ائل آراسیندا گئنیش یاییلمیش دب لردن
سارا بیر باغدی طبیعتدن آلیب قول بوداقی
بیر شیرین ماهنیدی یانلیز اوخویار ائل دوداقی
سارا بیر قیزدی سودان سورمه چکیب گوزلرینه
جان دئییب بیرده اورکدن آرازین سوزلرینه
سارا سئودا ایله دونیانی آتان بیر قیزدی
سارا غملر اوجاقینادا آلیشان بیر کوزدی
آنادیلیمیز:یارانیشین فلسفه سینی بیلمه ین آدام، سیرلی بیر دونیا ایچینده اؤزونو آرخاسیز گوروردو.دوغال گوج له رین، نده نینی و نه ایسته دیگینی بیلمیردی. ایلدیریم نییه شاخیر؟ قاسیرغا نییه قوپور؟ یئل ندن گوجلو اسیر؟ یئر نییه ترپه نیر؟ آلوو نییه یاشیل مئشه له ری و حیاتی یاندیریر؟ و…. اینسان بئله بیر اولان و اولای لارین ایچینده، اؤزونو قورویوب یاشاماغا چالیشیردی. بو قوووه له ری جانلی سانیردی. اونلارین بیر دیله گی وایسته گی اولماسینی دوشونوردو. اونا گؤره بیرینه یالواریردی، بیرینه بزه نیب اؤزونو گوجلو گؤسترمک ایسته ییردی، بیرینه قوربان کسیردی، بیرینه آیین-اویون قوروب تؤرن ساغلاییردی. و سونوندا بیرینه تاپینیردی…
آذربایجاندا ایسلامدان اونجه، قام- شامانلیق اینانجی ایله یاشایان تورکلر، دب لری قوتسال سانیب و اونا تاپینیرمیشلار، او چاغلار بو ایناملا باغلی تورلو-تورلو دبلر، آیین لر و اینانج لار یارانیبدیر. آما ایندی بیزیم خالقین دینی، شامان دینی اولماسا دا، او چاغلاردا کی کیمین دب لری تاپینماسالاردا، اونونلا باغلی توره ن لری هله ده ایزلرییرلر.
بو گون خالقیمیزین یاشاییشیندا اولان بیر سیرا بایراملارین باشلانقیجی چوخ درین کوکلو اولوب مین ایل‌لیکلره سویکنیر. بایراملار اوز مضمونونا گوره دینی _ دونیوی بایراملارا بیلینیر. آذربایجاندا اوروجلوق بایرامی، قوربان بایرامی کیمی دینی بایراملارلا یاناشی ( خیدیر نبی )، نووروز کیمی خالق بایراملاری دا واردیر. نووروز بایرامینا حاضیرلیق ۲-۳ آی قاباقدان باشلانیر. یعنی اینسانلار قیش آیلارینی هفته‌لره، چیلله‌لره سون مرحله‌ده ده چرشنبه‌لره بولرک نووروزا یئتیشیرلر. بئله کی، قیش فصلی‌نین ۳ اوولادی وار دئییرلر: بویوک چیلله، کیچیک چیلله ، بوز آی ( بوزچیلله ).خالق آراسیندا بئله بیر سوز وار
بویوک چیلله دئییر : دولو قازانلار اوستونه گلمیشم، قاریلاری، قوجالاری ساغلام گورموشم. ۴۰ گوندن سونرا بویوک چیلله گئدیر؛ یولدا کیچیک چیلله ایله راستلاشیر.کیچیک چیلله اونا دئییر: سن نه ائله‌میسن. من گئدیب قازانلاری آغزی اوسته چئویرجه یم، قاریلاری تندیره باسیب، کوپدن چیخاراجاغام.
بوز آی دا بو یاندان چیخیب دئییر: سنین آجیغینا من ده گئدیب هر شئیی یئر به یئر ائده‌جه یم، آغاجلاری، اکینلری، تارلالاری جوجرده‌جه یم.
قدیم دن ائل آراسیندا گئنیش یاییلمیش بایراملاردان بیری ده خیدیر نبی آدلاندیریلان مراسیمدیر. اما دوستلار بو توره ن (بو مراسیم )هر شهرین و هر یئرین اوزونه گوره اونملی شیوه سی وار …هر شهر اوز فرهنگینه گوره بو مراسیمی ایفا ائدیر….
»اورمو کندلرینده نئجه توتولور بو مراسیم؟
اورمو کندلرینده بویوک و کیچیک چیلله‌نین اوچ آخیر گئجه‌لرینده خیدیر نبی مراسیمی توتارلار. جاوان قیزلار کی اره گئتمک واخت‌لاریدی یئددی جوره شئی‌دن کی، عیبارت‌دی مکه، بوغدا، نوخود، کدو توخومو، گونه باخان توخومو، دوز و آرپادان، قوووت جورله‌یه‌رلر. بو ایش اوچون توخوم‌لاری قوووروب اویوده‌رلر و چوخلو دوز ایله قاتارلار.
