها وجود ندارد تا نسل جوان از پتانسیل های موسیقی آذربایجان بهره مند گردند و از سوی دیگر، سبک موسیقی عاشیقی را یک موسیقی برانگیخته از دهات نام‌گذاری می کنند که از تبلیغات منفی رضاخانی نشأت می گیرد و عوامل بالادستی اجازه فعالیت افزون تر را نمی دهند که بسیار تاسف برانگیز می باشد.
این مدرس موسیقی افزود: لذا با این اوصاف مگر می توان به فعالیت پرداخت؟! در حالی که اگر کیفیت موسیقی عاشیقی را افزایش داده و از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهیم به طور حتم مورد پسند مردم و به ویژه جوانان قرار خواهد گرفت وگرنه در صورت تداوم روند فعلی، مورد هجمه دشمنان این مرز و بوم قرار خواهد گرفت، بنابراین نباید همه مسائل را سیاسی کرد، هنرمند باید از موسیقی حرف بزند!
عاشیق خداداد در پاسخ به این سوال که رابطه تان با مجموعه صداوسیمای مرکز آذربایجان_شرقی در خصوص ارائه آثار هنری چگونه است گفت: از صداوسیما هیچ انتظاری نداریم، آنها از خوانندگان مبتدی و بدون طرفدار هزینه دریافت کرده و اجرای آنها را در کنداکتور برنامه ها قرار می دهند و آنها نیز مثلا به اجرای هنر موسیقی می_پردازند و جالب تر اینکه اسم موسیقی ارائه شده را موسیقی آذربایجان می گذارند که قابل تامل می باشد و مردم این مسائل را می دانند و بین موسیقی خوب و بد تفاوت قائل هستند.
وی آینده موسیقی آذربایجان را بسیار روشن تصور کرد و گفت: این موسیقی در گذشته های بسیار دور مورد بی‌مهری و غفلت قرار گرفته بود اما اکنون جانی تازه گرفته است به نحوی که خوشبختانه بانوان و حتی کودکان زیر ۱۲ سال نیز ساز قوپوز را به دست گرفته و می نوازند که انسان را به حیرت وا می دارد و اینگونه است که موسیقی آذربایجان می تواند آینده خوبی را به همراه داشته باشد…
استاد موسیقی آذربایجان درباره فراگیری ساز جدید “تالای” هم گفت: عاشیق ها با سپری نمودن دوره آموزشی مضراب گیری، می توانند این ساز لذت بخش را در طول ۵ ماه بیاموزند.
عاشیق خداداد در پایان اظهارات خود از جوانان این مرز و بوم خواست بدون واهمه به فعالیت های موسیقیایی پرداخته و با هدف اعتلای موسیقی آذربایجان در این حوزه کار کنند و تاکید کرد: متاسفانه امروزه گیتار در اکثر خانه ها وجود دارد و صد افسوس که جای سازهای موسیقی آذربایجان را گرفته است، اما گذشته از همه اینها، اسپانیایی ها افراد بسیار موفقی هستند که توانسته اند ساز کشور خود را در میان ملل مختلف جهان ترویج دهند لذا باید ساز موسیقی ما نیز اینگونه باشد و بتواند در جهان حرفی برای گفتن داشته باشد و این امر تنها از طریق فرهنگ سازی سازهای آهنگین آذربایجان تحقق می یابد که وظیفه تک به تک ما بوده و آیندگان باید به تکامل آن بپردازند!به گزارش آرازآذربایجان به نقل از تبریز من ، شایان ذکر است به دلیل غفلت از هنر عاشیقی در ایران و به ویژه آذربایجان – به عنوان خاستگاه اصلی این نوع موسیقی – در دهه های قبل، برخی کشورها در سال های اخیر به دنبال مصادره این هنر اصیل موسیقیایی کشورمان و ثبت آن به نام خود در یونسکو بوده اند که باید تدابیر قابل توجه و جدی از سوی متولیان فرهنگی و هنری صورت گیرد.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com