احیای دریاچه ارومیه با هم افزایی و سیاستگذاری مدبرانه

احیای دریاچه ارومیه با هم افزایی و سیاستگذاری مدبرانه

عشرت کراری
گروه اجتماعی:دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه آب شور ایران به شمار می رود که در سال_های اخیر با بحران خشکی روبرو شده و حیات آن در معرض خطر جدی قرار گرفته است.
اینک این معضلی ملی به همکاری و هم افزایی تمامی نهادهای مربوطه و مردم نیاز دارد تا اینگونه بتوان با سیاستگذاری های مدبرانه در جهت برطرف کردن این مهم گام برداشت و به احیای این آبگیر راهبردی همت گماشت.
دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر آسیای غربی و پهنه آبی فلات ایران به شمار می رود که قدمت آن به دوره دوم زمین شناسی باز می گردد که در وضعیت آب و هوا، محیط زیست و آب های زیرزمینی تاثیری شگرف داشته اما در دهه های گذشته رویدادی ناگوار سبب تلخکامی ایرانیان شده و آن خشک شدن تدریجی این دریاچه مهم و راهبردی شمال غرب کشور است.
نشانه های خشکی و کاهش سطح آب دریاچه ارومیه به طور تقریبی از ۲ دهه پیش ظاهر شد که از جمله مهم ترین موارد موثر در ایجاد این وضعیت نامطلوب می توان به توسعه زمین های کشاورزی در اطراف دریاچه ارومیه، افزایش باغ_ها و توسعه منابع آبیاری، گسترش تعداد سدهای این منطقه، خشکسالی های ادواری، اقلیم منطقه، تغییرهای ساختاری و افزایش جمعیت منطقه پیرامونی، جاده میان گذر دریاچه و پر شدن دریاچه با رسوبات ورودی به خصوص از قسمت جنوبی دریاچه و حفر چاه های متعدد در محدوده تغذیه آبی دریاچه اشاره داشت.
تاکنون کاوش های زیادی با محوریت دانشگاه صنعتی شریف و همکاری نهادها و دانشگاه های درگیر، مشاوره علمی داخلی و خارجی صورت پذیرفته و راهکارهای بسیار خوبی پیشنهاد شده است.
باید دانست راه حل ها بایستی منطقی، علمی اجرایی و اقتصادی باشد. دریاچه ای که در مدت ۱۰ تا ۱۵ سال خشک شده است، برای احیاء به زمان تقریبی ۲۰ سال نیاز دارد که البته تمام مساحت پنج هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربعی آن بازنمی گردد و تنها سه هزار و ۶۰۰ تا سه هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع از آن بازتولید می شود.
صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی، کاهش آب پشت سدها و جاری شدن آب رودخانه ها و سدها به طرف دریاچه ارومیه را می توان از مهم_ترین عوامل نجات این دریاچه دانست.
رودخانه های متعددی به دریاچه ارومیه می_ریزند که زرینه رود و سیمینه رود بزرگ ترین آنها هستند. تمامی این رودخانه ها، متناسب با ظرفیت آبدهی خواهند توانست بر روی دریاچه ارومیه اثر مثبت داشته باشند. همچنین بایستی با بازگرداندن حق آبه های دریاچه از سدها به حل این معضل کمک کرد.
هر چند سد سازی برای توسعه امری ضروری محسوب می شود اما نباید فراموش کرد که حق آبه دریاچه در اولویت قرار دارد و باید محل های تغذیه دریاچه از جمله سیلاب ها برای دریاچه ارومیه حفظ شود و مازاد آن به طرف سد ها سریز شود زیرا سدها جلوی سیلاب ها را می گیرند و در این میان سهم دریاچه نادیده گرفته شده است. یکی از راه هایی که در چند ماهه اخیر سطح آب دریاچه را کمی افزایش داد، اقدام وزارت نیرو در بازکردن راه سدها به طرف دریاچه بود که در فصل سیلاب های بهاری صورت گرفت.
