ایگیدلیگین سازی و سؤزی

ایگیدلیگین سازی و سؤزی

بیرینجی بولوم
آنا دیلیمیز:کوراوغلونون کیم اولدوغو، هارادا دوغولوب هارادا نئجه یاشادیغی، نه لر گؤردویو ایشلر حاققیندا سؤیله نن لر باشدان باشا ائله ده ییشیک دیرکی اونون یاشامی داستانلارا دؤنموشدور. خالق قهرمانی اولان کوراوغلو سازی و سؤزویله ده ایگیدلیگین سیمگه سی حالینا گلمیشدیر. بیرخالق اوزانی، خالق داستان قهرمانی اولاراق زمینین سوزگه جیندن کئچیب بوکیملیکلریله خالق اوره یینده یئر ائتمیش بیر قهرمان دیر.ایگید اولان گومبور گومبور گورلاسین ایگیدی دوغوران آنا مین یاشا . . .
دئین کوراوغلونون داستانلاردا دولو، اونون دیاردیار گزدیره ن یاشامی، ساده انسانلارین ظولمه قارشی دیره نیشلری نین داستانلانمیش آنلاتیمی دیر:مرد دایانیر، نامرد قاچار،میدان گومبورور، گومبورور . . .
بوماهنیدا ایگیدلیک گؤزه لله مه سی، تاریخی گرچک لیک لرین قارشیندا سس سیز بیر دیره نیشه دؤنمکده و اونون:
توفنگ ایجاد اولدی مردلیک پوزولدی دئمه سینه یول آچماقدادیر. بوگون آشیقلارین گور سسی ایله بیزه قالان مینلرجه شعرلری فوشمالاری، گرایلی لاری ، سازلاریندا چالدیقلاری یوزلرجه هاوالار، اونلارجا سؤیله دیکلری کوراوغلو داستانلاری هله ده وار قولاغیمیزدا سسله نیر و اورتا آسیادان توتوب چین سینیرلارینا و اورپا اؤلکه لرینه قده ر او.زانان اؤلکه لرده خالق دیلینده و قولاغیندا و کولتورونده گزیر. بوگونه قده ر ده یوزلرجه کتاب، کاسئت هامیدان ده یرلی اولان الیازمالار توپلانمیش سینما پرده لرینده گؤسته ریلیر، تئاتر صحنه لرینده اوینانیب، اوپئرا دزگاهلاریندا چالینیب، آنجاق بونلار اولموشسا دا هله خالقین اوره یینده و دیلینده گزیب – دولانیر. بورادا توپلادیغیمیز و آراشدیرماغینا قیپ قویدوغوموز ایشلر، هله یوزدن بیرینی ده گؤسته ره بیلمه یه جکدیر.
کوراوغلو کیمدیر؟ بو سورغو قارشیندا بیر سیرا عالیملر ۱۶ و ۱۷جی یوزایللرده یاشایان بیر ایگید و اوزانی نظرده توتورلار. آنجاق یالنیرجا شهرتلی بیر اوزان، یا ساده بیر ایگید دگیلدیر بو کوراوغلو. او، تاریخین قارانلیقلاریندان آشیب گلن تاریخلرده اؤزوندن ایز قویان، سینیرلاری دلیب کوچن، بیر بؤیوک اوسطوره قهرمانی دیر. اول چاتمایان بیر اووسانادیر؛ بوتون تورک دونیاسی نین ایگیدلیک سیمگه سی دیر؛ تاریخی سیمادیر خالقلارین قهرمانی دیر؛ هله بونلار قیراقدا – بشریت ایستک لریندن قوپان، ظالیملرله ووروشان خالقلارین بهادر بیر قهرمانی دیر. تکجه تورکلرین یوخ، هله تورکمنلر، اوزبک لر قیرقیزلار، قزاقلار و باشقا تورک ملت لری قیراقدا قالسین، گورجولرین، ارمنی لرین، بولغارلارین مجارلارین، فینلرین و باشقا – باشقا ملتلرین ده قهرمانلیق سیمگه سی دیر.