در واکنش به انگشت اتهام کارگروه ملي نجات درياچه اروميه به سوي آذربايجان غربي//

آذربایجان غربی جان داد تا دریاچه ارومیه سیراب شود؛ بی انصافی نکنید!

تانیا شعفی
گروه گزارش: دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، می گوید: »در سال های ابتدایی تشکیل ستاد احیای دریاچه، هرچقدر آذربایجان_شرقی همکاری داشت، آذربایجان_غربی در تقابل با ستاد احیا بود«، اما کارنامه دو استان آذربایجان_غربی و شرقی در روند احیای دریاچه ارومیه عیان است
وقتی آذربایجان غربی با جان باج می داد و آذربایجان شرقی تنها کام می گرفت.
دو روز پیش، معاون رییس‌جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست و دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، استان آذربایجان غربی را متهم کرد که در سال های ابتدایی تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه حداقل همکاری را با این ستاد داشته است و گفت: »هرچقدر آذربایجان شرقی همکاری داشت، آذربایجان غربی در تقابل با ستاد احیا بود«.
این گفته »عیسی کلانتری«، در حالی است که استان آذربایجان غربی در تمام این مدت، با کاهش مصرف آب کشاورزی و صنعت، توقف سد سازی ها، قطع حق آبه تالاب ها و … باج ندانم کاری های ستاد احیای دریاچه ارومیه در دفتر آذربایجان شرقی را پس می داد. اما همه این_ها از چشمان جناب کلانتری، به دور ماند.
در واقع، پر کار بودن دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه به عنوان رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست و معاون رییس‌جمهوری، باعث شده ایشان از جزییات عملکرد ستادهای استانی چندان باخبر نباشند برای همین به راحتی انگشت اتهام را به سوی استان آذربایجان غربی گرفته و این استان را به حداقل همکاری متهم می کند و می گوید: »در دو سال اول مسئولان استانی برای ما جهنم درست کردند.
مدیران زیرمجموعه استانداری آذربایجان_غربی اصلا همکاری نمی کردند«.
او که نگران افزایش میانگین فشار خون مردم تبریز در سال ۹۴ به خاطر غبارهای نمکی دریاچه است، بهتر است بداند، ستاد احیای دریاچه در آذربایجان غربی که زیر نظر همان کارگروه ملی نجات دریاچه فعالیت می کند و در طول فعالیتش بارها مورد انتقاد نمایندگان مجلس، استاندار و کشاورزان و صنعت کاران بود، اما باز هم مردم در آذربایجان غربی برای احیای دریاچه ارومیه کم نگذاشتند.
بهتر بود جناب کلانتری، قبل از متهم کردن این استان به کم کاری نگاهی به کارنامه دو استان آذربایجان غربی و شرقی می کردند. اما برای سهولت در کار می توان چند پرده از اقدامات این دو استان را روایت کرد.
پرده اول؛ ساخت دریاچه مصنوعی در آذربایجان شرقی با حقابه دریاچه ارومیه
مرداد سال ۹۷، شبکه های اجتماعی از ساخت یک دریاچه مصنوعی در آذربایجان شرقی با حقابه دریاچه ارومیه و با استفاده از آب رودخانه ‘آجی چای’ خبر دادند.
رییس ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان_غربی، آن زمان این کار را غیر منطقی دانست و گفت: در مسیر رودخانه ‘آجی چای’ برای ایجاد یک دریاچه مصنوعی، آب بند احداث شده است.
کسی نمی تواند از حقابه دریاچه ارومیه برای هدایت به منطقه ای دیگر استفاده کند، تلاش ها برای توقف این طرح بدون درنگ آغاز شده است.
فرهاد سرخوش تاکید کرد: خشک شدن دریاچه ارومیه تبعات سنگینی برای آذربایجان_شرقی خواهد داشت و مسوولان این استان هم باید برای احیای نگین آبی آذربایجان تلاش کنند و در این وضعیت بحرانی آب در کشور ایجاد پارک آبی غیرمنطقی است.