بررسی عوامل بحران آفرین در شکل گیری معضل دریاچه نشان می دهد که توسعه کشاورزی و سطح کشت دریاچه ارومیه در ۳۰ سال اخیر از ۱۵۰هزار هکتار به ۴۱۵ هزار هکتار افزایش یافت و مصرف آب در این منطقه از ۱٫۸ میلیارد متر مکعب به ۵٫۵ میلیارد متر مکعب رسید. در اثر این وضع، آب زیرزمینی که یکی از منابع تغذیه دریاچه بود، نزدیک به صفر شد. همچنین چاه_های حفرشده، مانع نشر آب زیرزمینی به دریاچه می شوند.
حتی آب زیرزمینی جریان عکس پیدا کرد و در نتیجه، آبی که الان برای کشاورزی استفاده می شود، کیفیت مطلوبی ندارد. علاوه بر افزایش سطح کشت، الگوی کشت هم در جهت محصولات آب بر تغییر کرده است. باغ که مصرف آب خیلی بالایی دارد. در اطراف این منطقه خیلی زیاد شکل گرفت و کشت علوفه از جمله یونجه، گسترش یافت.
در زمان حاضر ۴۳ درصد سطح کشت این حوزه را باغ و یونجه تشکیل می دهد که این عوامل نیز در خشک شدن دریاچه بسیار موثر بوده اند. تحول در ساختار منطقه هم از دلیل های تشدید این بحران محسوب می شود. جمعیت منطقه پیرامونی دریاچه، در ۳۰ سال گذشته بیش از ۲ برابر شده است.
در ۱۳۷۵ خورشیدی، جمعیت این منطقه یک میلیون و ۲۵۶هزار تن بود که تا ۱۳۸۵ خورشیدی به ۲ میلیون و ۹۹۰هزار تن افزایش یافت و آبی که این جمعیت برای شرب و مصارف خانگی مصرف می کند، حجم قابل توجهی دارد.
بر پایه کاوش ها و ارزیابی های علمی، گرم شدن اقلیم و زمین را نمی توان در خشک شدن دریاچه ارومیه موثر دانست، چرا که کارشناسان این حوزه معتقدند دریاچه ارومیه همواره در معرض نوسان های دما و تبخیر قرار داشت اما هیچ گاه به این وضعیت بحرانی دچار نشده بود.
همچنین دریاچه سوان واقع در ارمنستان و در همسایگی دریاچه ارومیه دچار این بحران نشده است در حالی که اگر تبخیر در این داستان نقش آفرین باشد، پس باید سوان هم به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار می شد. بنابراین گرم شدن اقلیم و تبخیر سبب کوچک تر شدن هر روزه دریاچه ارومیه نشده است بلکه می توان خشک شدن دریاچه ارومیه را سبب گرم شدن اقلیم دانست.
مقوله توسعه را نمی توان عامل اصلی ناپایداری دریاچه ارومیه و تالاب های ایران دانست چرا که توسعه لازمه پیشرفت هر کشور است و با افزایش جمعیت، این مهم امری اجتناب ناپذیر است اما مساله اساسی نبود هماهنگی برنامه ها و بی توجهی به مسایل زیست محیطی در روند توسعه به شمار می رود.
این فرایند آثار تخریبی هم برای محیط زیست در پی خواهد داشت اما توسعه هماهنگ و همه جانبه، مانع بروز برخی از مشکل_ها می شود.
گزارش موسسه های تحقیقاتی حاکی از آن است که زندگی چند میلیون تن از ساکنان حاشیه دریاچه ارومیه را به دلیل شوری آب و خاک، تاثیر آن بر حاصلخیزی زمین، از دست رفتن فرصت_های اقتصادی و اشتغال تحت تاثیر قرار داده و بر روند مهاجرت مردم تاثیر مستقیم گذاشته است.
بر پایه گفته کارشناسان حوزه محیط زیست در بستر دریاچه ارومیه میلیاردها متر مکعب نمک وجود دارد که در صورت خشک شدن دریاچه پودر حاصل از آن به وسیله باد به روی مزارع و باغ ها پراکنده خواهد شد و زندگی دام ها و سلامتی مردم را تهدید خواهد کرد. بخش کشاورزی هم که توسعه آن سبب خشک شدن تدریجی دریاچه ارومیه شده است، با تهدید روبرو می شود.
