آیدین پورخامنه
گروه اجتماعی : کودکان گروه آسیب‌پذیر جامعه هستند که معمولا برای حمایت از آنها قوانین و مقررات مختلفی در نظر گرفته می‌شود. این در حالی است که در جامعه ما در زمینه اعتیاد کودکان اقدامات لازم صورت نگرفته است و اخبار افزایش آمار کودکان و دانش‌آموزان معتاد هر سال افزایش می‌یابد.
به طور کلی هر گونه جرمی که علیه جسم، روان و جنس کودک اتفاق بیافتد، در قوانین با عنوان »کودک آزاری« نام می‌گیرد.
اینکه به خورد کودک مواد مخدر داده شود یا اینکه کودکی در معرض مواد مخدر قرار گیرد، یک آسیب است که توسط فردی دیگر به جسم و روان کودک وارد می‌شود.
بنابراین مشمول قوانین و مقررات کودک آزاری است.
کودک آزاری در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان سال ۸۱ وجود دارد و طبق لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که به تازگی در مجلس تصویب شده و به تصویب نهایی شورای نگهبان نرسیده است، می‌تواند اعتیاد به کودک را پوشش دهد.
حتی در لایحه فروش مواد به کودک و نوجوان(افراد زیر ۱۸ سال) جرم انگاری شده است.
کودک آزاری یک جرم عمومی است یعنی هرکسی می‌تواند کودک آزاری را اطلاع دهد و دادستان و قوه قضائیه آن را پیگیری می‌کنند و حتی در قانون جدید این الزامی شده است که هرکسی از وقوع خطری برای کودک با خبر شود باید آن را اطلاع دهد و همان‌طور در لایحه اقدامات پیشگیرانه‌ای برای کودکان خانواده‌هایی که دچار اعتیاد هستند، پیش‌بینی شده است.
در پرونده‌هایی کودک آزاری در زمینه اعتیاد یا سایر مسائل اگر به دنبال کودک آزاری نبود صلاحیت والدین احراز شود، می‌توان به عنوان بدسرپرست از آنها سلب صلاحیت کرد و کودک را به بهزیستی می‌سپرند و مرجع نگهداری نمی‌توانند سایر اقوام باشند.
ما متاسفانه ساختار قانونی نداریم که کودک را در ارتباط با درجه جرمی که مرتکب آن شده اند، به خانواده برگردانیم و نظارتی بعد از وقوع جرم به مجرم و کودک آسیب دیده داشته باشیم. تا بتوانیم این روند را کنترل کنیم؛ تا بسنجیم که این روند قابل اصلاح است یا نه.
اینها در مواردی است که بتوان از والدین سلب صلاحیت کرد چون در خیلی از موارد این امکان وجود دارد که سلب صلاحیت اتفاق نیافتد.
اگر سلب صلاحیت شود، کودک تا ۱۸ سالگی به بهزیستی سپرده می‌شود و اگر خانواده دوباره صلاحیتش را به‌دست آورد می‌تواند بچه را بگیرد.مهم‌ترین مساله در اعتیاد نوجوان این است که قوانین ما قوانین پیشگیرانه نیست، و زمانی که اتفاقی می‌افتد می‌خواهیم برای درمانش اقداماتی انجام دهیم و قبل از اینکه تا این اندازه اعتیاد میان نوجوانان متداول شود، دنبال روش‌های پیشگیرانه نیستیم تا برای مثال آموزش و آگاهی را افزایش دهیم و راه‌هایی برای پیشگیری از این اتفاق داشته باشیم.
این روند تکرار می‌شود و آمار اعتیاد بالاتر می‌رود به خصوص زمانی که شرایط اجتماعی سخت‌تر میشود آمار اعتیاد بالاتر می‌رود.
اعتیاد اگر همراه با خرید و فروش مواد، نگهداری و حمل مواد باشد، به آن عنوان مجرمانه می‌دهند و کودکانی که این اقدامات را انجام می‌دهند، مجرم اند.
جرم فروش مواد مخدر برای کودک یا افراد نابالغ تا به حال متفاوت نبوده و اگر لایحه نهایی و تصویب شود باید گفت که به آن به طور خاص نگاه شده است اما در واقع جرمی که توسط افراد زیر ۱۸ سال انجام می‌شود(در خصص مواد مخدر یا موارد دیگر) باید در دادگاه‌های اختصاصی اطفال با شرایط خاصی مورد رسیدگی قرار گیرد و مجازات صادر شود، چون اینها مجازات‌های سبکتری نسبت به بزرگسالان درگیر این مسائل دارند.
این اتفاق می‌افتد که بزرگسالان از آنها سوءاستفاده کنند.
چون خود نوجوان باید پاسخگوی قانون باشد و خود مسئول این برنامه‌ها و اعمالش است وحتی کودکانی که مجازات می‌شوند و چند سال حبس می‌کشند، روشی برای اصلاح و بازپروری آنها وجود ندارد، خیلی از مواقع آنها این قبیل جرائم را تکرار می‌کنند.
ما باید دو گروه از خانواده‌ها را در نظر بگیریم یکسری از خانواده‌هایی که آسیب اعتیاد در آنها وجود دارد و آنها مراقبت‌های کافی را از فرزندان خود ندارند و زمینه‌هایی که کودک به این سمت برود در این خانواده‌ها زیاد است.
طبیعتا اینجا باید به این کودکان به عنوان کودکان در معرض خطر نگاه شود و در واقع اینها در وضعیت مخاطره‌آمیزی هستند.
ابتلای آنها به اعتیاد یک خطر بالقوه?ای است که اگر بتوانیم پیشگیری مناسب را از طریق سازمان‌ها و نهادهای مرتبط داشته باشیم می‌توانیم جلوی این خطر بالقوه و تبدیل آن به خطر بالفعل را بگیریم. اینجاست که نقش محیط‌های دیگری که کودک در آن زندگی می‌کند و نقش جامعه در اینکه بتواند این موارد را پیشگیری و گزارش دهد و طلب مداخله داشته باشد زیاد می‌شود. این اتفاق خیلی کم می‌افتد و نقش پیشگیرانه در مدارس و خانواده وجود ندارد. یکدسته خانواده‌هایی هم هست که آسیب اعتیاد در آنها وجود ندارد اما به هر حال آسیب‌های دیگر به کودک مانند فقدان تامین امنیت جسمی و روان