اعتیاد شتری که پشت در هر مدرسه ای می خوابد

طاهره مرادی
گروه اجتماعی: یکی از موضوعات مهم در زمینه پیشگیری و مبارزه با اعتیاد ، آموزش نوجوانان در مدارس است. این آموزش ها باید در تمامی مقاطع تحصیلی به اشکال مختلف وجود داشته باشد.
شاید یکی از دلایل مهمی که باعث عقیم ماندن بحث پیشگیری از اعتیاد در مدارس می شود، بحث عدم شناخت کافی از انواع مواد مخدر صنعتی در بین مربیان و مسئولان مدارس است که در برخی مواقع فرد مسئول در مواجهه با مواد مخدر صنعتی دچار اشتباه شده و به راحتی از مساله عبور می کند.
یک آموزش استاندارد و هدفمند در زمینه پیشگیری از اعتیاد باید از مقطع متوسطه آغاز شود به گونه ای که مربیان مربوطه بحث پیشگیری از اعتیاد و مبارزه با مواد مخدر را به دانش آموزان آموزش دهند و آنها را با خطرات احتمالی که در کمین شان است، آشنا کنند.
علاوه بر این، آموزش مهارت های زندگی باید مورد توجه مربیان آموزشی قرار گیرد. درواقع می توان گفت اگر این آموزش ها همزمان با هم صورت گیرد، می توانیم به میزان قابل توجهی دانش آموزان را در برابر اعتیاد واکسینه کنیم. در این راستا وزارت آموزش و پرورش، حرکت های آموزشی را شروع کرد اما این آموزش ها در حد استاندارد و تاثیرگذار نیست و باید به صورت گسترده تر صورت گیرد.
بحث اعتیاد در بین نوجوانان و جوانان فقط و فقط مربوط به آموزش و پرورش نیست در این راستا یک عزم ملی و جهادی برای کنترل این امر باید به وجود آید که وفاق بین مسئولین را می طلبد. به طوری که نیروی انتظامی باید در بخش تربیت و آموزش به کادرسازی تربیتی آموزش و پرورش کمک کند و در بخش آسیب های اجتماعی وزارت مربوطه این نیروها به کار گرفته شوند و در تمام مدارس گمارده شوند.
همان طور که بیان شد آموزش در زمینه اعتیاد نباید فقط معطوف به مقطع خاصی باشد. قبل از دوره متوسطه، مربیان آموزشی باید با آموزش سلامت و مراقبت از خود، مهارت های مقابله با معضلات اجتماعی را به کودکان بیاموزند. این آموزش ها با مراقبت از بدن و چگونگی حفظ سلامتی آغاز می شود.
به عنوان نمونه به کودکان آموزش داده شود که باید به بدن خود توجه کنند و مواردی که سلامتی آنها را به خطر می اندازند را بشناسند و سعی کنند به سلامت روح و جسم خود اهمیت بدهند. همچنین سیگار و الکل و به طور کلی موادمخدر در آگاه کردن کودکان از معضل اعتیاد بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
این آموزش ها باید در مقطع پیش دبستانی و دبستان صورت بگیرد تا کودکان با آگاهی که در این مقطع به دست می آورند وارد دوره متوسطه شوند و آنجا نیز آموزش های پیشگیری از اعتیاد را خواهند دید.
مساله مهم دیگری که باید به آن توجه داشت، نحوه برخورد با دانش آموزان معتاد است. متاسفانه معلمان ما در این زمینه، آموزش های لازم را ندیده اند و علاوه بر آن مشاوران ما نیز ضعیف عمل می کنند.
برخی حرکات تدافعی مانند اخراج دانش آموز معتاد از مدرسه، اوضاع را بدتر می کند و دانش آموز اخراج شده نه تنها اصلاح نمی شود بلکه بیشتر به سمت موادمخدر روی می آورد. بنابراین لازم است که معلمان ما در این زمینه آموزش های لازم را ببینند و اگر اطلاعات کافی در مورد اعتیاد ندارند، دانش آموزان را به یک مشاور حاذق معرفی کنند.
از سوی دیگر، از آنجایی که مواد روان گردان یکی از معضلات اساسی جامعه در زمینه اعتیاد است، مربیان آموزشی از مقطع راهنمایی، دانش آموزان را با این مواد آشنا کنند، چون در غیر این صورت دانش آموزان اطلاعات شان را از منابع غیر موثق به دست خواهند آورد.تقریباً همه دانش آموزان معتاد به علت وضعیت خاص روانی و جسمی شان پس از مدتی دچار افت تحصیلی می شوند، نمره ها که کم شود، سرزنش ها که در مدرسه بالا بگیرد، غیبت ها که طولانی شود، آنها به هر حال پس از مدتی از مدرسه خداحافظی می کنند اما آموزش و پرورش به مسئولیتش برای پیگیری وضعیت دانش آموزانی که ناگهان مدرسه را ترک می کنند ، رسیدگی نمی کند و ترجیح می دهد ندیده شان بگیرد حال آنکه اگر مشاور و مددکاری در مدرسه حاضر باشد وظیفه دارد وضعیت دانش آموزان ترک تحصیلی را به سرعت بررسی کند و آنها را به مدرسه برگرداند.
