بولود قره چورلو

م. کریمی
بیراینجی بولوم
آنادیلیمیز: سهند اتکلرینده بویا- باشا چاتدیغی سهند داغی¬نین وقارلی آدینی اؤزونه شعر آدی گؤتوره¬ ن »بولود« عمرونون یئنی یئتمه¬ لیک ایللریندن بری، شعر و ادبیاتلا ماراقلاندیقدا، دنیا گؤروشونو مصراعلارا بوکوب، معاصر شعریمیزین اقتدارلی شاعرلریندن اولدو.
سهند، اؤز عصرینین اؤن سیرالاریندا ایرلیله¬ ین، مفکوره¬لی شاعرلریندندیر.
او، مین ایللیک مکتوب ادبیاتیمیزین داهادا اعتبارلی کلاسیک نمونه لریندن ساییلان »دده قورقود« داستانلارینی معاصر ادبی دیل شیوه ¬لری¬له شعره چکمیش و ملی شعوروموزون چیچکلنمه¬ سینده بؤیوک رول اوینامیشدیر.
»اوغوز« ائللری¬نین کلاسیک اسطوره ¬لریندن سؤز آچان »سازیمین سؤزو« کتابی، سهندین ایلک شعر کتابی کیمی، اوغورلا شاعریمیزه دنیا شهرتینی ارمغان ائده بیلمیشدیر.
فردی استعدادینا دایاناراق، خالق فولکولوروندان قیدالانیب یازدیغی شعرلریله چاغداش آذربایجان ادبیاتی¬نین معاصر دورومونو اؤلکه¬ میزدن اوزاقلارادا تانیتدیرانلاردان اولان سهند، بیر چوخ تدقیقاتچی و علم آداملاری¬نین آراشدیرمالاریندا یازیلان تدقیقی موضوعلارا چئوریلدی.
بو معاصر شعریمیزین خالق طرفیندن آلقیشلاندیغینی گؤستریر. ائلیمیزین ـ یوردوموزون قانلی ـ قادالی ایللریندن بری سهندین عالم دوستو، دوکتور، »محمدعلی فرزانه« جنابلاری¬نین تشبثو ایله، اؤتن ایل، قاباق ایللرده چاپ اولان ایکی جلدلیک سازیمین سؤزو کتابلارینا علاوه اولان باشقا شعرلرله بیرلیکده، سهندین آغیر حجم¬لی شعر مجموعه¬ سی دده ¬مین کتابی، آدی¬له اؤلکه¬دن اوزاقلاردا ایشیق اوزو گؤردو.
دده قورقود بویلارینی احتو ائده ¬ن بو کتاب، محتشم شاعریمیزین ائله جه ده، چاغداش ادبیاتیمیزین شاه اثری¬دیر دئسه¬ ک، هئچ ده سهو ائتمیریک.
سهندین چاپ اولان شعرلرینه یازیلان اؤن سؤزلرین مؤلفی، تانینمیش عالم و بؤیوک فولکلور شناس م.ع فرزانه جنابلاری، سهند حیاتیندان سؤز آچدیقدا یازیر:
»۲۰جی عصر، ایران آذربایجان بولگه¬سینده اولان مبارز شعر سیماسیندا پارلایان سؤنمز اولدوزلاردان بیری و بلکه ده بیرینجیسی ساییلان بولود قاراچورلو، مشهدی مطلب اوغلو، ۱۳۰۵جی ایلده مراغا شهرینده بیر ایشچی عائله¬ سینده دوغولموشدور.
دوغما ائل سجیه ¬لری و قوراللاری ایله ایلگیله ¬نن آتا و آنا، اؤز کؤرپه¬لرینه »بولود« آدینی سئچدیلر.
اونلار بو آدی سئچمکده کیم بیلیر، بلکه آذربایجانین جوشغون و بولودلاری شیمشک چاخان طبیعتینی و بلکه ده خیرداجا بولودون بیرگون یاغمورلو بولود اولوب، آذربایجان شعر گلشنینی سوواریب گوللندیردیگی اوچون اونا وئرمیشلردیر.
بولود قاراچورلو، رضاخان استبدادی¬نین اَن قورخونج ایللرینده، یعنی آذربایجان خلقینین ملی ـ مدنی وارلیغی تاپدالاندیغی و لاغا قویولدوغو ایللرده دوغولوب، بویا ـ باشا چاتدی.
او درس اوخوماق اوچون گئتدیگی مدرسه ¬ده اؤز آنا دیلینده اوخویوب ـ یازماق و حتی دانیشماغا حقلی اولماسا بئله، یارادیجیلیغینا باشلادیغی گوندن شعر و منظومه ¬سینین اساس حصّه¬ سینی آنا دیلینده یازماغا باشلادی و عمرونون سونونا قدرده بو دؤزولمز شرایطه باخمایاراق اؤز وارلیغی، دیلی ،تاریخی، مدنیّتی یولوندا یورولمادان و یئنیلمه ¬دن جارچکیب، قلم چالدی.
۱۳۵۸جی گونش ایلی یاز فصلی¬نین ایلکین گونلرینده آزادلیق گونشی¬نین ایلیق هاوالاری اؤلکه¬ یه یاییلماقدا ایکن، بولود قاراچورلو »سهند« دنیاسینی ده ¬ییشیب، ابدیته قوغوشدو.
او، اؤلمز اثرلری¬له، اؤلمزلیکده یاشایان، بیر کؤوره ¬ک اوره¬ کلی شاعردیر.