اونون آدی تاریخ بویو دیللرده گزیشیب و بوگون بیزه چاتیبدیر. سؤیلنجه لرین بؤلگه دن بؤلگه یه، اؤلکه دن اؤلکه یه، دؤنمدن دؤنه مه آختاردیغی بیر خالق اؤنده ری دیر. یایغین بیر جغرافیایا داغیلان شهرتی و شعرلری، داستانلاری نین ایچینده اونو یوزایللرجه بیر داستان قهرمانی اولاراق یاشامیشدیر و یاشاماقدادیر. زامان ایچینده دوزگون و گرچک کیشیلیگی اونودولان کوراوغلو، بوگون خالقین دوزگون اوره ییندن قوپان قهرمانی دیر. خالقدان اونو آلماق اولماز آلینیرسا، اونون وارلیغی آلینیر، آرزیلاری و آرمانلاری آلینیر.
کوراوغلو حاققیندا چوخلو داستانلار سؤیلنجه لر یارادیلمیشدیر کی باشقا – باشقا یئرلرده و باشقا – باشقا زامانلاردا یاشادیغی اؤنه سورولموشدور. بو، بیر – بیریندن آیری داستانلار “کوراوغلو قوللاری” آدلانمیشدیر. کوراوغلونون کیم اولدوغو، هارالاردا و نه زامان یاشادیغی و یاشامی سوره سینجه نه لر لئتدیگی کیمی سورولارین ان دوغرو یانیتلارینا دا بو داستانلاردا تاپا بیله ریک. بیر چوخ آراشدیرماچیلارین و آغیزدان آغیزا آختاریلان بیر بؤلومونو توپلاییرساق کوراوغلونون بوگونه یئتیشن کیملیگی حاققیندا بو سونوجلاری دئیه بیله ریک:
ایلک علمی و بیلیمسل آراشدیرمانی پرتو نائلی “کوراوغلو داستانی” آدیلا دئمیشدیر: “او ایستر یاشامیش بیر بهادر، ایستر افسانه وی بیر شخصیت اولسون، ملتین زمان و مکان ایچینده بوتون مزیت و قصورلارینی اؤزونده توپلایان قهرماندیر”جاهید اؤز تئللی یه گؤره، کوراوغل: “اونلو بیر خالق حیکایه سی. . . ایگید و مرد بیر قهرمان تیپی . . . بیر قانون قاچاغی، دولته قارشی گلمیش بیر داغ آدامی دیر” یئنه اؤز تئللی کوراوغلونون “چوخ یایغین بیر خالق حیکایه سی “اولدوغونو و قبول ائتمه نین یانلیش اولمایاجاغینی” بیلدیریر.اومود قافتانچی اوغلو کوراوغلو قوللاری – خالق داستانلاری آدلی چالیشماسیندا “کیمی¬لر کوراوغلونو قان ایچیجی سویقونچو دئیه تانیدیر.
کؤکدن یانلیشدیر بؤیله تانیملار. کوراوغلو یوخسولون، خالقین، ازیلن لرین یاراتدیغی آنیتدیر، سایغی، سئوگی، ایگیدلیکم و مردلیک آنیتی” دئییر. حیدر اوجی یه گؤره “کوراوغلو ۱۶جی یوزایلین ایکینجی یاریسی ایله ظولمه باش قالدیران بیر چلبی عصیانچی سی دیر”.
هاشم نزیهی “اوخای دا کوراوغلونون یونس کیمی، قاراجا اوغلان کیمی آدی اطرافیندا افسانه لر یارادیلمیش، حیاتی مثللشدیریلمیش بؤیوک بیر قهرمانلیق شاعیریمیز اولدوغونو سؤیلر”.
