آسیب شناسی فرهنگی مسابقات تلویزیونی

علی رزم آرا
گروه فرهنگی: هفته گذشته نوشتاری تحت عنوان »مسابقات تلویزیونی معضل یا سرگرمی « از نویسنده این نوشتار در روزنامه آراز اذربایجان منتشر شد.
به چند دلیل همه¬ی مطالب حول محور موضوع مسابقات تلویزیونی در نوشتار مذکور گرد نیامد. دلیل اول به کمبود فضای تحریری صفحه فرهنگی باز می¬گردد که البته با نگاهی دیگر به حجیم بودن و بلند بودن مطالب نویسنده نیز مربوط می¬شود.
دوم دلیل به اصل موضوع باز می¬گردد. روشن است که حول محور چنین موضوعاتی ارائه پیش زمینه و معرفی مؤلفه¬های مستقیم و یا غیرمستقیم در ساخت و توضیح این موضوعات، لازم و ضروری است.در خصوص موضوع مسابقات تلویزیونی، ارائه هرچند خلاصه¬ای از فضای برنامه¬های تلویزیونی، چند و چون و مسیر ساخت این برنامه¬ها، هویت و جایگاه رسانه¬ای تلویزیون و نهایتاً جایگاه و محل تخصصی و حرفه¬ای مسابقه در انواع مختلف در فضای رسانه¬ای تلویزیون و ده¬ها محور توضیحی و تحلیلی دیگر، از زمینه و پیش زمینه¬های مورد اشاره هستند.
در گام بعدی رسیدن به پس و پیش صحنه در مسابقات تلویزیونی و نیز فرم و محتوای آنها، جامعه¬شناسی و گفتمان فرهنگی فکری مستتر در آن و در نهایت خروجی اصلی این مسابقات و برنامه¬های مشابه آن، طرح و مورد پرسش، چرایی و تحلیل واقع می¬شوند.
با چنین حجمی به علاوه ارجاع به بیرون از متن نوشتار و در واقع به منابع، در جای جای متن نوشتار، تدوین و تجمیع آن در یک فرصت و یک نوشتار ممکن نبود.
به همین دلیل موارد و مطالب مختلف در بدو امر دست¬چین شده و بعد از مرتب شدن در دو یا چند بخش مستقل تحت عنوان نوشتارهای مستقل که البته از حیث تحریری و نوشتاری مستقل نیز هستند، ارائه و به قلم سپرده شد.از همین روی نویسنده به اجبار در در دو بخش مستقل و از دو جنبه و بعد به این موضوع پرداخته است.
در نوشتار پیش گفته که در پیشانی نوشت این نوشتار نیز به آن اشاره شد، موضوع مسابقات تلویزیونی از جنبه تولید و ساخت و نیز شیوه کارکردهای فرهنگی اجتماعی آن پیرامون حضور مخاطب در میانه گود مسابقه به انحاء مختلف و تأثیرگذاری او حتی در مقام مخاطبی فقط و فقط ناظر و درک از جهت جامعه شناختی و از دیگر سو تأثیرپذیری او مورد بررسی قرار گرفت.
نیز اشاره شد که خود برنامه¬های مسابقاتی در حکم یک واسطه و میانجی در موراد مختلف از جمله کسب درآمد از ناحیه رسانه و اصحاب آن، و در ادامه محل و مجال انتقال مفاهیم و طرح اطلاعات و مجموعه آگاهی مختلف در حوزه¬های مختلف است.
اما در این مسیر و در چهارچوب نوشتار حاضر اصل ماجرا از جای دیگری آغاز می¬شود. از جایی که: هدف اصلی تولید و ارائه مسابقات تلویزیونی در چه مورد یا مواردی خلاصه می¬شود؟! گفته آمد که کسب درآمد با داشتن حامی مالی یا بدون حامی مالی، سهیم شدن در تعرفه تماس تلفنی از هر نوع در مسابقات تلفنی و پیامکی و …. از مهمترین این موارد هستند. خاصه که برنامه مسابقه¬ای مورد نظر از شبکه یا شکبه¬های پخش شود که از نوع آن سوی آبی بوده و باشند!چندی است که صفحات مختلف دنیای مجازی پر شده است از کلاهبرداری شبکه¬های فارسی زبان از آن سوی آب که با روش¬های مختلف سعی در اغفال کردن مخاطبین درون کشور وهزینه کرد مبالغی گزاف از نوع تعرفه تماس تلفنی به طمع جوایزی از جنس مثلاً سکه طلا و یا در انتها جایزه میلیونی و ویژه خود، دارد که در موارد زیادی موفق نیز شده¬اند.