البته در آن زمان، عضو مجمع نمایندگان آذربایجان شرقی در خصوص احداث دریاچه مصنوعی در شهر تبریز و در مسیر حق آبه دریاچه ارومیه، بسیار حق به جانبانه گفته بود: این محل دریاچه نیست، بلکه یک استخر ۵۰ هزار متر مکعبی است که تاثیر آنچنانی هم در حق آبه دریاچه ارومیه ندارد!
تا اینکه معاون رییس جمهوری و رییس سازمان محیط زیست شخصا دستور توقف احداث این طرح را صادر کرد و پروژه متوقف شد.
این اقدام آذربایجان شرقی، درحالی بود که تالاب های آذربایجان غربی به دلیل نبود حق آبه قربانی می شدند و و همزمان با ساخت دریاچه مصنوعی در تبریز، آب ورودی تالاب قره گول بوکان به بهانه دستور ستاد احیای دریاچه ارومیه قطع شده بود.
پرده دوم؛ ساخت دوباره دریاچه مصنوعی در آذربایجان شرقی با پمپاژ آب دریاچه ارومیه
اما آذربایجان شرقی دست بردار نبود و دوباره ساخت دریاچه مصنوعی به منظور جذب توریست را اینبار در شرفخانه در فروردین سال ۹۸ دنبال کرد.
شبکه های اجتماعی هم از پمپاژ و انتقال هزاران مترمکعب و ذخیره سازی آبهای سطحی و زیرزمینی منتهی به دریاچه ارومیه به حوضچه مصنوعی بندر شرفخانه در آذربایجان شرقی خبر دادند.
موضوعی که توسط مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان ‌شرقی تکذیب شد و خلیل ساعی آن را زه آب های طبیعی دانست.
اما یک هفته بعد رییس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی گفت: در مکان این دریاچه مصنوعی حدود ۳ هکتار آب وجود داشت و شهرداری بندر شرفخانه از سال ۱۳۸۶ اقدام به احداث دریاچه مصنوعی کرده و از طریق لوله های پلی اتیلن آب دریاچه ارومیه و پساب کارخانه شن و ماسه را به این دریاچه مصنوعی منتقل می کرد.
به گفته فرهاد سرخوش؛ با پیگیری ستاد احیا و دستور »عیسی کلانتری« لوله گذاری ها در اسرع وقت جمع آوری و از انتقال آب دریاچه ارومیه به دریاچه مصنوعی بندرشرفخانه در شبستر آذربایجان شرقی جلوگیری شد.باید گفت آذربایجان شرقی از جان دریاچه ارومیه چه می_خواهد؟
پرده سوم؛ انتقال پساب تصفیه نشده کارخانجات آذربایجان شرقی به دریاچه ارومیه
حدود یک دهه است که پساب واحد صنعتی کارخانه “کاوه سودای مراغه” در آذربایجان شرقی از طریق لوله های انتقال به دریاچه ارومیه تخلیه می شود ولی تا کنون ستاد احیا دریاچه ارومیه دفتر آذربایجان شرقی به این امر واکنشی نشان نداده است.
حتی این مسئله توسط اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی هم انکار می_شود.موضوعی که حتی “زهرا ساعی” نماینده تبریز، در مجلس دهم در بهمن سال ۹۷ به آن واکنش نشان داد و با اشاره به آلایندگی خطرناک زیست محیطی کارخانه کاوه سودا در مراغه برای دریاچه ارومیه، گفته بود؛ ما دریاچه ارومیه را با چنگ و دندان حفظ کرده‌ایم و نمی‌توانیم قبول کنیم که عده‌ای با بی مسئولیتی و به خاطر منافع خود با رهاسازی فاضلاب صنعتی، پارک ملی دریاچه ارومیه را آلوده کنند.
