آشیق آللاهوئردی (آغ آشیق)
قارا نمازوو
کؤچورن: معصومه اسدی
رنگی‌نین آغلیغینا گؤره آغ آشیق کیمی مشهور اولان آشیق آللاهوئردی تخمیناً ۱۷۵۰-جی ایللرده گؤیچه محلی‌نین کرکیباش کندینده دوغولوب. بورادا یوز ایله یاخین عؤمور سوروب، تخمینا. ۱۸۵۰-جی ایللرده دونیاسینی دگیشمیشدیر. آشیق آللاهوئردی‌نین یاشادیغی دؤور آذربایجاندا (نادر شاهین اؤلوموندن سونرا) خانلیق‌لارین مستقللشدیگی، عینی زاماندا، بیر-بیریله قانلی محاربه‌لر آپاردیغی، بیر-بیری‌نین کندلرینی، تورپاقلارینی اله کئچیردیگی دؤور ایدی. گؤیچه ده بو قانلی محاربه‌لرین منگنه‌سینده تئز-تئز الدن-اله کئچیر، سویولوب تالان ائدیلیردی. آشیق آللاهوئردی بیر ائل صنعتکاری ائل تعصب کشی کیمی ایروان خانلیغی‌نین زوراکی حرکت‌لرینه، یئرلی کندخودا‌لارین اؤزباشینا‌لیغینا قارشی چیخدیغینا گؤره تعقیب اولونور، نهایت، علاجسیز قالیب یاخین شرقین مختلف شهرلرینه سفرلر ائدیردی. عؤمرونون چوخونو گزرگی حیات کئچیردیگیندن آشیغین ترجمه-حالی دولاشدیریلمیش، حتی شریل ماحالی‌نین کوساجان کندیندن اولان عینی آدلی آغ آشیق آللاهوئردی ایله قاریشدیریلمیش‌دیر (بو دولاشیقلیغی سونرا‌لار دقت‌لی آراشدیرما آپاران علی شامیلوو آیدینلاشدیرمیش‌دیر). دوغرودان دا، گؤیچه‌لی آشیق آللاهوئردی بایاتی و قوشما‌لاریندا دفعه‌لرله گؤیچه‌نین آدینی دوغما ائلی-اوباسی کیمی خاطرلامیش‌دیر:
عزیزیم، گؤیچه‌یه من
قوربانام گؤیچه‌یه من.
ویرانا قالسین اورومو
حسرتم گؤیچه‌یه من.
یاخود:
الغرض، روزوموز اولدو اوچ باتمان
چاتینجا نوباتیم سیندی دییرمان.
یئرده قالانینی آپاردی سیچان
گولدو آغ آشیغا گؤیچه ماحالی.
دوغما یوردوندا آشیغین حیاتی چوخ آغیر کئچمیش، اینجیدیلمیش، تحقیر ائدیلمیش، دیگر طرفدن اوغلو اسماعیلین واخت‌سیز اؤلومو ده آشیغا بیر درد اولموش‌دور. بوتون بونلاری آشیق »چکیرلر« ردیف‌لی قوشماسیندا چوخ آیدین ایفاده ائتمیش‌دیر:
سیغیندیم گؤیچه‌یه، بو ماحالا من
دردیم ساری نردن نرگیز، لالا من
ایتیرمیشم اسماعیل تک بالا من
سینه¬مه چالین-چارپاز یارا چکیرلر
***
آللاهوئردی درد الیندن دلیدی
کندده کوخا قانی سوران زلیدی
گؤزوم یاشی قیغسوی چایین سئلیدی
جانیمی آتشه، نارا چکیرلر
