از بلدیه ارومیه تا شهرداری ارومیه
علی رزم آرای
گروه فرهنگی:اشاره، نویسنده این نوشتار (گردآورنده) آن، پیش از این نیز مطالبی حول محور تاریخچه ایجاد مراکز و تأسیسات جدید شهری و مؤثر در مدیریت آن در گستره تاریخ معاصر و جغرافیایی آذربایجان غربی و نیز کلانشهر ارومیه مطالبی به قلم سپرده است.از آن جمله نوشتاری تحت عنوان » آموزش پرورش استان در گردونه تاریخ« و یا »موزه¬شناسی ارومیه« و غیره!نوشتار گردآوردی شده حاضر به تاریخچه شهرداری ارومیه یعنی بلدیه ارومیه( رضائیه) عمارت و بنای آن و نیز انجمن شهر از مراکز وابسته به آن خواهد پرداخت: بلدیه ارومیه
از زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار مخصوصاً آغاز نهضت مشروطه طلبی جهت نظافت کوچه¬ها ومعابر و تامین روشنایی آنها و نصب فانوس در گذرگاه¬ها وخیابان¬های شهرهای بزرگ کشور بتدریج اداراتی بنام (بلدیه)تشکیل گردید . علاوه بر تامین نظافت و روشنایی شهر امر نان و گوشت و ارزاق عمومی مردم نیز که همیشه یکی از ابتلائات عمده اولیای شهرها بود بعهده مسئولین بلدیه واگذار شد. در زمان جنگ جهانی اول (۱۸-۱۹۱۴میلادی)ریاست بلدیه شهر ارومیه با حسین خان جهانگیری معروف به بیگلربیگی یکی از محترمین اعیان شهر بود. وی با وجود فقدان وسایل نسبت به امور شهر توجه فراوان داشت.در زمان حکومت اعتمادالدوله تمام کوچه¬های بزرگ وکوچک وخیابان¬های شهر با سنگ¬های کوچک وگرد، به رنگ کبود که از رودخانه شهر چائی جمع-آوری می¬شد و پیاده¬روها نیز با سنگ¬های بزرگ مسطح که از معادن نزدیک شهر بدست می¬آم،د سنگفرش گردید و روشنائی محلات وکوچه¬ها سروصورتی پیدا کرد. در آن زمان (زمان جنگ جهانی اول و قبل از انقلابات ارومیه)این شهر بسیار زیبا و معمور بوده است.ساختمان شهرداری در زمان سلطنت پهلوی¬اول نام بلدیه به کلمه زیبای شهرداری تبدیل شد واین اداره با تشکیلات جدیدی کلیه امور شهر از قبیل نظافت خیابان سازی توسعه معابر ارزاق ونظارت در نرخ آنها تامین آب وبرق را بر عهده گرفت.شهرداری وقت ارومیه (رضائیه) ابتدا ساختمان مناسبی نداشت، به همین دلیل قطعه زمین واقع در ضلع جنوب غربی میدان بزرگ شهر ابتدا خیابان امام امروزی جنب ستاد لشگر جهت شهرداری تخصیص داده شد و در آن دو دستگاه ساختمان بزرگ بنا گردید که از ساختمان مشرف به میدان ادارات استانداری وشهرداری استفاده می¬کردند و ساختمان داخل باغ محل سکونت استانداران آذربایجان¬غربی بود. کلیه اجتماعات بزرگ شهر در سالن وسیع شهرداری رضائیه برگزار می¬شد.درمطالعات بعمل آمده مشخص گردید که پهلوی اول با ورود خود در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به شهر ارومیه شخصاً دستور احداث بناهای اطراف میدان ایالت را صادر نموده است.مکان یابی فضاهای اطراف میدان که شامل شهربانی ، شهرداری و ستاد لشگر بوده است. زمان ساخت بنای شهربانی دو سال بعد از ساختمان شهرداری یعنی حدوداً سال ۱۳۰۹ هجری شمسی است.