دریاچه ارومیه تازه دارد جانی دوباره می گیرد اما انگار این مسئله به مذاق خیلی ها خوش نمی_آید که هر چه پساب و آلودگی است به دل دریاچه می ریزند.
ورود پساب صنعتی کارخانه کاوه در آذربایجان شرقی با احتمال بالای آلودگی و سمی شدن آب دریاچه و از بین رفتن خاصیت درمانی آن به عنوان یک جاذبه گردشگری، در حالی اتفاق می_افتد که بر اساس دستور وزارت نیرو در بازه_های زمانی مختلف طی ۳ سال گذشته و در چندین مرحله اقدام به رها سازی آب از سد های استان آذربایجان غربی به سمت دریاچه ارومیه صورت گرفته است.
آبی که می توانست در آذربایجان غربی خرج صنعت شود اما به دلیل برنامه های ستاد احیا و رهاسازی آب به دریاچه ارومیه، صنعت در این استان با رکود و تعطیلی روبه رو شده است. با این حال باز هم آذربایجان غربی با توجه به اهمیت احیای دریاچه ارومیه سکوت کرد.
در واقع آذربایجان غربی برای احیا دریاچه ارومیه آب می دهد، آذربایجان شرقی پساب! . اما هنوز هم انگار این میزان رضایت بخش نبوده است که آذربایجان غربی را همچنان متهم می_کنند.
پرده چهارم؛ انتقال مداوم آب سد بوکان به تبریز برای صنعت و کشاورزی و خاموشی صنعت در آذربایجان غربی!
اسفند سال ۹۷، استاندار آذربایجان غربی با انتقاد از میزان برداشت آذربایجان شرقی از آب سد بوکان و نوع مصرف آن گفت: »باید در این رویه تجدید نظر شود.
این میزان برداشت قابل توجه است چرا که بخش مهمی از آب انتقالی از سد بوکان به آذربایجان شرقی به جای آب شرب در اختیار بخش کشاورزی قرار می گیرد«.
اما این رویه همچنان ادامه داشت تا اینکه در آبان سال ۹۸ و در دوازدهمین جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه ، دوباره استاندار آذربایجان_غربی از انتقال ۱۵۰ میلیون مترمکعبی آب در سال از زرینه رود بوکان و همچنین انتقال ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب از ارس به آذربایجان_شرقی برای مصارف شرب و صنعت انتقاد کرد و گفت: »در حال حاضر آذربایجان‌غربی با محدودیت تخصیص آب در بخش های کشاورزی و صنعت مواجه است و بسیاری از واحدهای صنعتی آذربایجان غربی به دلیل نبود آب تعطیل شدند«.اما این انتقادات از سوی رییس ستاد احیای دریاچه و وزیر نیرو با واکنش روبه رو شد و وزیر نیرو اعلام کرد؛ »مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه لازم‌الاجراست«.
حتی کلانتری رییس ستاد احیا دریاچه هم خطاب به استاندار آذربایجان‌غربی گفت: »شما حق ندارید در مورد مصوبات هیات وزیران اظهار نظر کنید و قبل از تغییر در مصوبات نمی‌توانید چنین درخواست هایی داشته باشید«.
در این میان آنچه مشخص نشد، تکلیف حق آبه ایی بود که از دریاچه ارومیه به آذربایجان شرقی ارسال می شود!
پرده پنجم؛ کاهش مصرف آب کشاورزی و توقف سد سازی در آذربایجان غربی
کاهش مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی در دستور کار ستاد احیا و نهادهای مربوطه قرار گرفت و هدف گذاری در این خصوص کاهش ۴۰ درصدی بوده و در این راستا ممنوعیت توسعه اراضی کشاورزی و ممنوعیت برداشت جدید از منابع آبی به صورت گسترده انجام شد.
امری که در سال جاری محقق شد و ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام کرد: »طبق آمار میزان مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ۴۰ درصد کاهش یافته است«.