گئجه یاتاندا باش بارماقلاری‌نین دیرناق‌لاری اوزهرینه قوووت توکوب بیر دیرناق یئیه‌لر. البته قوووتو یئمه‌میشدن هره اوز اوره‌یینده نییت ائده‌ر کی: «ائی آللاه من اوز سئودی‌ییم جاوانین قیسمتی اولاجاغام یا یوخ؟«
او اومید ایله کی، گله‌جک احوالات‌لارینی یوخودا گورموش اولالار باش آتیب یاستیغا یاتارلار. بو ایشی بویوک و کیچیک چیلله‌نین اوچ آخیر گئجه لرینده تکرار ائده‌رلر کی، اگر بیر گئجه‌ده یوخوگورمه‌سه‌لر باشقا بیر گئجه گوره‌لر.
ماکی:ماکیدا بو توره ن بیراز گئج باشلانیر… بهمن‌ین اون بئشیندن خیدیر نبی مراسیمی باشلانارکن گئجه‌نی شاما پیلوو بیشیره‌رلر و قوووت دوزه‌لتمک اوچون ده ائل قادین‌لاری ال- آیاق ائده‌رلر. قوورولموش بوغدا، نوخود، ، مرجیمک و باشقا اویوتمه‌لی شئی‌لری بیر آز شکر ایله قاتیب ال دییرمانیندا کی، »دستو« دئیه‌رلر اویوده‌رلر. سونرا بیر مجمه‌یی‌یه توکوب سلقه- سهمانلی بیر فرش اوزهرینه قویارلار. بیر کناردا ایسه سجاده آچیب جاناماز، موهور و تسبئح قویوب قاپینی قیفیل‌لایارلار. ائعتیقاد بونادیر کی، گئجه یاریسی حضرت-ی خیضر گله‌جکدی و دستماز آلارکن قوووت‌لارا ال ووروب اونلارا برکت سالاجاق. سحر واختی ائو اهلی اوتاغین قاپیسینی آچیب سلام صلوات ایله هره بیر آز قوووت‌دان یئییب قالانی‌نی دا ائو- ائو پایلایارلار. ماکی‌لی‌لار دئیه‌رلر کی قدیم‌لر کی، جماعتین ائعتیقادی موحکم ایدی نئچه دفه‌لر گورنموشدو کی، موهور تسبئح اوز یئرینده دئییل و قوووتلار اوزه‌رینده بیر ال پنجه‌سی‌نین یئری قالیب‌دی. یعنی حضرت-ی خیضر ناماز قیلارکن قوووت‌لاری تبرروک ائدیب گئدیبدی.
چالدیران(قره‌عئینی):حضرت-ی خیضر، آب-ی حیات دالینجا گزدییی اوچون ظولمات دونیاسینا سفر ائده‌رکن کیمسه‌نین اوندان خبری یوخ ایدی، موریدلری چوخ نیگران ایدیلر و اونون یولونو گوزله‌ییردیلر، بهمن آیی‌نین دا حضرت-ی خیضر آب-ی حیات چئشمه‌سینه ال تاپیب قارانلیق دونیادان چیخارکن ایشیقلی دونیایا آیاق قویور. جماعت موعتقیددیرلر کی، حضرت-ی خیضر آب-ی حیات چئشمه‌سینده قوسل ائده‌رکن اونا اولوم حرام اولوب ابدییته‌جن یاشایاجاقدیر. دونیانی دولاناراق ازیلمیش و داردا قالان جماعته یاردیم ائده‌جکدیر. مثلن طوفانلی گونلرده گمی‌چیلری قورتارماق اوچون دریایا گئدیر و قار- بوراندا قالان خلقه یاردیم ائدیب موصیبت‌لی جماعتین دادینا چاتـیر.
»بهمن« نین باشلانماسینان خیدیر نبی مراسیمی توتوب گئجه‌نی پیلوو بیشیره‌رکن جور به جور خوروش حاضیرلایارلار. شام واختی قازانین آغزینی آچارکن هره اوز ار ائوینده اولدوغو قیزی‌نین پایینی اولده چکیب بویوک میس مجمه‌یی‌یه یـیغارکن اوستونه ده بیر خلعت کی، بیچیلمه‌میش تییه پالتاردی قویوب و قیز ائوینه یوللایارلار. پای آپارانا دا کوره‌کن طرفیندن انعام وئریلر.
اوشاقلار خیدیر نبی بایرامیندا آتا- آنالاریندان سوفته آلارلار کی، »خیدیر نبی‌لیک« دئیه‌رلر. خلق ائعتیقادی بونادیر کی، بو بایرامدا حضرت-ی خیضر ائولری دولانیب پیلوو بیشیره‌ن‌لره باش چکر.
سون سوز:یاددان چیخاردمایاق کی ائلیمیزده اوروجلوق بایرامی، قوربان بایرامی کیمی دینی بایراملارلا یاناشی خیدیر نبی و اونا یاخین چوخلو خالق بایراملاری دا واردیر…کی خالقیمیز بویوک و کیچیک چیلله‌نین اوچ آخیر گئجه‌لرینده خیدیر نبی مراسیمی توتارلار.
یعنی بئله دئمک کی: اینسانلار قیش آیلارینی هفته‌لره، چیلله‌لره سون مرحله‌ده ده چرشنبه‌لره بولرک نووروزا یئتیشیرلر. بئله کی، قیش فصلی‌نین ۳ اوولادی وار دئییرلر: بویوک چیلله، کیچیک چیلله ، بوز آی ( بوزچیلله )
اولماز..
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۷ بهمن ۱۳۹۵ ساعت ۷:۱۰ ق.ظ
