اؤیله بیرعصرایچینده یم کی جهان ظلم و وحشتله قاوریلوب یانییور

علی رزم آرای
گروه فرهنگی:اشاره: نوشتار زیر ابتداً به بهانه معرفی کتاب منظومه پیغمبر و صاحب این اثر یعنی حسین جاوید به قلم سپرده شده، اما در اصل محملی است که از جهت تعمق و تؤمل بیشتر در واقع جاری و ساری اطراف در شرایط اکنونی¬مان! منظومه پیغمبر(ص)اثر جاوید و ماندگار حسین جاوید از بزرگان ادبیات آئینی جمهوری آذربایجان است.
اثری که امروز و در اثنای اتفاقات سیاه عصر حاضر که همگی به انحاء مختلف با دین مبین اسلام در نسبت است، جایگاه ویژه¬ای دارد. این اثر که در کشور ما نیز توسط اکبرحمیدی علیار به زبان فارسی ترجمه شده است شاید در نوع خود بی مثال¬ترین اثری باشد که در سال¬های پر طوفان بعد از جنگ جهانی اول در تبین و دفاع از دین مبین اسلام و پیامبراکرم (ص) در چهارچوب ادبیات نمایشی و با زبان هنر تحریر شده است!
حسین جاوید که از خانواده¬ای روحانی و مذهبی بود و نسب به علمای نخجوان می¬برد به گونه¬ای خود در مرکز دیدگاه¬های مذهبی و دینی قرار داشت.
اینکه او در طالبیه تبریز درس طلبگی را تا سطوحی فراگرفته و زبان عربی را متعلم شده، اینکه او در ارومیه و تبریز اقامت داشته ونیز مدتی درترکیه، جو اجتماعی مناطق ترک¬نشین را از لحاظ مذهبی رصد کرده و یا همزمانی حیات او با کسانی چون مصطفی عاکف در ترکیه و محمد اقبال لاهوری در پاکستان که هر کدام به گونه¬ای در صف اول بازگشت به آغوش دین و جهان مذهبی قرارداشته و در این مسیر قلم فرسایی کرده و گویی این مسیر را زندگی کرده باشند، اتفاقی نیست!منظومه پیغمبر(ص) گویی نه محصول آن سال¬های پر فراز و نشیب که محصول زمانه ماست! زمانه¬ای که نه پر فراز و نشیب که بلکه در سراشیبی تند سقوط در حال معاصرت و بی¬خیالی است! بی¬خیالی قتل¬عام، بی¬خیالی ظلم وظلمت، بی¬خیالی کفر و نغمت، بی¬خیالی معاملات و مبادلات سیاسی و ….
زمانه¬ای که زبان ناحق، حق را در گلو به قامت کلمه خفه می¬کند، زمانه¬ای که در آن آزادی بیان بیشتر آزاری بیان است، حقوق بشر، حقه¬بازی بشر است و …. حسین جاوید حیات خود را آنگونه زیست که جسدش بعد از سالیان که در دل صحرای یخ سیبری به امانت باز مانده بود، در موطن او دفن و آرام گرفت! زندگی حسین جاوید
حسین راثی¬زاده مشهور به حسین جاوید متولد سال ۱۸۸۲ است.
پدرش ملا¬عبدا… از واعظان مشهور نخجوان بوده، زبان فارسی را از برادر بزرگترش فرا گرفته و جزء اولین دانش¬آموزان مدرسه نوین مکتب تربیه که موسس آن میرزا محمدتقی صدقی از ادبا و اندیشمدان به نام زمان، بوده است! در همین مدرسه زبان روسی و عربی را به شکل مقدماتی فراگرفته و شروع به سرودن اشعاری با تخلص گلچین می¬کند. از سال ۱۸۹۹ تا ۱۹۰۴ برای معالجه چشمانش به تبریز می¬آید و در مدت اقامتش در تبریز، در مدرسه دینی طالبیه تبریز دوره تکمیلی زبان عربی، فارسی، تاریخ جامع معارف دینی و فلسفی را دنبال می¬کند.
مشهور است که به احتمال با کسانی چون شیخ محمد خیابانی، حاج محمد نخجوانی و حاج رضا صراف تبریزی دیدار داشته و مرتبط بوده است. در همین دوره اشعارش برای نخستین بار در روزنامه شرق روس در تفلیس به چاپ می¬رسد. در سال۱۹۰۵ راهی ترکیه می¬شود و در طول اقامتش در ترکیه تا سال ۱۹۰۹ با تغییرات بعد از سقوط سلاطین عثمانی آشنا شده و با شاعران واندیشمدان آن دیار نیز انس والفت می¬گیرد. او که اشعارش را با تخلص جاوید در مجله صراط ¬المستقیم استانبول چاپ می¬کرد این تخلص را با خود حفظ کرد و از آن به بعد با نام حسین جاوید شناخته شد.
تا سال ۱۹۱۷ در تفلیس مشغول تدرس تئاتر و ادبیات حرفه¬ای بود. یک سال بعد یعنی در سال ۱۹۱۸ شاهد کشتار مسلمانان به دست ارامنه بود که زندگی او را دستخوش تلاطم کرد و جان او را نیز به مخاطره افکند! اما به شکل معجزه¬آسا نجات یافت!