محمد مجابی معاون توسعه مدیریت، حقوقی و مجلس سازمان حفاظت محیط زیست در نشست تخصصی احیای دریاچه ارومیه با سازمان های مردم نهاد استان آذربایجان شرقی به آمار جالب توجه و امیدوار کننده ای اشاره کرد و گفت در زمان کنونی حجم آب دریاچه ارومیه به ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب رسیده که این میزان در ۱۳۹۳ خورشیدی حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب بوده است. او این اتفاق را حاصل اقدام‌های دولت یازدهم و دوازدهم و همچنین بارش‌های مناسب در زمان حاضر دانست که به وضعیت رو به بهبود دریاچه ارومیه و تالاب‌های کشور منجر شده است. با توجه به اینکه آب وارد شده به این دریاچه آب منطقه بود و آب خارج از سیستم وارد اکوسیستم آن نشد، می توان گفت که دریاچه در حال ترمیم خود است که علت آن جلوگیری از برداشت آب از چاه های متعدد غیر مجاز، لایروبی برخی رودخانه ها و کانال ها، اصلاح الگوی کشت و تغییر شیوه آبیاری محسوب می شود.
اهمیت نجات دریاچه ارومیه و بررسی آخرین وضعیت مربوط به آن سبب شد تا در ۲۵ آذر ۱۳۹۶ خورشیدی علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی، رضا اردکانیان وزیر نیرو، محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی، نوبخت معاون اول رییس جمهور، حسینعلی امیری معاون پارلمانی رییس جمهور، عیسی کلانتری رییس سازمان محیط زیست و مجری طرح احیای دریاچه ارومیه و نادرقاضی پور نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی در نشستی مشترک شرکت کنند که در آن گزارش کاملی از آخرین وضعیت دریاچه، تراز آبی آن، اقدام های انجام شده برای احیای دریاچه برپایه برنامه زمان بندی مربوطه ارایه شد و همچنین تامین منابع مربوطه مورد تاکید قرار گرفت.
رییس مجلس شورای اسلامی استفاده حداکثری از روان‌ آب‌های زمستانه و رهاسازی و هدایت آنها به مخزن دریاچه ارومیه را به عنوان راهکاری موثر پیشنهاد داد و تامین منابع مالی جهت تکمیل طرح های آبرسانی تحت فشار، ضرورت هماهنگی وزارتخانه‌های نیرو و کشاورزی برای حل معضل دریاچه ارومیه را یادآور شد. او همچنین تامین اعتبارهای مورد نیاز برای اجرای کامل برنامه های مصوب، توجه بیشتر به معیشت مردم در حوزه دریاچه ارومیه، پیگیری توسعه صنایع به ویژه معدن در کنار کشاورزی منطقه، اجرای سیستم های آبیاری نوین و صرفه جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی و هدایت مازاد آن به دریاچه را ضروری دانست. همچنین مسوولان متناسب با حوزه فعالیت و مسوولیت خود توضیحات لازم را ارایه دادند.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا ، در این جلسه عنوان شد موفقیت احیای دریاچه در گرو موفقیت اثبات کار جمعی در کشور محسوب می_شود.
همچنین بر مسوولیت مهم نمایندگان مجلس شورای اسلامی در کارهای فرهنگی برای ضرورت احیای این دریاچه تاکید شد.

نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۶ دی ۱۳۹۶ ساعت ۷:۱۶ ق.ظ

دیدگاه


هشت − = 3