افول فرهنگ درجامعه ای که انسان را به چشم سوژه می بیند

آیدین پورخامنه
گروه اجتماعی: چند کودک از امسال دیگر نمیتوانند به مدرسه بروند؟ به چند کودک مواد غذایی مورد نیاز برای رشد نمی‌رسد؟ چه تعداد از ما در دوران کودکی با خشونت مواجه شدیم؟ چند کودک روزانه مورد آزار و اذیت جنسی قرار می‌گیرند؟ در جامعه امروز مسائل و مشکلات گوناگونی ذهن را اشغال می‌کند.
اما گاهی بعضی از آسیب‌های جامعه، مخصوصاً آنهایی که با ارزش‌های اخلاقی مغایرت دارند، نادیده گرفته می‌شود. نادیده گرفتنی که نه تنها دردی را درمان نمی‌کند، بلکه موجب حادتر شدن وضعیت خواهد شد.
یکی از مسائلی که در جامعه نادیده گرفته می‌شود تجاوز به کودکان است. کودکان در خانواده و خیابان مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و این مساله می‌تواند مستقل از وضعیت اقتصادی سرپرستان کودک باشد.
هرچند که ضعف اقتصادی خود می‌تواند زمینه ساز چنین اتفاقی برای کودکان باشد. محمد لطفی نماینده سازمان‌های مردم نهاد در اتاق فکر شورای ساماندهی کودکان کارو خیابان دربار? زندگی کودکان بعد از تجاوز گفت:» در این رابطه بیرون از اینکه کودکی که مورد تجاوز قرار گرفته چه جنسیتی دارد یا اینکه در کدامیک از دوران‌های رشد خود قراردارد، نحو? برخورد خانواده از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.
اینکه آیا کودک در چتر حمایتی خانواده قرار می‌گیرد یا نه در بازسازی روان کودک موثر خواهدبود؛ چون گذراندن این دوران در خانواده از اهمیت بالایی برخوردار است. با این وجود حمایت از طرف خانواده عمدتاً اتفاق نمی‌افتد. این در حالی است که اگر خانواده فرد آسیب دیده، با دیدگاه باز برخورد کنند و ببینند که فرد قربانی ماجرا است و نه مجرم، این اتفاق را مخفی نکرده او را حمایت کنند و به مشاور ارجاع دهند، ممکن است کودک از این اتفاق در سای? حمایت خانواده آسیب کمتری ببیند.«
لطفی به واسطه ارتباط با کودکانی که مورد تجاوز قرار گرفته اند از تجربیات صحبت با آنها می‌گوید:» جنسیت فرد اگر پسر و نزدیک سن بلوغ باشد، این دو عامل موجب افزایش شدت آسیب خواهند شد. ضمن اینکه اگر این اتفاق پیگیری شده و افراد مجازات شوند در روان فرد آسیب دیده تاثیر مثبت خواهدداشت.
چیزی که به تجربه دیدم بعد از این اتفاق خانواده‌ها و فرد سعی می‌کنند این موضوع را مخفی کنند. دلیل مخفی کردنشان نیز برچسبی است که بر روی زندگی فردی که مورد تجاوز قرار گرفته است می‌خورد. حتی گاهی فرد تجاوزکار در مراحل مختلف با کدهایی به فرد آسیب دیده اتفاق گذشته را یادآوری کرده و از او درخواست‌های گوناگون خواهد داشت.«
لطفی با اشاره به رفتار جامعه که می‌تواند یکی از دلایل مخفی نگه داشتن این اتفاق از طرف کودکی که مورد تجاوز قرارگرفته است باشد، بیان کرد:»وقتی کودکان در این مکانیسم قرار می‌گیرند و با جامعه‌ای که حمایت‌گر نیست، مواجه می‌شوند؛ چون با علنی شدن این اتفاق مجرم شناخته خواهند شد، سعی در مخفی نگه داشتن آن می‌کنند.این عمل ذره ذره در روان فرد آسیب دیده تاثیر خواهد داشت. به همین دلیل است که خیلی از افراد از ترس عواقب و رفتار بی‌رحمان? اجتماعی، به هیچ وجه این اتفاق را اعلام نمی‌کنند. حتی وقتی در انجمن‌ها به عنوان مددکار متوجه این موضوع می‌شویم، انکار و مخفی نگه داشتن باعث می‌شود نتوان پروسه درمانی را شروع کرد.«
این فعال اجتماعی در رابطه با مجازاتی که برای این جرم درنظر گرفته شده است و بازدارندگی آن اظهار داشت:« مجازات برای بحث تجاوز و چنین رفتاری اعدام در نظر گرفته شده است؛ اما شرایط سختی در نظرگرفته شده که باید به اثبات برسد، در اکثر مواقع اثبات شروط ممکن نیست چون در مکانی سر بسته و بدون شاهد اتفاق می‌افتد. به نظر من چنین مجازات‌هایی منطبق با شرایط کنونی جامعه نیست.«
وی افزود:» مجازات در نظر گرفته شده برای تجاوز دو وجه پیدا می‌کند. اگر یک نفر به فرد دیگر تجاوز کند و اگر تجاوز به صورت گروهی باشد. که در شرایط دوم به علت جریحه دار شدن احساسات عمومی جرم خاص خود در نظر گرفته شده است. با نگاهی به جامعه امروز می‌بنیم که در جامعه خشنی زندگی می‌کنیم.