در این میان حتی برخی پروژه هایی که بالای ۵۰ درصد پیشرفت داشتند، رها شدند زیرا ستاد احیای معتقد بود سدها سبب می‌شوند که حقابه دریاچه واریز نشود و از این رو پیمانکاران رها شدند که مشکلات حقوقی هم به بار آورد.
استاندار آذربایجان غربی نیز ضمن تایید این موضوع اخیرا اعلام کرده است: از آغاز فعالیت این ستاد تاکنون بیش از ۲ هزار و ۷۵۰ میلیارد ریال در حوزه کشاورزی برای مدیریت مصرف آب و کمک به احیای دریاچه ارومیه هزینه شده است.
پرده ششم؛ تداوم انتقال منابع آبی آذربایجان_غربی به آذربایجان شرقی/ ضرر در بخش کشاورزی
با وجود انتقادات فراوان در خصوص انتقال منابع آبی آذربایجان غربی به آذربایجان شرقی جهت مصارف شرب، صنعت و کشاورزی اما کشاورزان آذربایجان غربی همچنان ضررمندد و حق آبه آنها کم شده است.
انتقادی که دو سال پیش استاندار آذربایجان_غربی مطرح کرد اما با واکنش تند وزیر نیرو و رییس سازمان محیط زیست کشور روبه رو شد، همچنان ادامه دارد و سوال اصلی مردم این خطه است که چرا به تنهایی دارند باج احیای دریاچه ارومیه را می دهند؟!
تابستان سال جاری نیز، نایب‌ رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس ، گفت: متاسفانه هم اکنون در بیشتر حوضه‌ها، آبیاری تحت‌ فشار به بهره‌برداری نرسیده است و هنوز هم با روش آبیاری سنتی آبیاری شده اما ستاد احیای دریاچه ارومیه با همکاری وزارت نیرو، سالانه هشت درصد آب مورد نیاز کشاورزان دشت‌های مختلف استان مثل مهاباد، میاندوآب، بوکان، نقده و خوی و سایر دشت‌هایی که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار دارد را کاهش داده‌اند.
محمودزاده با اشاره به انتقال آب زرینه رود بوکان به سمت تبریز گفت: علاوه بر فشاری که ستاد احیای دریاچه ارومیه به کشاورزان استان آورده، در دو نوبت نزدیک به ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب را از زرینه رود به سمت تبریز برده و برای صنعت و کشاورزی استفاده می‌کنند.
چرا وزارت نیرو که متولی تامین آب کشاورزان است به صورت کارشناسی حق و حقوق کشاورزان استان را واگذار نکرده و حمایت نمی‌کند؟
با همه این تفاصیل؛ امسال در مجموع یک هزار و ۳۲۳ میلیون متر مکعب آب از سدهای استان آذربایجان غربی برای احیای دریاچه ارومیه رهاسازی شده است و بر اساس اعلام شرکت آب منطقه ای استان آذربایجان غربی؛ ضمن کاهش ۱۹ درصدی ذخیره آب در پشت سدهای استان طی سال جاری، امسال نیم میلیارد مترمکعب آب سهم کشاورزی در احیای دریاچه ارومیه نیز صرفه‌جویی شده است.
پرده هفتم؛ عملکرد مالی غیر شفاف و سیاست های دوگانه ستاد احیای دریاچه
انتقاد دو روز پیش، دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه از مسئولان آذربایجان_غربی، قبل از اینکه متوجه مسئولان در استان باشد باید متوجه عملکرد ستاد احیای دریاچه در آذربایجان غربی باشد که زیر نظر همان کارگروه ملی فعالیت می کنند. ستادی که با وجود همکاری های بی شمار مردم و سازمان های مردم نهاد عملکردش بارها مورد انتقاد قرار گرفته است.سال ۹۷ نادر قاضی پور، نماینده سابق ارومیه، از نحوه صرف بودجه اختصاص یافته احیای دریاچه توسط این ستاد انتقاد کرد و گفت: موضوع اصلی حیف و میل این بودجه‌ها توسط ستاد احیا است و باید در این خصوص سازمان بازرسی کل استان وارد عمل شده و اقدامات مقتضی نسبت به شفاف‌سازی صرف بودجه‌های کلان احیای دریاچه ارومیه انجام گیرد.