بناهای شهرداری وشهربانی که مکمل حرکت ساخت و ساز فضای کالبدی اطراف میدان است که توسط طراحان آلمانی نقشه آن ترسیم و توسط معماری بنام مشهدی محمد حسین معمار معروف به »ملا اوستا« بنا نهاده شد. این شخص با وجود نداشتن تحصیلات دانشگاهی در اصول فنی معماری مهارت کامل داشت بطوری که این فرد در اجرای نقشه¬های شهرسازی آن دوره تأثیر بسزایی داشت و بطور کلی می¬توان گفت مرحوم ملا اوستا زحمات قابل توجهی برای عمران و آبادی شهر ارومیه کشیده است.از مهمترین رویدادهای تاریخی که در اطراف این بنا روی داد می¬توان به واقعه بمباران پادگان توسط ارتش روسیه در حمله متفقین به ایران (۳۰ شهریور ۱۳۲۰ هجری شمسی) اشاره کرد که در اثر این حادثه ناگوار قسمتی از نمای جنوبی این بنا تخریب شد. که بازسازی و مرمت دوباره این بنا توسط دو نفر یکی بنام»اوستا مجبور« و دیگری توسط یک استاد کار ارمنی انجام گرفته است. از آنجایی که بنای ساختمان توسط متخصصین آلمانی تهیه شده فرم پلان بصورت عقابی با بالهای گشوده طراحی شده است.
در پیروی از این اصل طراح مجبور به رعایت تقارن نسبت به محور عرض شده و نیز قسمت‌هایی از پلان بنا با زاویه ۴۵ درجه طراحی نموده است. مصالح عمده بکار رفته در این بنا آجر، چوب و سنگ بوده است و ملات بکار رفته در آن شفته آهک است. بنا کلاً تیرچوبی است.موقعیت استراتژیکی ارومیه به عنوان یک شهر مرزی بعلاوه اوضاع نا آرام این شهر ت باعث گردید تا تا حکومت وقت توجه خاصی نسبت به این منطقه داشته باشد . شکل گیری میدان ایالت(میدان انقلاب) با هیبتی کاملاً حکومتی – نظامی خود به نوعی بیان کننده نماد اقتدار و قدرت حکومت وقت، از طریق عناصر شهری بوده است.انجمن شهر: پس از تصویب قانون انجمن های شهرداری انجمن شهرارومیه (رضائیه) نیز در دوران سلطنت پهلوی تشکیل گردید. محل انعقاد جلسات انجمن در یکی از تالارهای ساختمان شهرداری بود وعموم مردم می¬توانستند در جلسات انجمن بدون دخالت در مذاکرات بعنوان تماشاچی شرکت نمایند. حسین افشار نماینده اسبق رضائیه در مجلس شورای ملی چند دوره ریاست انجمن شهر را بر عهده داشته آقایان ابرهیم سپهر، چنگیز خان اقبالی، حاج یدا… امیر نظمی افشار، احمد ترابی، آقاخانی ،اغلب عضویت انجمن شهر را بر عهده داشتند. شهرداران ارومیه/اسامی شهرداران ارومیه از بدو تأسیس شهرداری تا ۱۳۵۷:
آقای قیاس وند،آقای بهادر،آقای سمیعی
آقای چنگیز خان اقبالی،آقای حسین مستشاری،آقای یداله سریع القلم آقای هادی پیرنیا،آقای رحمت اله خان اقبالی،آقای حسین پیمایی،آقای میرزا خلیل وهاب زاده،آقای شجاع نظام لطفی آقای مشیرزاده مؤیدی،آقای حبیب اله مدنی آقای باقر نظمی ،آقای عباسقلی خسروی افشار،آقای حمید معزی ،آقای احمد رئیسی آقای مهندس شاهسونی ،آقای آقاخانی،آقای حسین فتوره¬چی ،آقای عین¬الهی،آقای حسین فتوره¬چی (باردوم)،آقای جواد وکیلی زاده،آقای غلامعلی قاسمی ،آقای جواد وکیلی¬زاده(باردوم)،تیمسار فریدون افشار ، اسامی شهرداران ارومیه بعد از انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ به بعد)،آقای مهندس مهدی باکری (فرمانده شهید و سرافراز لشکر ۳۱ عاشورا) آقای رضا بنی هاشمی آقای میر قدیر ساداتی آقای فریدون انتظاری آقای عبدالحسین طاهر مرام آقای علی اشرف نیا آقای محمد علی صمدی آقای نصرت صمدزاده،آقای کریم فروزان آقای کشت پور،آقای نقی کریمی آقای عبدالهی،آقای چنگیز اکبری آقای ابراهیم بازیان،آقای علیرضا عصمت پرست،آقای محمد حضرت¬پور
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۴ آذر ۱۳۹۴ ساعت ۵:۴۹ ق.ظ
