تئاتر ارومیه در خم یا چم مصائب روزگار

علی رزم‌آرای
گروه فرهنگی: یکی از کلیدی¬ترین ابعاد تئاتر در یک منطقه پویایی آن است. حرکت مداوم، یعنی در متن بودن نه حاشیه! و پویایی خود متن است، و متن خود تئاتر. اما یک تئاتر به ضمانت کدام رکن از ارکان وجود خود زنده می-ماند و نفس می¬کشد!؟ پیس و متن خوب؛ که در ارومیه و ایران، چه ترجمه و چه تألیف کم نداریم پیس و متن اثرگذار. بازیگر خوب؛ که خدا را شکر هم به سابقه و به معاصرت هنرمند خوب کم نداشتیم و صد البته ده¬ها و بلکه صد¬ها مدعی تئاتر آن هم به اسم داشته¬ایم و داریم. کارگردان و نویسنده خوب؛ که کارنامه منطقه¬ای تئاتر ارومیه حداقل در قالب جشنواره¬ها از این بابت پر است از برتری¬ها و یک تازی¬ها و… کمی که عمیق‌تر بشویم به خلاء سخت افزار بر می¬خوریم (اگر متن خوب و بازیگر خوب و کارگردان خوب و… را در حکم نرم افزار بگیریم) یعنی سالن تثبیت شده و مناسب با استانداردهای تئاتر و نمایش؛ خوب از سالن¬های نمایش پیر و فرتوت سینماها که بگذریم و سالن کانون بسیج و خانه جوان را هم کنار بگذاریم، از خیر سالن مجموعه کتابخانه¬ی مرکزی ارومیه هم بگذریم و از سالن‌هایی ویژه ادارات دولتی و دانشگاهی (مانند اداره مخابرات و…) که اصلا ًربطی به تئاتر ندارند آمار نگیریم و سالن جمعیت جوانان هلال احمر استان راهم به یاد و خاطره بسپاریم (که شهید راه اقتصاد شد)، این وسط فقط سالن وحدت (شمس تبریزی سابق!) مجتمع فرهنگی هنری ارومیه می¬ماند و حوض تئاتر! (سالن کوچک فرهنگ را هم زیرسیبلی رد کردیم و از سالن بسیار جم و جور صفی¬الدین اروموی حوزه هنری استان هم حرف نزنیم بهتر است) به این ترتیب سالن وحدت (شمس تبریزی سابق!) مجتمع فرهنگی هنری ارومیه فعلا ًیکه تاز میدان است. با اینکه استانداردهای فضای آگوستیک در ساخت آن رعایت نشده و از آنجا که ناف همه¬ی برنامه‌ها و مراسمات دولتی و غیر دولتی هم به ناف این سالن بسته است نوبت هنر تئاتر به آخر می¬ماند و این هنر طلسم شده (لااقل در شهر ارومیه) کنار خوان ایستاده تا هر وقت، فرصتی پیشامد کرد به او اجازه عرض اندام بدهند در کنار این مراسمات و برنامه¬ها و…
با این همه مسئولین فرهنگی استان از مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد استان تا ریاست حوزه هنری و دیگر اصحاب دخیل در اجرئیات هنری و فرهنگی در استان و شهر ارومیه، از همه این کمبودها آگاهند و بر محق بودن قشری تئاتری استان اذعان دارند. ولی حرف و صحبت چاره¬ی کار نیست. گرچه در زبان خوش است تایید و وصف و وعده¬ی وعید دادن و…اگر از این مشکل تئاتر ارومیه به عنوان تئاتری مستعد هم دور شویم به صخره بزرگ و مشکلی بزرگ‌تر بر می¬خوریم:
هنر تئاتر به ذاته درآمد زا نیست. پایتخت در کشور ما میزان همه چیز است و تئاتر هم از این قاعده مستثنی نیست. پایتخت و چند شهر بزرگ در سطح کشور، تئاتری نشانه دار و مهم دارند. صد البته در کنار هر مجموعه هنری چیزی از جنس خود هنر ولی بی بطن و بی¬ریشه می¬روید و در کنار آن به حیات خود ادامه می¬دهد. در مورد هنر تئاتر باید به ُجنگ¬ها و تئاترهای بازاری و … اشاره کرد که حساب آن‌ها با تئاتر جداست. ولی حیات و ممات آن‌ها به همین اسم تئاتری بستگی دارد. این نوع نمایش شاید تنها بخش بی ربط به بدنه¬ی اصلی تئاتر است که با بازار و بلیط فروشی سرپاست و به اصطلاح در آمد زایی می¬کند و… (البته سیاه بازی و تئاتر رو حوضی و… از این امر مستثنی هستند) اما خود تئاتر و تئاتریان هیچ گاه نخواسته¬اند و نه توانسته¬اند به تئاتر به عنوان منبع در آمد نظر کنند. حتی در پایتخت هم بزرگان تئاتر عمده درآمد خود را از راه¬های دیگر مثل تدریس تا بازی در سینما و