آذربایجان غربی رکوردار اسبق پرآبی نماد امروز تشنگی
صابر چهرقانی
گروه اجتماعی:مصرف آب در کشورمان ایران، بسیار زیاد و غیرقابل مقایسه با میزان منابع آبی و بارش های موجود در کشور است که این وضعیت، روز به روز وخیم تر شده و میزان منابع آبی به صفر نزدیک می شود.
ایران در منطقه خشک و نیمه خشک در دنیا واقع شده که همین امر زمینه ساز مشکلات اساسی کشورمان در حوزه تامین منابع آبی برای میلیون ها انسان و میلیون ها تن محصولات کشاورزی است.با نگاهی به آمارهای آبی در دنیا و ایران در می‌یابیم که میزان آب شیرین موجود دردنیا و قابل استفاده برای انسان بسیار کم و محدود است و این انسان است که باید از این منابع محدود، ضمن استفاده در زمان حال، برای آیندگان نیز پس انداز کند.بدون توجه به آمار منابع آبی نمی توان درک صحیحی از وضعیت آب در دنیا و کشور داشت.با وجود اینکه در نگاه اولیه به کره زمین، بخش عظیمی شامل دو سوم سطح این کره، آبی دیده می‌شود ولی بیش از ۹۷ درصد کل آب های کره زمین را آب های غیر قابل مصرف تشکیل می‌دهند و تنها ۲٫۵ درصد این آب ها شیرین هستند که افزون بر دو سوم این میزان نیز در یخچال‌های قطبی و قله کوهها به صورت برف قرار دارند و ۱۵ درصد نیز در عمق بیش از ۶۰۰ متری زیر زمین قرار دارند.از کل آب موجود تنها ۱۵ درصد کل آب های شیرین در عمق کمتر از ۶۰۰ متری و شش هزارم درصد در رودخانه ها جاری است.آبهای سطحی دنیا حدود ۱۱٫۶ میلیون کیلومتر مکعب و حجم آبهای شیرین کره زمین معادل ۳۵ هزار کیلومتر مکعب است که دو هزار و ۱۰۰ کیلومتر مکعب در رودخانه ها هستند.
سهم ایران از این میزان آب های شیرین در دنیا بسیار کم و در حد نازلی است و به ۱۰۰ کیلومتر مکعب با احتساب دریاچه ارومیه نمی رسد.
با وجود این میزان نازل آب های شیرین و البته تجدید شونده، میزان مصرف آب در ایران بسیار بالاتر از حدهای استاندارد بین المللی است.
استاندارد استفاده از آب های به اصطلاح تجدید شونده در ایران حدود ۴۵ تا ۵۰ درصد است در حالی که این رقم در ایران به بیش از ۸۵ درصد رسیده و در برخی نقاط نیز از ۱۰۰ درصد فراتر رفته است.استفاده بیش از ۱۰۰ درصدی از آب های تجدید شونده به این معناست که پس اندازهای سالهای دور و نزدیک نیز به جز آب های بارشی امسال مورد استفاده قرار می گیرد که این امر بسیار نگران کننده است.در آذربایجان غربی نیز همان منوال کشوری با کمی افزایش و کاهش جزئی وجود دارد.در این استان، میانگین بارش به ویژه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به عنوان کانون بحران آب منطقه بسیار کم و در حدود ۳۵۰ میلی متر در سال است که این میزان حدود نصف میزان بارش در دنیاست در حالی که میزان مصرف در این استان با میزان مصرف در دنیا حتی در حوضه آبریز پرآبی نظیر آمازون قابل مقایسه نیست.این استان که در سالهای نه چندان دور، عنوان دومین استان پرآب کشور را یدک می کشید در سالهای اخیر با مشکلات جدی کم آبی در منابع دست و پنجه نرم می کند که این امر روز به روز نیز در حال گسترش است.کاهش میزان نزولات آسمانی، کاهش میزان آب دریاچه ارومیه، کمتر شدن دبی رودخانه های حتی پر آب استان، استفاده بی رویه از آب به ویژه در بخش کشاورزی، بی توجهی به منابع آبی زیرزمینی و استفاده از وسایل حفر چاه که هر روز عمق بیشتری از زیر زمین را مورد هدف قرار می دهند تنها بخشی از عوامل و دلایل کم آبی در استان آذربایجان غربی است.