آتیلا اؤزکریملی “تورک ادبیاتی انسیکلپودیاسی”ندا کوراوغلونو “۱۶جی یوزایلده یاشامیش بیر ساز شاعیری و اونون آدینا باغلانان داستان، اولاراق تانیملاییب بونلاری سؤیلور: اصیل اوستونده دورولماسی دورولماسی گره کن نوکته، خالقین یاراتیجی دوشگونجونون اورونو اولان داستانچی قهرمان کوراوغلونون، ایلک چلبی بیگلریندن بیری اولماسی، بو آددا بیر اشقیانین یاشادیغی نین بلگه لرله تانیتلانمیش بولونمه سی دیر”.حسین سئچمن یازیر: “بیر خالق ایگیدی کوراوغلو، بیر اوزان، الینده سازی دیلینده سؤزو، چاغلارا سس ایله تن قوچاقلامالار سؤیله میش. خالقا زوربالیق اوده نلردن اوج آلماق اوچون چوخلو کز الینده قیلینج و قالخانیلا، یئل لرله قوشلارا یاریش ائده ن قیرآتی نین اوستونده ساواش آلانلاریندا آمانسیز دؤیوشلر وئرمیش. دولت اوغرو سایمیش اونو، خالق ایسه قورتاریجی. اؤلدورمه سی اوچون بویروقلار یازمیش بیگ لره یارقیچلارا، پادشاهلارین – خانلارین آغزیندان.
کوتله لر اونون آلین یازیسینی ده ییشدیره جک بیر گوجون سیمگه سی اولاراق گؤرموشلر. سؤیلنجه لر، گرچک لرله بیرلشمیش؛ دویغولار گرچک لری اؤرتموش و کوراوغلونون کیشیلیگینه باغلی بیره شیم چیخمیش اورتایا. کوراوغلو اؤیکولری دوغموش بؤیله جه”.
عاصم بزیرچی: ” ۱۶جی یوزایلین ایکینجی یاریسیندا یاشادیغی تخمین ائدیلن و چئشیدلی قوللارا گؤره کوراوغلو، هم بیر حیسکایه قهرمانی، هم ده بیر شاعیر اولاراق خالقی منیمسندی؛ سئویلدی. عثمانلی دولتی نین او چاغدا سوردودویو باسقیچی، عدالتسیز دوزه نه ایگیدجه باش قالدیردی؛، خالقین ظولم و حقسیزلیغا قارشی دیره نمه گوجونو تمثیل ائتدی”.
سید کمال قاراعلی اوغلو: “خالق شاعیریمیز ایچه ریسنده غوغانین، اؤزگؤرلویون سمبلی دیر” دیور. عبداله رضا ارگؤره ن ده: “غوغانین ساواشیمین، بو ایگید خالق اوزانی نین اؤیکولرده داستانلاشدیغینی” سؤیلور. محمد بایراق “حقسیزلیگه دایاناماییب باش قالدیران خالق قهرمانی لیدر – اوزانلاردان بیری ده، بیر ساز شاعیری، هم ده بیر خالق قهرمانی اولان کوراوغلودور. . . کوراوغلونون بیری گرچک اؤته کی افسانه وی اولان ایکی کیشیلیگی واردیر”.
ایلحان باش گؤز “تاریخین کوراوغلوسو بیر اشقیا. ۱۵۸۵لرده بولو تورپاغیندا جلالی اولوب زنگین جوجوقلارینی داغا قالدیرمیش. . . بیر ده خالقین یاراتدیغی کوراوغلو وار. بونو داستانلاردا، تورکولرده، حیکایه لرده بولویوروز. آدی قوچ کوراوغلو. . .” یئنه همان یازیچی ایضاحلی تورک خالق ادبیاتی آنتلوژیسی اثرینده کوراوغلونو “جلالی رئیسی” سؤیلور
رئوف موتلو آی: “کوراوغلو دا توپلومون اؤزلملرینی احتیاجلارینی، دیلک لرینی کیشیلیگینده بیرلشدیریب تمثیل ائده ن بیر یروو نین قهرمانی دیر”.
آردی وار

نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۱ مهر ۱۳۹۴ ساعت ۱۲:۴۱ ب.ظ

دیدگاه


+ نُه = 13