بؤیوک محبت آبیده‌میز: آشیق غریب داستانی
حاضرلایان: احمد اسدی
خالقیمیزین آشیق یارادیجیلیغیندا اؤزونه مخصوص یئری اولان محبت آبیده‌لری وار. اوستاد صنعتکارلار طرفیندن زامان-زامان یئنی-یئنی واریانتلاردا چالینیب-اوخونان همین اثرلردن بیری ده “آشیق غریب” داستانی‌دیر.
“آشیق غریب” داستانی باره‌ده یازیلی معلومات XIX عصرین ۲۰-جی ایللرینه تصادف ائدیب. منبع‌لرده گؤستریلیر کی، داستان ایلک دفعه (رسمی مجلسده)۱۸۱۳-جو ایلده ایران-روسیا آراسیندا “گولستان” مقاوله‌سی‌نین باغلاندیغی واخت اوخونوب. بئله کی، قاراباغین گولستان کندینده باغلانان سازشین شرفینه بیر ضیافت تشکیل ائدیلیر. مجلسده “غریبله شاه صنمین حکایه” داستان شکلینده سؤیله¬نیلیر. بو باره‌ده او واختکی آذربایجان مطبوعاتیندا هئچ بیر معلومات درج ائدیلمه‌ییب… آنجاق سازشین امضالانما مراسمینده آ.لازئریئو آدلی بیر حربی مشاور اشتراک ائدیب. او، چوخ سونرا – یعنی ۱۸۲۵-جی ایلده روس ادبی مجموعه‌لری‌نین بیرینده بیر یازی درج ائتدیریب. گؤستریب کی، “گولستاندا امضا‌لانان سازشله باغلی ایران دیپلومات‌لاری طرفیندن تشکیل ائدیلن بیر مجلس قورولدو. اورادا نصرالدین آدلی بیرصنعتکار سازدا چوخ مهارتله چالیب-اوخودو. اونون ایفا ائتدیگی “غریبله شاه صنم حکایه سی” بوتون مجلسده¬کی‌لری حیران ائتدی. همین آن اوره¬گیمدن بئله بیر ایستک کئچدی: کاش چاریزمین قافقازا اصلاحا گؤندردیگی روس یارادیجیلاریندان بیری ایمپئریانی سارسیتماغا چاغیران ایدئیا‌لاردان ال چکیب، بئله تأثیرلی روایت‌لری قلمه آلیب بیزلرین روحونو اوخشایایدی”.بو روایت باره‌ده آ.لازئریئوین تفرعات معلوماتی قافقازدا سورگون حیاتی یاشایان روس شاعری م.ی.لئرمونتووا دا معلوم اولور. او، همین معلوماتین ایزینه دوشور. “آشیق غریب” داستانینی سؤیله‌ین آشیقلاردان بیری ایله تانیش اولور. حکایه¬نی دینله‌ییب و سوژئتی اساسیندا عینی آدلی مشهور پوئماسینی یازیب. بو فاکتی تصدیقله‌ین باشقا بیر معلومات ایسه پوئما ایله بؤیوک محبت آبیده‌میز:“آشیق غریب” داستانی خالقیمیزین آشیق یارادیجیلیغیندا اؤزونه¬ مخصوص یئری اولان محبت آبیده‌لری وار. اوستاد صنعتکارلار طرفیندن زامان-زامان یئنی-یئنی واریانتلاردا چالینیب-اوخونان همین اثرلردن بیری ده “آشیق غریب” داستانی‌دیر.بو روایت باره‌ده آ.لازئریئوین تفرعاتلی معلوماتی قافقازدا سورگون حیاتی یاشایان روس شاعری م.ی.لئرمونتووا دا معلوم اولور. او، همین معلوماتین ایزینه دوشور. “آشیق غریب” داستانینی سؤیله‌ین آشیقلاردان بیری ایله تانیش اولور. حکایه¬نی دینله‌ییب و سوژئتی اساسیندا عینی آدلی مشهور پوئماسینی یازیب. بو فاکتی تصدیقله‌ین باشقا بیر معلومات ایسه پوئما ایله بیلیرلر. معلومدور کی، بو عادت خالقیمیزین یاخین و اوزاق قونشولارینا اؤتورمه¬دیگی داستان یارادیجی‌لیغی مئتودو و عنعنه‌سی‌دیر. عینی زاماندا بو تیپلی سوژئت‌لرده بوتا‌لانان قهرمانلارا دارا دوشرکن کؤمک ائدن قوه‌لر: خضر، حضرت جبراییل و س. اسلام آنلامی ایله باغلی فوق البشر قوه‌لر اولوب. بو دا آنجاق و آنجاق مسلمان احکامچی‌لیغینا مخصوصدور. چونکو بوتون بونلارین داستاندا اؤزونه¬ مخصوص عمومی سوژئت خطی ایله محکم وحدتی موجوددور. اونلاری ساختالاشدیریب دگیشدیرنده اؤزونونکولشدیرنده آنلاشمازلیقلار و تحریفلر میدانا چیخیر.