اؤزو دئدیگی کیمی؛»آنجاق ائلی اوچون یاشایانلارین اؤلوب گئتمک ایله عمری قورتولماز اؤلومله حیاتدا بیر بوتونلوک وار :
گول توخوم اولماسا، توخوم گول اولماز«
اولو سهندین یارادیجلیق پراسسینی گؤزدن گئچیردیکده، شعریمیزین بوتون بعدلرینه گؤستردیگی قایغیلارینی باشادوشه بیلیریک.
یازیب یاراتدیغی ایللر، دنیا ادبیاتی¬نین یئنی¬لیک¬چیلیک دؤورو اولدوغو کیمی، سهندده بو ادبی یولون اوغورلو شاعرلریندن اولور.
اونون هئجا وزنلرینده یازدیغی شعرلر معاصر آذربایجان شعری¬نین تیپیک نمونه¬ سی¬دیر.
خالق حیاتیندان ذوق آلیب، انسانلارین عصرلر بویو آختاردیغی عدالت، سعادت و انسان سئو¬رلیک، سهندین اثرلرینده اساس رول اویناییب، آپاریجی اولموشدور.
عصرلر بویو شفاهی خالق ادبیاتیمیزدا، ائله ¬جه، مکتوب ادبیاتیمیزدا اؤنمینی قورویان آتا ـ بابا مثللریمیز، آشیق ادبیاتی اؤرنکلری سهندین شعرلرینده اؤزونو قورویا بیلمیش و اونون أن کؤوره ¬ک دویغولارینی تمثیل ائده ¬ن شاعرانه جمله ¬لر اولموشدور.
او ائلی اوچون چیرپینان بیر اوره ¬ک، دانیشان بیر دیل اولموشدور.
سهندین فلسفی دوشونجه ¬سی، حکیم زنوزی، ملا محمد باقر خلخالی و حکیم هیدجی ¬نین فلسفی زنجیری¬نین سون حلقه¬ لریندن بیریسی حساب اولور.
بو، سون حلقه¬ ده فلسفه، انسانی¬له ¬شیر، حیات قوخوسو آلیر و شاعری هر بیر »ایسم« ـه قارشی قویور:
قارقیش شیطانلارین وسوسه¬ سینه
قارقیش آزغینلارا، اگوئیستلره.
قارقیش دوشمانلارین دسیسه¬ سینه
کومونیسم دئین شوونیستلره.
***
قیچیندان آسلانیر شیطان داش تکین
انسان دیرماشدیقجا کمالا ساری.
یئنجیر یئنجیشدیریر ایپین اؤرکنین
آرتیق یوکسلمگه قویمایا باری ….
انسانا یاراشیق سئوگی ـ ایستک¬دیر،
یاراماز خیصلت¬دیر کین باغلاماقلار.
انسانا یاراشان اؤره¬ک کؤوره ¬کدیر،
وجدان خسته¬سیدیر، بوتون شیلتاقلار.
***
محبت ائویدیر انسان اوره¬ گی
چوخ تئز کدورتدن بوشالابیلر
فطرتاً تمیزدیر انسان دیله¬ گی
کینه¬لر اولفته چئوریله بیلر
ائله بونا گؤره ده، سهند، انسانی¬ لشمیش فلسفی دوشونجه ¬میزی، بیرده اجتماعی¬لشدیریر و سیاسی¬لشدیریر او، پهلوی شوونیزمی قارشیسیندا، طبیعی حقلری تاپدالانیمش مظلوم ائیلیمیزین وارلیق دیله ¬مک یوخ، بلکه حقلی ووروشلارا گیره -رک جایناغیندان قورتارماق ایسته ¬ییر.
بو حرکتی ایسه بصیرت گؤزوایله یولاچیخاراق باشلاییر. دنیانین مداری¬نین ضدّیت¬لردن، دوغدوغونا اینانان فلسفه¬ لی شاعر گرچک لیگین ایشیق ایله قارانلیق ووروشوندان پارلاماسینا اینانیر:
دفعه¬ لر بو سؤزو سؤیله¬ میشم من،
حقی غصبکاردان اولماز دیلنمک.
آزاد یاشاماغی سئویب ایسته¬ین،
حقلی ووروشلاراگیریشسین گرک.
***
یئرلی ضدّیت¬لر، عینِ حیات¬دیر،
دونیانین مداری اونسوز پوزولار.
ایشیغین پارلایان یئری ظلمات¬ دیر
مجادله¬ لردن حقیقت پارلار.
رحمتلیک گنجعلی صباحی دئمیشکن:
بولود قارچورلو سهند، بیر متفّکر، بیر فیلسوف کیمی حیاتین درینلیک¬لرینه جوماراق، آزادلیق و مبارزه یوللارینی گنجلیگه نشان وئرمک اوچون، سوندورولموش ملّی دویغو، ملی شعوری اویالتماغا چالیشدی.
سهند سؤز اوستادی اولدوقدا، ان مهارتلی عاشق و ساز اوستادیمیش ائله بونا گؤره ده، سازی بیر ناطق
ـ اؤزوده قوخماز بیر ـ انسان کیمی تانیتدیریر:
اورداکی دیل، آغیز سؤزدن اوساندی
سوروشون مطلبی تئللر سؤیله¬ سین
دوداق دانیشارسا، اود توتلر ـ یانار
گرکدیر زخمه¬ لر، اللر سؤیله¬ سین.
Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com