اگر مجازاتی که برای جرمی درنظر گرفته شده است بازدارنده نباشد، فرد آن را تکرار خواهد کرد. قوانین در نظر گرفته شده برای روابط جنسی بازدارنده اند. اما اینکه چرا با وجود چنین قوانین سختی باز هم مرتکب چنین جرم‌هایی می‌شوند، نشان دهنده این است که فعل چنین جرمی ربطی به مجازات و بازدارندگی اش نداشته است.«
لطفی با اشاره به مجازات‌هایی که برای قاچاق مواد مخدر در نظر گرفته شده و نتوانسته از ادامه این روند جلوگیری کند، گفت:» در رابطه با قاچاق مواد مخدر می‌توان عوامل فقر و بیکاری را مطرح کرد.
به دلیل فقر و بیکاری، فرد نمی‌تواند جهش بزرگی که بین خواسته ها و آرزوها با درآمدش وجود دارد را پر کند به همین دلیل وارد بازار مواد مخدر می‌شود. ممکن است او از مجارات این کار بی‌خبر باشد یا اینکه با دانستن مجازات وارد این خطر شود. در هر صورت برای رسیدن به خواسته‌هایش تحریک پذیری را بالا می‌برد و وارد این عرصه می‌شود.«
این فعال اجتماعی افزایش تجاوز به کودکان را ناشی از افزایش خشونت موجود در جامعه دانسته و بیان کرد:» یکی از علل افزایش چنین رفتاری در جامعه، بیشتر شدن خشونت بین مردم است. جامعه ما تبدیل به جامعه خشنی شده است. سیاست‌گذاری‌هایی که در چند سال اخیر اتفاق افتاده تغییر کرده و باعث می‌شود حتی صحبت دربار? محبت میان مردم مسخره به نظر آید. رفتار افراد جامعه کاملاً تحت تاثیر سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و اجتماعی است که آن را به شکلی کاملاً مبتذل تبدیل کرده است.
عاملی دیگری که موجب افزایش خشونت جنسی می‌شود، محدودیت موجود در روابط جنسی است. تلفیق این شرایط زاینده رفتار فرصت طلبانه افراد خواهد بود تا زمانی که در موقعیت مانند آنچه برای کودک یازده ساله یا هر کودک دیگری اتفاق افتد، از آن نهایت استفاده را خواهند برد. یا نمونه‌ای که در اصفهان اتفاق افتاد، که در آن هم تلاشی برای بدست آوردن طلا و جواهرات افراد و هم تجاوز به صورت گروهی روی داد. در چنین شرایطی افراد به عواقب چنین رفتاری فکر نمی‌کنند و وارد عمل می‌شوند.«
لطفی با اشاره به ارتباط رفتارهایی با بار خشونت در جامعه و برنامه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در رابطه با چرایی عدم اقدام بازدارنده از سوی افرادی که دربار? آن گزارش دادند اظهار داشت: ممکن است شاهدان خود جزء روابط بوده اند یا از دوستان و شریک جرم بودند؛ البته احتمال این نیز هم هست که عابر بودند ونیازی به مداخله در این باره ندیدند.
در اینجا لازم است به پدید ه جدیدی در کلان شهرها اشاره کنم. این روزها شاهد رفتار جدیدی از سوی ساکنان کلانشهرها هستیم، به صورتی که در لحظات حساس مردم ایستاده و از حادثه فیلم یا عکس می‌گیردند. بارها دیدیم که از مجروحان تصادف کنار اتوبان فیلم و عکس گرفته شده است و کسی به فکر کمک هم نیافتاده بود. حتی جلوی دادگاه هم یک نفر را کشتند.«
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از نامه نیوز،وی با اشاره به اتفاق‌هایی که در یک ده? اخیر شاهدش هستیم را جمع‌بندی کرده و اظهار داشت: در مجموع وقتی به این اتفاق‌ها نگاه می‌کنیم، می‌بینیم جامعه در انتظار سونامی خشونت است. مردم گاهی می‌توانند از خشن‌ترین رفتارها هم به راحتی گزارش تهیه کنند.
البته این بحث بسیار جدی‌ و عمیق است و لازم است درباره آن اطلاعات بیشتری بدست آورد. چون در این شرایط از همراهی و همیاری فرد آسیب دیده رد شدیم و می‌خواهیم فقط تجربه خود را با دیگران در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذاریم. انسان‌ها برای ما تبدیل به سوژه شده اند.