بی توجهی روشنفکران ادبیات به غزل

محمد آسیابانی
گروه فرهنگی:روشنفکران و موسسان جایزه‌های خصوصی ادبیات همیشه در مقابل قالب غزل گارد می‌گرفتند، بنابراین غزلسرایان در میان برگزیده‌هایجوایز هیچگاه جایی نداشتند.
جایزه کتاب سال غزل توسط جمعی از غزلسرایان مطرح دو دهه اخیر در سال ۹۰ به صورتی کاملا خصوصی و بدون وابستگی مادی و معنوی به نهادهای فرهنگی پایه‌ریزی شد.
فارغ از هرچیز نفس برپایی جایزه‌ای خصوصی به نام قالب کلاسیک غزل، امری خجسته است، چرا که از دهه ۷۰ به بعد جریان‌های جدید در غزلسرایی سربرآوردند که راهشان از غزلسرایی معمول که غزل نئوکلاسیک خوانده می‌شد، جدا بود.
نوآوری‌های بسیار و ساختارشکنی جسورانه این شاعران جدید در غزلسرایی باعث شد تا اتفاقات خجسته‌ای در ادبیات معاصر ایران رخ دهد. یکی از این نوآوری‌ها باعث شد تا غزل از معناپردازی افقی به معناپردازی عمودی راه عوض کرده و »روایی« شود. غزل در این میان دیگر قالبی برای بیان رخ معشوق نبود، بلکه دردها و مشکلات اجتماعی در آن مطرح می‌شد.
با وجود این همه تحولات در غزل معاصر اما این قالب در جوایز خصوصی ادبی راه به جایی نداشته باشد. روشنفکرانی که جوایز ادبی خصوصی را راه اندازی و مدیریت می‌کردند همچنان رویکرد به قوالب کلاسیک را بویژه غزل با آن همه زیبایی‌هایش و امکانات شاعرانه‌ای که برای شاعر ایجاد می‌کند، رویکردی متحجرانه می‌شناختند؛ اما غزل راه خود پیدا کرده و کتاب‌ها و آثار نسل جدید غزلسرایان به دفعات منتشر و تجدید چاپ شده و با استقبال مخاطبان مواجه شدند.
راه اندازی جایزه مستقل کتاب سال غزل هم باعث شد تا شاعرانی که به هر دلیل مایل به شرکت در جشنواره‌های دولتی نیستند آثار خود را در این جایزه شرکت دهند و همچنین غزلسرایان جوان – بویژه شاعرانی که در شهرستان‌ها به حیات ادبی خود ادامه می‌دهند – فرصتی برای دیده شدن پیدا کنند.
حامد ابراهیم‌پور، از بنیان‌گذاران »غزل روایی« و همچنین از بنیان‌گذاران «جایزه کتاب سال غزل» درباره این جایزه گفت: نخستین دوره این جایزه در سال ۱۳۹۰ برگزار شد. در آن دوران من به همراه علیرضا بهرامی، هادی خورشاهیان و محمدرضا شالبافان، تصمیم گرفتیم که این جایزه ادبی را تاسیس کنیم. در دوره نخست خود ما هم اعضای شورای سیاست گذاری و هم هیات داوران بودیم.تا سال‌ها در جوایز خصوصی ادبیات به قالب غزل توجهی نمی‌کردند. روشنفکران در مقابل قالب غزل گارد می‌گرفتند و غزلسرایان یا در زمره نامزدهای نهایی اعلام نمی‌کردند و یا اگر می‌کردند هیچگاه برنده نهایی غزلسرایان نبودند.
به همین دلیل تصمیم گرفتیم که جایزه‌ای اختصاصی برای غزل داشته باشیم.وی افزود: پیشنهاد برگزاری چنین جایزه‌ای را من به دوستان ارائه کردم. دلیل آن هم این بود که معمولا تا آن دوران در جوایز خصوصی ادبیات به قالب غزل توجهی نمی‌کردند. روشنفکران در مقابل قالب غزل گارد می‌گرفتند و غزلسرایان یا در زمره نامزدهای نهایی اعلام نمی‌کردند و یا اگر می‌کردند هیچگاه برنده نهایی غزلسرایان نبودند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم که جایزه‌ای اختصاصی برای غزل داشته باشیم که چهره‌های برگزیده غزلسرایی بیایند به آثار رای دهند.
شاعر مجموعه »با دست من گلوی کسی را بریده‌اند« در ادامه درباره هیات داوران دوره‌های بعدی جشنواره کتاب سال غزل نیز چنین گفت: از دوره دوم به بعد در کنار ما داوران میهمان هم حضور داشتند که از میان آنها می‌توانم به ناصر ندیمی، مریم جعفری آذرمانی، مجید معارف‌وند، آرش شفاعی، صالح سجادی و… اشاره کنم. در دوره اخیر، یعنی سومین دوره با توجه به استقبال بسیار مخاطبان سطح برگزاری جشنواره بسیار گسترده‌تر از قبل شد و مجموعه ۱۴ داور آثار ارسالی را مورد داوری قرار دادند.
ابراهیم‌پور ادامه داد: ما از دوره نخست که روند برگزاری محدود بود به دوره سوم رسیدیم که بسیار پربارتر از دو دوره قبلی برگزار شد. داورهای این دوره از سلیقه‌های مختلف شعری انتخاب شدند و شرکت کننده‌ها نیز هم پیشکسوتان صاحب کتاب بودند و هم جوانان تازه‌کار اما خوش قریحه. در هیچ دوره ما مانند دوره سوم در رای شماری برای انتخاب آثار برگزیده با سردرگمی مواجه نبودیم.