اما چرا گروه همسال به سمت مصرف مواد گرایش پیدا می‌کند؟در این خصوص باید اشاره کنیم که یکی از دلایل گرایش دانش آموزان مساله هیجان‌پذیری و هیجان‌طلبی است.
در این سن هرچقدر افراد باهوش‌‌تر باشند، سوالات بیشتری دارند و کنجکاوترند که البته رابطه تقریباً مستقیمی بین کنجکاوی و هوش وجود دارد و اگر سوژه کنجکاوی، مسئله آسیب‌رسانی مانند مواد مخدر باشد، احتمال مصرف مواد مخدر بالا می‌رود.
الگوپذیری از خانواده؛ عامل گرایش نوجوانان به اعتیاد:عامل دیگر گرایش به مواد مخدر در بین دانش آموزان ، الگوپذیری از خانواده است؛ به این معنا که نوجوان با یادگیری مشاهده‌ای، الگویی را می‌آموزد؛ مثلاً پدر و مادر اگر به هر یک از مواد اعتیادآور معتاد باشند، این مسئله، گرایش نوجوان به مواد را تسهیل می‌کند. از سوی دیگر باید توجه داشت که لزوماً هر نوجوانی که پدر و مادر معتاد دارد، به اعتیاد گرایش پیدا نمی‌کند.
آموزش صرف به تنهایی موثر نخواهد بود:بر اساس مدل دانش، بینش و رفتار؛ الزاماً وقتی در مورد موضوعی دانش دارید، این دانش منجر به تغییر رفتار نمی‌شود، مثل مدرس کنترل خشم که خودش خشمگین می‌شود و یا جراح ریه که خود سیگار می‌کشد؛ لذا آموزش صرف به تنهایی موثر نخواهد بود و تنها زمانی منجر به تغییر رفتار می‌شود که تبدیل به بینش شود.
بینش یعنی دانش درونی و پذیرفته‌شده؛ اگر دادن دانش همراه با در اختیار قرار دادن نمایشی از خطرات اعتیاد باشد یا توسط فردی صورت بگیرد که نوجوان با او رابطه عاطفی خوبی دارد، بینش نوجوان در مورد اعتیاد شکل گرفته و می‌تواند به تغییر رفتار منجر شود.
اما متاسفانه امروز برخورد های نامناسب از سوی مسئولان مدرسه با دانش آموزان صورت میگیرد که ممکن است آنها را از ادامه تحصیل باز دارد.
آمار دیگری که در خصوص دانش‌آموزان معتاد وجود دارد به طاها طاهری قائم مقام سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر مربوط می‌شود که در سال ۹۲ اعلام کرد کمتر از نیم‌دهم درصد دانش‌آموزان کشور معتاد هستند، اما در آخرین اظهارنظرها اواخر فروردین ماه سال جاری جزینی؛ قائم مقام دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر فعلی اعلام کرد ۱ درصد دانش‌آموزان کشور مواد مخدر مصرف می‌کنند و در حوزه پیشگیری موفقیت خوبی در آموزش و پرورش مشاهده نمی‌شود.
مصرف مواد مخدر در جامعه ما یکی از معضلات اجتماعی است که همواره محل نگرانی مردم و مسئولین بوده و برای حل آن بحث‌های مختلفی صورت گرفته و راهکارهای متفاوتی اندیشیده شده است، اما یکی از مسائل پیرامون مواد مخدر که چندین سال است حاشیه‌ساز شده و حرف و حدیث‌های زیادی پیرامون آن زده می‌شود و نگرانی‌های زیادی را موجب شده، بالارفتن آمار اعتیاد در میان دانش‌آموزان است.
شروع مصرف ۶۰ درصد معتادان از دوره دانش‌آموزی بوده است:از آن‌جاکه بیش از ۷۰ درصد از نوجوانان ۱۰ تا ۱۹ ساله کشور در حال تحصیل هستند و مدرسه محیطی است که آن‌ها پس از محیط خانواده بیشترین وقت خود را در آنجا سپری می‌کنند و تأثیر زیادی از آن محیط می‌پذیرند،‌ بررسی میزان مصرف دخانیات به‌طور کلی و اعتیاد به‌طور خاص در میان دانش‌آموزان اهمیت زیادی دارد.
همچنین، برخی از گزارش‌ها حاکی است که سن اعتیاد به ۱۳ سال کاهش یافته و این به معنای باز شدن پای اعتیاد به مدارس است و از آن‌جایی‌که دانش‌آموزان در سنی هستند که بیشترین تأثیر را از گروه همسالان خود می‌پذیرند قرار گرفتن آن‌ها در معرض خطر اعتیاد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
از سوی دیگر، طبق آمارهایی که ارائه شده است شروع مصرف بیش از ۶۰ درصد افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند از دوره دانش‌آموزی بوده است که این مسئله نیز ضرورت توجه هر چه بیشتر به این حوزه را نمایان می‌سازد.