برای مثال کلاهبرداری فتل تی وی و مسابقه اجق وجق و یا شبکه کلیک ست و ….. که منجر به صدور قبض تلفن به مبالغ گزافِ دویست یا سیصد میلیون تومانی شده¬است.
متأسفانه در داخل کشور نیز در مواردی چنین تجربیاتی تلخی در ارتباط با برخی ازمسابقات تلویزیونی دیده و مطرح شده-است. مثلاً خاص بودن تعرفه تماس تلفنی در خطوط هوشمند مخابراتی که بدون اطلاع قبلی به حساب مشترک و یا مخاطب شرکت کنننده در مسایقه منظور می¬شود و الی آخر…از یک جهت عدم آگاه¬های لازم و نیز طمع کسب جایزه و جوایز از سوی مخاطبین به عنوان علت اصلی طرح و از دیگر سو تفاوت¬های فرهنگی، اقتصادی جامعه¬انسانی هدف در تولید وارائه این نوع از آیتم¬های فکری و سرگرمی تحت عنوان مسابقات تلویزیونی مطرح است!
شاید بتوان وضعیت فکری یک جامعه انسانی مشخص در قبال توجه به این نوع از آیتم¬های تلویزیونی را هم در این مسیر قابل طرح دانست. از دیگر سو کم عمق¬بودن و بی¬مایه بودن برنامه¬های کلان¬ترین و وسیع¬ترین رسانه جمعی در یک جامعه انسانی مشخص نیز از بزرگترین علل توجه و جذب شدن مخاطب داخلی به برنامه¬های تلویزیونی خارج از کشور است.
در کشور ما ایران سال¬هاست که توجه جدی به ساخت و ارائه برنامه¬های مختلف از جنبه فرمیک و محتوایی سرفصل اصلی مطالب و نوشتارهای مختلف در حوزه آسیب¬شناسی برنامه¬های تلویزیونی است. اما گویی در بازار رقابت جهانی رسانه¬های جمعی و نیز ترکیب خاص جمعیتی کشور ما و همچنین جغرافیایی خاص فرهنگی اجتماعی آن، تلویزیون وطنی در چالشی بزرگ قرار گرفته است.
از دیدگاه بومی و منطقه¬ای نویسنده این نوشتار طی چند نوشتار جداگانه و از جهات مختلف فرهنگی و اجتماعی موضوع شبکه پنجم استانی را مورد بررسی و واشکافی قرار داده¬ است.
اما مشکل فوق همه جانبه بوده و کل جامعه انسانی کشور ما را تحت تأثیر قرارداده¬است. چرا باید چنین باشد؟! بدیهی است پاسخ¬گویی به این سؤال در چهارچوب نوشتاری مشخص نظیر نوشتار حاضر ممکن نبوده و طرح همه جانبه آن نیز مقدور نیست. اما در هر حال نمی¬توان با پاک کردن صورت مسئله از اصل ماجرا طفره رفت.
نهایتاً اینکه تلویزیون در عصر حاضر مساوی با آینه تمام نمایی است به قامت و ابعاد جهان و انسان نیز به ابعاد جهانی در آن طرح و عرضه می¬شود. باشد که ایرانیان و از جمله اهالی منطقه آذربایجان (ایران) درست وشایسته خود را در آینه بارتاب دهند حتی اگر این آینه از جنس وطنی نباشد. و نیز حتی اگر این آینه در شکل خرد خود قالب و فرم مسابقه داشته باشد و نیز حتی اگر …..