در سال های گذشته یکی از مهمترین افتخارات مسوولان به ویژه در بخش کشاورزی آذربایجان‌غربی، افزایش روز به روز و سال به سال تولید در بخش کشاورزی به هر قیمتی بود که این امر با استفاده بی حد و حصر از منابع آبی انجام می‌شد و نظارت خاصی نیز بر این امر وجود نداشت. چغندر قند، سیب، ذرت، هندوانه و خیلی از محصولات دیگری نیز که برای به بار آمدن هر کیلوگرم از آنها نیازمند ده‌ها لیتر آب است، روز به روز دارای سطح زیر کشت بیشتری در آذربایجان‌غربی شدند و کار به جایی رسید که این محصولات با کشت در آذربایجان غربی به کارخانه های دیگر استانها فرستاده میشدند.علاوه بر این مشکلات، حفر چاههای مجاز و غیرمجاز و با عمق زیاد نیز یکی دیگر از معضلات استفاده بیش از حد از منابع آبی در آذربایجان‌غربی به شمار می روند.طبق برخی گفته ها در چند سال گذشته علاوه بر حدود ۳۰ هزار چاه مجاز، افزون بر ۴۰ هزار چاه غیرمجاز نیز تنها در محدوده دریاچه ارومیه حفر شده که این روند روز به روز در حال افزایش است و هر هفته اخباری مبنی بر توقیف ماشین‌های حفار چاه در رسانه ها منتشر می شود.
البته بسیاری از کشاورزان به ویژه سودجویان به این امر نیز قناعت نکرده و اقدام به استفاده بی حد و حصر از آب های سطحی رودخانه ای می کنند.
این افراد با تعبیه موتور در کنار رودخانه ها، آب را از داخل آن به زمین های کشاورزی و استخرهای خودساخته هدایت کرده و با دپوی آب در برخی موارد ضمن فعالیت های تفریحی، کشاورزی های چندین هکتاری غیرمجاز راه انداخته و درآمد کلان میلیاردی کسب می کنند.
با ادامه این وضعیت و عدم احساس مسوولیت مردم و همچنین سودجویی سوء استفاده کنندگان وضعیت منابع آبی در آذربایجان غربی بسیار بغرنج تر خواهد شد.در وضعیت فعلی، بخش وسیعی از آذربایجان‌غربی به دشت های ممنوعه با هدف عدم استفاده بیشتر از آب های زیرزمینی تبدیل شده اند.خوی، سلماس و حتی ارومیه بخش هایی از دشت های ممنوعه آذربایجان‌غربی هستند که با ادامه روند بی توجهی به استفاده بهینه از منابع آب در این شهرستانها در آینده نزدیک دچار پایین رفتن بیش از حد سفره های زیرزمینی می شوند که این امر بسیار خطرناک بوده و عامل اصلی بروز حوادث ناگوار به شمار می رود.
با این وضعیت و با ادامه روند فعلی هیچ امیدی به آینده منابع آبی در ایران و به ویژه آذربایجان‌غربی و حوضه آبریز دریاچه ارومیه وجود ندارد و باید این روند به هر نحو ممکن اصلاح شود.
کاهش استفاده از آب های سطحی و اجازه دادن به این منابع برای تبدیل شدن به پس اندازهای آینده، عدم استفاده از چاههای غیرمجاز و حتی در مواردی مجاز در راستای بالا آمدن آب آنها البته در طولانی مدت، بهبود راندمان بخش کشاورزی به هر قیمتی و تشویق استفاده کشاورزان از آبیاری‌های نوین به روش مناسب به جای آبیاری غرقابی و بی کیفیت، در دستور کار قرار گرفتن صرفه جویی در مصرف آب، راه اندازی کارخانه‌های تولیدی کم آب بر به جای کشاورزی و کارخانه های پرآب بر و از همه مهمتر استفاده از تکنولوژی های روز در مصرف آب چه در بخش کشاورزی و چه در بخش مصرف خانگی در راستای بهبود وضعیت منابع آبی در کشور و استان می تواند کارساز باشد.
در حال حاضر فناوری های به روزی در مصرف آب وجود دارد که زمینه ساز کاهش مصرف در حوزه کشاورزی و خانگی هستند.استفاده از بذرهای کم آب بر محصولات کشاورزی، بهره گیری از توان مهندسان کشاورزی برای افزایش راندمان تولید و کشت های مناسب زمین های مختلف، استفاده از تکنولوژی های به روز آبیاری نوین به جای تکنولوژی های قدیمی از جمله این موارد به شمار می روند.در بخش خانگی نیز بسیاری از محصولات داخلی و خارجی وجود دارند که حجم آب مصرفی را به شدت کاهش می دهند و زمینه کاهش هزینه های خانوار و کاهش مصرف منابع آبی را موجب می‌شوند.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ ساعت ۴:۵۴ ق.ظ
