ایراندا آذربایجان بولگه سی
اکبر سعادت
آنادیلیمیز:ایران کردستانی نین مقابل جهتینده داغلارین جهتی یئنی دن موصله دوغرو مئیل ائدیریر. موصلین قارشیسینداکی ماحالدا سولار داغ مایله سینین تبجدولی ایله ایکی عکس جهته آخار. بانه و ایران مکری سینین سولاری آلان بوغازیندا سردشتین جنوبوندا کیچیک زابا توکولور. بوتون بو داغلارین امتدادی آلان بوغازینا قدر بیر خطی مستقیم اوزه رینده شمال غربیدن جنوب شرقیه دوغرو دور. زاب وادی سینین شرقینده دیگر بیر داغ هوهوت داغلارینا موازی امتداد ائدیب اوجالیغی اوندان آز و سردشت حوالی سیندا شرق استقامتینه دوغرو انحراف ائدیر. لاکین حدود سلسله لری آلان بوغازیندان شرقه دوغرو انحراف ائدیر و چهل چشمه داغلاریلا بیرلشیر. بو داغلارا مکری داخیلی داغلاری دئییلیر کی حدود داغلارینین باکایاسیدیر. بو سلسله نین اجزاسیندان اولان (بردشیر) داغی بوتون بو ناحیه ده لاپ چوخ شعبه لره مالیک دیر. بوتون بو شعبه لر بیر-بیرینه موازی دیر و اونلارین امتدادی غربدن شرقه دوغرودور. قیرخ بولاق داغی اکثر اورمیه نهیرلری ایله توکولن نهیرلرین بیرده قیزیل اوزن نهرینین منبعی دیر.
غربی آذربایجانین اهمیتلی داغلاری ماکو، خوی داغلاری ایله کوتور و قیزیل مورشاهیدان عبارت دیر. بوتون بو سلسله لرین ارتفاعی ایکی مین بئش یوز متردن آشاغی دگیردیر. قارلا دولو و اورتولو اوچ مین مترلیک چوخلو تپه لرده واردیر. غربی آذربایجان داغ سلسله لری بویونجا خوی، سلماس، اورمیه، سولدوز اووالاری و ماکو وادیسی کیمی محصولات وئرن برکتلی اووالار، رسوبی وادی لر واردیر کی داغلیق یئرلرین جاریه سی ایله قابل زراعت بیر حالده یاشیل بیر رنگده دیر. جنوب شرقده جغاتو و تاتو آدینداکی ایکی چایین آراسیندا واقع، گئنیش میاندوآب اوواسی وار. عینی زاماندا اورمیه گولونون جنوبوندا ساوجبلاغ وادی سی واردیر. بوتون بو اووالار غربی و جنوبی آذربایجان داغلارینین آخان سولارینین رسوباتیندان و متراکم موادین تجزیه سیندن حاصل اولموشدور کی غایت مستعد و زراعته چوخ ال وئریشلیدیر. آذربایجانین غرب داغلاری کول رنگینده و اورماندان آری بیر حالدا دیر. لاکین بو داغلارین باشلارینا دوغرو چیخیلدیخجا اییی اوتلاما یئرلرینه راست گلینیر. جنوب شرقه یعنی کوردستان و لرستان حدودونا دوغرو یاخینلاشدیقجا اورمانلار و اورتولو داغلار گوزه چارپیر. نئچه کی لرستان داغلاریندا۲۵۰۰ متر اوجالیقلاردا دولغون اورمانلار دولودور. هر نه قدر بو گون بو اورمانلارین بیر چوخو اهالی نین و چوبانلارین تخریبی اوزوندن اورتادان قالخمیش و بو بویوک اورمانلار بوشلوغا دونموشدور. آذربایجانین جنوب داغلارینین وادی لری نهیر سولارینین بوللوغو اوزوندن بوشلوقلارلا دولودور. لاکین گوله طرف یاخینلاشدیقجا استپ منظره سی گوزه دئییر.