معلومدور کی، “آشیق غریب” داستانیندا احوالات ساده بیر سوژئت اوزرینده قورولوب: تاجر محمدین رسول، حیدر آدلی ایکی اوغلو و بیر قیزی اولور. او، بیر گون آروادینی چاغیریب وصیت ائدیر. بیلدیریر کی وارلی یئردن اوغلانلارینا قیز آلما. قیزینی دا وارلی یئره اره وئرم… او، وصیتینی تمام ائدیب گؤزلرینی ابدی یومور. ائله بو واخت اصفهان لوتولاری گلیب محمدین یاس مراسمینه چیخیرلار. اؤزلرینی سؤودوقارین دوستو کیمی قلمه وئریرلر، رسول ایله قومار اویناییر، بوتون وار-یوخونو الیندن آلیر و گئجه ایکن آرا‌دان چیخیرلار. رسول بیر پاپاقچییا شاگیرد دایانیر… بیر گون زیارت اوچون آتاسی‌نین قبری اوسته گئدیر. قبرین اوستونده چوخ آغلاییر و اورادا دا یوخویا گئدیر… یوخودا ایکن تیفلیس‌لی خوجا سنانین قیزی شاه صنم اونا بوتا وئریلیر. رسول اؤز بوتاسی‌نین آرخاسینجا گئتمه‌لی اولور. باشقا محبت داستانلاریندا اولدوغوندان فرقلی اولا‌راق رسول آناسینی، باجی‌سینی و کیچیک قارداشی حیدری ده اؤزو ایله گؤتورور. گلیب تیفلیسه چاتیر و بیر قاریا راست اولور. قاری وضعیتدن حالی اولور. اونا گؤره ده دئییر: سیز قالین بورادا من گئدیم شاه صنمی موشتولوقلاییم. ائله بوراداجا قاری رسولو “غریب” دئیه چاغیریر و رسولا “آشیق غریب” آدی خوش گلیر. او، بو آدی اؤزونه گؤتورور. بیر گون کئچیر، سحری تیفلیس میدانیندا اؤزونه کیرایه ائو آختارماغا چیخیر. کیرایه ائو تاپا بیلمه‌ین آشیق غریب آناسی باجی‌سی و حیدری مسجدین حیه¬طینده قویوب خوجا احمد آدلی کاروانباشی‌نین یانینا گئدیر. اما خوجا اونا یئر وئرمیر. رسول بیر قهوه‌خانایا گیریر.بورادا او، گول اوغلان آدلی بیر آشیقلا دئییشیر و اونو مغلوب ائدیر. آشیق غریب بورادا تبریزدن بوتاسی‌نین آرخاسینجا گلدیگینی دوشدوگو وضعیتی اولجه سؤزله، سونرا دا سازلا سؤیله¬ییر. حادثه‌لر آچیلیر، شاه صنم آشیق غریبین گلیشیندن خبر توتور و اونونلا گؤروشور. آنجاق غریب شاه صنم عمی‌سی اوغلو شاه ولده نشانلی اولدوغونو بیلیر. بو خبر اونو سارسیدیر.شاه صنم عمی‌سی اوغلونا خبر گؤندریر کی، منی یئددی ایل گؤزلسین… وعده تمامیندا مجلسه گلن آشیق غریب اولجه قبول اولونمور. آنجاق او، اوزاق یولو خضرین کؤمکیله باشا ووردوغونو، دلیل کیمی آتی‌نین آیاغی‌نین آلتیندان گؤتوردوگو تورپاغی آناسی‌نین گؤزونه چکمکله اونون گؤزونون آچیلماسی آشیق غریبه اولان اعتمادی آرتیریر. بوتون بو ائپیزودلار دونیا ائپوسوندا عنعنوی سوژئت‌لرین سیرا دوزومو چرچیوه‌سینده داوام ائدیر.اونلاردا نظره چارپان خصوصیت‌لری شاه صنم غریبی گؤرمه‌سی و اونو تانیماسیندان سونرا کونفلیکت آچیلماغا دوغرو انکشاف ائدیر. بوتون حقیقتلرین اوزه چیخماسیندا آشیق غریبله شاه صنم بیر-بیرینی تانیماسی سوژئتین اساس مرحله‌سی‌نین باشلانماسینا سبب اولور. آشیق غریب شاه صنمه قوووشماق اوچون بوتون عذابلارا دؤزور. داستاندا غریبین کئشمکئشلی حیاتی‌نین چوخ گرگین بیر مرحله‌سی تصویر اولونور. بو، چتینلیک و آغیر گذراندان چیخما بوتا آرخاسینجا گئتمه، بؤیوک چتین‌لیکلره قالیب گلیب توی گونونه قوووشما، هم ده یئنی حیاتا چیخما ایله علامتداردیر. داستانین اولینده بوتاسینا قوووشاجاغینا ناگومان اولان رسول داستانین سونوندا آرتیق مورادینا یئتیشن حاق آشیغی کیمی دقتی چکیر…
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۷ اسفند ۱۳۹۲ ساعت ۱۰:۲۹ ق.ظ