شعرلریندن بللی اولور کی، آشیق وار-دؤولت اوستونده اینجیدیلیب، حتی یوردوندان سورگون ائدیلیب. آراشدیرما‌لاردان آیدین اولور کی گؤیچه تابع اولدوغو ایروان خانلاری طرفین‌دن تالانچیلیغا و آغیر وئرگی‌لره معروض قالمیش‌دیر. آغ آشیق دا بونلارا اعتراض ائتدیگینه گؤره اینجیدیلیب، وار-دؤولتی الیندن آلینمیش‌دیر. حتی »آغ آشیق و صنوبر« داستانیندان و شعرلریندن آنلاشیلیر کی، (سردارا آغ دریلی آدامین قانی‌نین معالجه اوچون لازم اولماسی داستان یارا‌دانلارین اویدورماسی‌دیر) آشیغی جزالاندیرماق اوچون سردارین سارایینا آپارمیش‌لار. سردار آغ آشیغین چوخ ماهر بیر صنعتکار اولدوغونو گؤروب و بیر نئچه ایل یانیندا ساخلامیش، سونرا آزاد ائله-میشدیر. آشیق کندخودایا و سردار حسینه (سردار حسین چوخ گومان کی، ایروانین سرداری (۱۸۰۷-۱۸۲۷) حسینقولو خان‌دیر) مناسبتینی چوخ آیدین شکیلده بیلدیریر:
فراش حضوروندا قولو باغلیام
مخنت کندخودا-سینه داغلیام
حاق-عدالت هانی، دردیم آغلیام
درد باغلیاجام هاچانا کیمی؟
***
سردار سؤیون تک ستمکار اولماز
ظلموندن دونیادا کیمسنه قالماز
آغ آشیق دردینی کیمسنه بیلمز
ملحم آرایاجام هاچانا کیمی؟
آغ آشیق آللاهوئردی دؤورونون چوخ نادر بیر ساز-سؤز اوستاسی کیمی تانیندیغیندان و باشی چوخ بلا‌لار چکدیگین‌دن دونیاسینی دگیشدیکدن سونرا حیاتی افسانه¬لشمیش، اونون گاه سولدوز ماحالیندان، گاه ناخچیوانین کوساجان کندیندن، گاه دا قازاخدان اولماسی باره‌ده مختلف احتمال‌لار، فرضیه‌لر یارانمیشدیر. حتی اونو ملیتجه ائرمنی قلمینه وئرنلرده اولموش‌دور. آنجاق آغ آشیغین نادر بایاتی‌لاری گرایلی‌لاری، قوشما‌لاری و تجنیس‌لری اونون قدرتلی بیر صنعتکار، هم ده زامانی‌نین آچیق گؤزلو، مبارز بیر شخصیت اولدوغونو گؤستریر.
مشهور ساز-سؤز اوستاسی آشیق آلی دا آغ آشیغین یئتیرمه‌سی‌دیر. اونلار یالنیز اوستاد-شاگرد یوخ، هم ده چوخ اعتبارلی دوست اولموشلار. آشیق آلی، آشیق ییوقا‌لی، آشیق ذکینی، دوراخانی، اسمری باغلامیش اوستادی‌نین اوزونو آغ ائله¬میشدیر. آغ آشیق شاگردی آلی حاقیندا دئمیشدی:
ماحالیمین شاه داماری
آلقیش سنه، آشیق آلی
سالدین کمنده ییوقا‌لی
آلقیش سنه، آشیق آلی
***
اوستادییین اوزو آغدی
زکییه چکدیگین داغدی
اوغول، مژده¬م خوب سوراغدی
آلقیش سنه، آشیق آلی
***
دوراخان دا گلدی دادا
اسمری ده سالدین اودا
آغ آشیغین بو دونیادا
شؤهرتیسن، آشیق آلی
آلقیش سنه، آشیق آلی.
آشیق آلی اوستادی‌نین زحمتینی ایتیرمه‌دی آشیق علعسگر کیمی بؤیوک ساز-سؤز اوستادی یئتیشدیردی.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۲ بهمن ۱۳۹۲ ساعت ۶:۴۵ ق.ظ