*وولقانلیق داغلار
الف) ساوالان
تالش داغلارینین غربینده و مخروط شکلینده واقع ساوالانین دایما قارلارلا توتولموش لاکین طبیعی جمودیه‌لره مالک اولمیان ان اوجا تپه سی دورد مین سگکیز یوز قیرخ دورد متردیر. بو داغ آلتمیش کیلومتر اوزونلوغوندا و قیرخ بئش کیلومتر گئنیشلیغیندادیر. اطرافینداکی مستقیم وادی لرده دایما قارلارین سولاری آخماقدادیر. اطرافینداکی اوته کی داغلار اوچ مین متری گئچمیش. هر نه قدر تاریخی دوورده بو داغین فوران و فعالیتی گورولمه میشسه ده متعدد کراتئیلری و مبذول ایستی سو منبعلری واردیر. شرق، شمال و جنوبدا دیگر داغلاردان تمامی ایله آیری بیر حالدا اولوب، یالنیز، غرب طرفیندن قوشا داغلاری ایله بیر داغ سلسله سی واسطه سی ایله قاراداغا باغلی دیر. جنوبدا آجی چای وادی سی واردیر و بو چایین جنوبوندادا اوزو ایله موازی بیر شکیلده امتداد ائدن و جنوب غربی ایستقامتینده سهنده مربوط اولان بوزقوش سلسله جبالی موجود دور. ساوالانین شرقینده مین بئش یوز یئتمیش متره اوجالیغیندا و اونون سولاری ایله سولانان اردبیل اوواسی واردیر. اونون شمال غربینده اهر و جنوبوندا سراب اوواسی واردیر کی بو داغ لاردان آخان سولارلا معمور اولموشدور. اردبیل و سراب اطرافیندا ایستی سو و معدن سولاری چوخدور. اییی اوتلاق یئرلری ده واردیر.
ب) سهند
ساوالانین جنوب شرقینده و اورمیه گولونون ده شرقینده واقع قدیمی بیر یانار داغ دیر. اوزونلوغو آلتمیش و محیطی ایسه ایکی یوز اللی کیلومتر اولوب، ان اوجا تپه سی دایما قارلا توتولموش اوچ مین یئتدی یوز متر ارتفاع سیندادیر.
غربینده لیقوان داغلاری واردیر کی اونو گئچه بیلمک اوچون اونون اوچ مین مترلیک گئچیتلریندن گئچمک لازیم دیر. بو داغیندا چوخلو معدن سویو و ایستی سو منبع لری واردیر. بو داغین بیر سیرا سولاری جنوب غربیده اورمیه گولونه و شرقده قیزیل اوزنه توکولور. بو داغین وادیلری سویون سویون بوللوغوندان دایما یام-یاشیل بیر حالده باغلیق و آغاجلیقدیر. اونون سولارینین بیر قسمی حتی تبریز اوواسینی بئله سولار. بو داغلارین اتکلرینده ایکی مین دورد یوز متر یازلیق اوتلاق یئرلری واردیر کی اطرافیندا کی اووالارین سورولری بورالاردا اوتلارلار. بو داغین شمالیندا تبریز اوواسی، جنوبدا ایسه (صوفو چای) سهند منبع لریندن سولانان قوللاری بوزقوش داغلارینی قافلانکوه و قراول داغلاریندان آییران گئنیش بیر وادی ووجودا گتیرمیشدیر.
ج) اورمیه گولو
مین ایکی یوز ایگیرمی بئش متره اطرافیندا اولان بو گول، ایران گوللرینین ان بویوگودور. بو گول ژئولوژی دوورینده اراضی نین انشکاکیندان حاصل اولموشدور. مساحه ساتیه سی تقریباً (دوردمین بئش یوز) کیلومتر مربع دیر. اوزونلوغو شمالدان جنوبا یوز اوتوز کیلومتر، لاپ گئنیش یئری اللی کیلومتر و اورتالاما درینلیگی ۵-۶ متردیر. شرق دن سهند و جنوب غربی سیندن کوردستان سولاری ایله شمال دان دا قاراداغ سولاری ایله بو گوله توکولور. گوله دوغرو اولمایان داغلاردا قطعیاً آغاج یوخدور. سون باهار (پائیز) آیلاریندا گولون آزالان سولاری قارلارین اریمه سی ایله آرتار و سطحی دگیشیر. باهارین ایلک آیی قارلارین اریمه سی و بیر ده نهیر سولارینین چوخالماسی سایه سینده، گولون سطحی او درجه دگیشیر کی ساحه دوردمین بئش یوز –آلتی مین متر مربعیه قدر چیخار. بعضاً سو گولون طبیعی سطحیندن ۵-۴ متره قدر اوجالار. شاه شیخی جزیره سی بیر آدا شکلینی آلیر. بو گول پلیوژنه دوورینده داها گئنیشجه ایمیش او قدر کی شمالدا دیلمقان، شرقده تبریز و مراغا و جنوب طرفیندن ده مرحمت آبادا قدرمیش. بو گوله توکولن نهرین چوخو دوزلو طبقه لردن ده گئچیپ آختیقلاری اوچون غایت دوزلودولار. اونون دوز مقداری۲۳% درجه ائیمیش.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۶ مهر ۱۳۹۳ ساعت ۶:۴۴ ق.ظ