تلویزیون و… حاصل می¬کنند. چیزی به شدت در مورد تئاتر شهر ارومیه هم صادق است. هنر تئاتر با جان آدم کار دارد، رمق روح آدم را می¬گیرد تا او بتواند دمی در جان تازه کارکترها نفس تازه کند و از پیچ و خم سطرها و نوشته¬ها رو به سوی ابدیت سرازیر شود و بیابد آنچه را که هنوز نساخته است و بسازد آنچه را که گم کرده است. هنرمندی که از این عمق و ژرفا برخواسته است و زیر تاثیر تألمات و دردهای پیرامونش هویت یافته است، هیچ گاه در پی کسب ثروت از این راه نیست که امری محال است و عالم هنر خود بیگانه با آن. کدام بزرگ و والا در تئاتر ایران و جهان به این هدف نایل آمده است: ساموئل بکت، بر تولد برشت، ایپسن، یوجین اونیل و یا زنده یاد ساعدی و مرحوم رادی و غیره و غیره. (اینجا بحث سر استثناها نیست اگرچه استثنایی هم وجود داشته باشد)اما تئاتر برای بقا و پویایی نیاز به سرمایه دارد. نمی¬توان منکر شد که هنرمند تئاتری اگر به سراغ کاری در جنب تئاتر نرفته باشد که اغلب رفته¬اند و یا اگر کار دیگر از دستش برآید آن هم با دنیا و هنر او سازگار باشد که کمتر بر می-خوریم به چنین مواردی، از کدام راه باید ارتزاق کند و روزی خود بیابد؟ اصلا ًبرای ترتیب دادن شاکله و ساختار برای اجرای یک نمایش از تهیه اکسوار و ساخت دکور گرفته تا طراحی لباس و تبلیغ و اطلاع رسانی تا اجاره سالن محل اجرای نمایش و… هزینه کرد لازم نیست؟ نمی¬گوییم سرمایه گذاری که ماجرا را آنقدرها هم جدی نگرفته باشیم. تجربه نشان داده است که نه تئاتر بلکه هر برنامه زنده و جمعی که با حامی مالی (اسپانسر) وارد گود شده است آخر و عاقبتش با موفقیت همراه بوده است. البته در مورد تئاتر هم استثنا، مثل همه موارد مشابه دیگر وجود دارد. به قول عزیزی که از رفقای تئاتری نگارنده این سطور است به هر کجا و هرکس که به فکرت می¬رسد پیشنهاد داده¬ایم، خواهش کردیم، سپردیم و حتی رو انداختیم و ریش نشان داده¬ایم اما فقط شنیده¬ایم کجای تئاتر و کار هنری از هر صنف سود مستقیم دارد که سرمایه¬گذاری کنیم و چه و چه و چه. بحث کلی اینکه، تئاتر ارومیه از نبود حمایت¬های مالی دولتی و خصوصی و وجود برخی بروکراسی¬های اداری و سخت¬گیرانه از لحاظ فنی (که از این نظر جای حک و اصلاح در مورد برخی کارهای تئاتری وجود دارد ولی اعمال نمی¬شود) رنج می¬برد. در این مورد مطالبی چند از زبان خود هنرمندان تئاتری استان در این روزنامه (روزنامه آرازآذربایجان) انعکاس یافته است. مواردی نظیر چگونگی ارائه و پذیرش متن و بازبینی، شرکت دادن آثار در قالب جشنواره¬ها نظراتی پیرامون اجراهای عمومی آثار و… در این بین مطرح بوده است.
سخن پایانی اینکه بی¬شک برای ارتقای یک ملت باید فرهنگ آن ملت ارتقا یابد و برای تغییر آن ملت، فرهنگ آن ملت لاجرم دست خوش تغییر خواهد بود. برای نهادینه شدن این جریان و ایجاد تغییرات مثبت و زمانمند و ارتقای باورهای دینی و فرهنگی، هنر و فعالیت¬های هنری یگانه¬ترین اسباب و ابزار هستند. برای تأثیرپذیری جمعی و تغییر شخصیت¬های فردی باید مسیر حرکت جریان¬های مختلف هنری تسهیل شود و برای همگرایی ارکان اجتماعی یک جامعه با این جریان¬ها، بدنه اصلی جامعه یعنی مردم باید در مظن داروی و قضاوت خود در آینه این جریان¬ها و آثار حاصله از آن‌ها قرارگرفته و خود نیز این‌گونه در مسیر شکل¬یابی این جریان¬ها دخیل شوند. کتاب و مطالعه، روزنامه و مجله، نشر و انتشار، سینما و تئاتر، موسیقی و نقاشی، و در نهایت ادبیات و شعر، در یک سرزمین و منطقه نمادهای عینی حیات فرهنگی و هویت فرهنگی آن هستند.

نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۳ ساعت ۷:۵۲ ق.ظ

• ۱ نظر
• 1404 بازدید
•    تویت
•  چاپ