شاعر مجموعه »نگذار نقشه‌ها وطنم را عوض کنند« سخت بودن روند داوری سومین دوره را این چنین بیان کرد: داوران این دوره از میان چهره‌های شاخص غزلسرایی سنتی و نئوکلاسیک و همچنین غزل مدرن در این دو دهه اخیر انتخاب و علیرغم تمام تفاوت‌ها در تفکر ادبی و زیباشناسانه‌شان زیر چتری واحد به نام »غزل« جمع شدند. حضور این سلیقه‌های متفاوت در میان داوران باعث می‌شد تا همه شاعرانی که تجربه شاعرانه‌شان در نحله‌های مختلف غزلسرایی است، امید به برگزیده شدن داشته باشند.
هدف ما از این جایزه کشف استعدادهای جوان و بها دادن به آنهاست. شاعرانی که بدون روابط مجازی، بدون تعلق داشتن به دسته و گروه و باندبازی ادبی، سالم آمده و در حال کار کردن و تجربه اندوختن هستند.دبیر سومین دوره جایزه کتاب سال غزل اضافه کرد: دلیل دیگر سخت بودن روند داوری‌ها حضور شاعران جوان و قوت آثارشان به نسبت دوره‌های قبل بود. این نشان از تحول و پیشرفت هر لحظه غزلسرایی است. جالب است برای شما بگویم که از میان هفت نفری که به عنوان نامزدهایی نهایی در بخش کتاب این دوره معرفی شدند، چند نفر شاعران کتاب اولی هستند که توانستند در روند داوری‌ها شاعران پیشکسوت را کنار بزنند.
ابراهیم‌پور یکی از اهداف جایزه کتاب سال غزل را شناسایی و حمایت از شاعران جوان عنوان کرد و گفت: هدف ما از این جایزه کشف استعدادهای جوان و بها دادن به آنهاست. شاعرانی که بدون روابط مجازی، بدون تعلق داشتن به دسته و گروه و باندبازی ادبی، سالم آمده و در حال کار کردن و تجربه اندوختن هستند. به همین دلایل داوری‌های این دوره در حدود سه ماه طول کشید و کش و قوس فراوانی داشت.
شاعر مجموعه»دور آخر رولت روسی« همچنین به شرکت شاعران در این جشنواره از جای جای کشور اشاره کرد و ادامه داد: در میان نامزدهای نهایی بخش کتاب، اثر خانم سیده تکتم حسینی نیز حضور دارد که از شاعران افغانستانی مقیم ایران است. همچنین از میان نامزدهای نهایی بخش شاعران بدون کتاب نیز چهار نفر غیر تهرانی و ساکن در چهار شهر مختلف در کشور هستند. با این بازخورد ما به هدفمان رسیده‌ایم.
ابراهیم‌پور در ادامه با اشاره به این نکته که داوران به هیچ عنوان تحت تاثیر شلوغ‌ کاری‌های فضای مجازی قرار نگرفتند، گفت: متاسفانه باب شده که در اکثر جوایز ادبی شاخ‌های ادبی فضای مجازی و کسانی که به فالوئرهای زیاد شبکه‌های اجتماعی‌شان می‌بالند، مورد توجه قرار می‌گیرند، اما داوران جایزه کتاب سال غزل تحت تاثیر باندبازی‌های مجازی و شاخ‌های شبکه‌های اجتماعی قرار نگرفته و فضای سالم ادبی را مورد توجه قرار دادند.اگر ما به جذب اسپانسر از میان نهادهای دولتی یا شبه دولتی می‌پرداختیم، ذات مستقل بودنمان زیر سوال می‌رفت. بنابراین تمامی هزینه‌های این جایزه از طرف هیات موسس تامین می‌شود.
دبیر جایزه کتاب سال غزل همچنین درباره علت کمک مالی نگرفتن از نهادهای فرهنگی دولتی و شبه دولتی نیز اظهار کرد: اگر ما به جذب اسپانسر از میان نهادهای دولتی یا شبه دولتی می‌پرداختیم، ذات مستقل بودنمان زیر سوال می‌رفت. بنابراین تمامی هزینه‌های این جایزه از طرف هیات موسس تامین می‌شود، اما در دوره‌های پیش ناشران مختلف در بخش جوایز غیرنقدی به ما کمک کرده و برخی کتاب‌های مهم‌ و درخورشان را برای هدیه دادن به برگزیده‌ها در اختیار ما می‌گذاشتند.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از مهر ، ابراهیم‌پور در پایان گفت: همچنین اگر از نهادی اقتصادی یا فرهنگی کمک مالی دریافت می‌کردیم این احتمال وجود داشت که آنها نامزدهای مورد تایید خود را به ما تحمیل کنند. بنابراین بدون آنکه به سیاست‌های تحمیلی نهادی تن در دهیم در استقلال کامل این جایزه را برگزار کرده و می‌کنیم. شاید یک دلیل استقبال گسترده شاعران چه جوانان و چه پیشکسوتان از این جایزه به خاطر همین ذات مستقل بودنش و سالم بودن روند داوری‌ها باشد.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com