جلال محمود زاده نماینده مهاباد در مجلس دهم نیز در همان زمان، در انتقاد از عملکرد ستاد احیاد دریاچه ارومیه گفته بود پولهای کلانی به نام ستاد احیای دریاچه ارومیه اخذ می شود اما افرادی آن را در ماموریت های خارج از کشور و یا حقوق و مزایای افرادی در دانشگاه شریف هزینه می_کنند. باید در خصوص شیوه هزینه کرد اعتبارات سالانه ستاد احیا دریاچه تحقیق و تفحص شود.نماینده مهاباد تصریح کرد: لازم است؛ اعضای ستاد احیای دریاچه ارومیه پاسخگو باشند اگر افزایش سطح زیر کشت آبی در استان ممنوع است پس چرا اجازه انتقال آب برای مصارف کشاورزی و صنعت استان های همجوار را صادر می کنند؟ این سیاست دوگانه را چگونه توجیه می کنند؟
پرده هشتم؛ پرونده بی سرانجام تحقیق از ستاد احیای دریاچه ارومیه در دیوان محاسبات کشور!
بنابراین یک سال بعد و در تیر ماه سال ۹۸ رییس دیوان محاسبات کشور گفت: با توجه به اینکه در نحوه هزینه‌ کرد برای احیای دریاچه ارومیه اعتراضاتی وجود دارد،به زودی دیوان محاسبات یک هیات ویژه حسابرسی برای نحوه هزینه‌ کرد ستاد احیای دریاچه ارومیه پیش‌بینی می‌کند.
عادل‌ آذر اظهار کرد: در این بررسی ها مشخص خواهد شد که پروژه‌های اجرایی ستاد احیا تا چه اندازه ایی مرتبط با احیای دریاچه بوده است. همچنین بررسی می شود که این اقدامات تا چه حد به صورت کارشناسی انجام گرفته است؟ و در این زمینه از کارشناسان بی‌طرف دیوان محاسبات بهره‌گیری می‌شود.اما دو ماه بعد در شهریور سال ۹۸، عیسی کلانتری، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور در خصوص شفاف‌سازی هزینه‌های مربوط به ستاد احیای دریاچه ارومیه، گفت: در این رابطه همه چیز شفاف و روشن است و مسئله غیرشفافی در رابطه با نحوه هزینه‌کرد برای احیای دریاچه ارومیه وجود ندارد و اطلاع‌رسانی هم شده است.از آن زمان تا کنون هیچ گونه آماری در خصوص تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه منتشر نشده و پرونده بسته شد.
پرده نهم؛ بزرگترین پروژه احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی
تونل انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه دیماه امسال به بهره برداری می رسد و نزدیک به ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به بستر دریاچه می ریزد.برای این پروژه عظیم انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه بیش از ۱۲۰۰ میلیارد تومان هزینه شده است که اگر با هزینه های امروز محاسبه گردد بیش از ۸ هزار میلیارد تومان دولت برای این پروژه اعتبار تخصیص داده است.
این هم یکی دیگر از اقداماتی است که در آذربایجان غربی و برای احیای دریاچه ارومیه این نگین فیرزه ایی شمال غرب کشور انجام می گیرد اما هنوز هم همه این تلاش ها نادیده گرفته می شود.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل ازکردپرس، قرار است؛ دریاچه ارومیه تا سال ۱۴۰۶ احیا شود و با احیای کامل آن در آن سال، حدود ۱۴ میلیارد و ۹۸۰ میلیون متر مکعب حجم آب دریاچه ارومیه خواهد بود.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com