در سال ۱۹۱۹ ازدواج کرد و تا سال دستگیری¬اش یعنی سال ۱۹۳۷ در باکو اقامت کرده و شغل معلمی پیشه کرد! تا سال ۱۹۲۰ حسین جاوید با اسلوب و شیوه ادبی خاص خود شناخته شده بود! تا اینکه در سال ۱۹۳۷ با شروع تسویه حساب¬های استالین، حسین جاوید در بین نخستین دستگیرشدگان بود. او را متهم به پان اسلامیزیم و … کرده و به مدت ۸ سال حبس و تبعد در صحرای یخ و مخوف سیبری محکوم کردند. عاقبت در سال ۱۹۴۱ در همان جا درگذشت و مدفون شد.
و در نهایت اینکه در سال ۱۹۸۱ در آستانه صدمین سالگرد تولدش باقی مانده جسد او را از میان توده¬های یخ سیبری پیدا شده و با انتقال به نخجوان در جوار خانه¬اش در باغ جاوید برای همیشه جاوید ماند!
۲۲ عنوان اثر از او در زمان حیات و بعد از وفات او به همراه مجموعه آثار ۵ جلدی او، تاکنون منتشر شده است. منظومه پیغمبر از آثار اثرگذار او در سال ۱۹۲۲ با الفبای عربی منتشر شد که بعدها در سال ۱۹۸۴ در جلد سوم مجموعه آثار او نیز با الفبای روسی منتشر شده است. این اثر نمایشنامه¬ای منظوم است.
*چهره پیغمبر(ص) در منظومه پیغمبر(ص)
منظومه پیغمبر(ص) به واقع روایتی است از چگونگی و کیفیت بعث پیامبر اسلام و عصر بعث ایشان با زبان و بیانی روان، تغزلی در فرمی موزون و بدیع! در جای جای اثر چهره رسول خدا(ص) در حال تبین سیمای خشن و غیرانسانی عصربعث¬اش و نحوه تعاملات مختلف اجتماعی، شخصی، بیانی و زبانی به تصویر کشیده شده¬است. دقت در ارائه این چهره و آن شرایط، دقیقا ًمخاطب را در زوایه دیدی قرار می¬دهد که متوجه عمق تشابه جاهلیت تاریخی و جاهلیت معاصر می¬شود: تعصبات کور قومی و مذهبی دینی، اقدامات غیرانسانی و قتل¬عام، انتساب چهره¬ای خشن نسبت به دین¬اسلام و پیامبرحقش محمدمصطفی (ص) و …..پیغمبر:اؤیله بیر عصر ایچینده¬یم کی جهان / ظلم و وحشتله قاوریلوب یانییور یوز چئویرمیش ده تانریدان انسان/کفری حق، جهلی معرفت سانییور دینله¬مز کیمسه قلبی، وجدانی/محو ائدن حقلی، محو اولان حقسیز….
من محبت اسیری یم…هر آن/هر زمان اؤزله رم بیر اؤیله جهان
کی بو تون کائناتی عشق اولسون/گؤنول اوچدیقیجه اعتلا بولسون
رقص ادیب اوزده محتشم بیر حس/یاسه باتسین ده آغلاسین ابلیس
قاندن اصلا ً گؤرولمه سین ده اثر/ساچسین آل غونچه¬لر شفقلی سحر
اورده یوز بولماسین شکنجه، کدر/اوقشاسین روحی پنبه رؤیالر
بانا گولسون ده هب او نازلی خیال/آه او، یالنیز او غایه¬ی آمال..!
من هر لحظه اسیر محبت هستم/ هر لحظه جهانی را آرزو می¬کنم
که همه کائناتش از جنس عشق باشد/مخزن الاسرار جان پرواز در پرواز اوج بگیرد
با حسی متعال در جنبش و سماع/ابلیس عزادار و ماتم زده شود از خون و خونریزی اثری نماند/شفق سحرگاهی چون غنچه گل شکفته شود
رنج و تعب توان عرض اندام نداشته باشد/رویاهای خیال¬انگیز روح را بنوازد
بر من لبخند بزند آن خیال روح¬انگیز / اه! این است بلندترین آرزویم)
آه انسانلیق ناسیل ائنمیش/ناسیل ائنمیش ده آلچالمیش..
!وجدانلرین نوری سؤنمیش/گؤنوللری وحشت آلمیش! اه! انسانیت تا چه حد تنزل کرده/ تاچه حد تنزل کرده که پست شده!وجدان¬ها از نور تهی/ دل¬ها اکنده از وحشت)
چنین نمونه¬های به وضوح نشانه¬های جاهلیت معاصر را نمود می¬دهد! گویی زمانه و عصر ما همان عصر بعث است، حتی عصر ما از زاویه دید دین مبین اسلام و کتاب وحی بدتر ازعصر بعث پیغمبر(ص) است! آری ما نیز در انتظار بعثی هستیم از جنس هدایت! انشاء ا….