آذربایجان از هلال رمضان تا هلال شوال

گروه گزارش: ماه مبارک رمضان در باور مردم آذربایجان غربی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و با آداب و سنن زیادی از جمله اوباش دان رسم فراموش شده کیسه دوزی برای لعن ابن ملجم و… همراه است. مردم آذربایجان غربی با آیینی تحت آیین »قابخالما« یعنی با روزه داری ۱۰ تا سه روز مانده به ماه مبارک رمضان به پیشواز ماه مهمانی خداوند می روند، نگاه کردن به‌ آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد(ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است.این عادت بر این اعتقاد مبتنی است که باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاکی‌ها صیقل یابد، پیرمردان برای این منظور همواره آیینه کوچکی در درون جیب خود داشتند و بعد از اینکه خود به رویت آیینه می ‌پرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را به دور خود و اهل خانواده می ‌چرخاندند.
*»اوباش دان« رسم ویژه در مناطق مختلف آذربایجان غربی
سحری خوردن و سحری بلند شدن که در اصطلاح محلی به آن »اوباش دان« هم برای خود در آذربایجان غربی و به ویژه در روستاهای آن آدابی دارد.هنوز هم که هنوز است روستائیان و عشایر آذربایجان غربی با صدای ضربه همسایه بر دیوار خانه و یا درب منزل شان از خواب بیدار می_شوند.
اگر سحرگاهان در روستاهای دور افتاده آذربایجان غربی بر روی پشت بام خانه ای قرار بگیری می بینی که چه شور و نشاطی در روستاها حاکم است، چراغ خانه ها یکی یکی روشن می_شوند همسایه‌های دیوار به دیوار زنجیروار یکدیگر را به فریضه الهی فرا می خوانند و حسن ختام این شعر منظوم، سحری خوردن به شیواترین موسیقی آسمانی یعنی اذان صبح ختم می شود.
در روستاهای استان در ماه رمضان، وسیله آگاه شدن مردم از اوقات شرعی، به طور عمده به وسیله موذن‌های روستایی، حرکت ستارگان و بالاخره بانگ صبحگاهی خروس های محلی بوده است.در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن به »اوباش« یا »اوباش دان« مشهور و وقت آن نیز یک ساعت مانده به اذان صبح است.
*تعیین وقت سحر و اذان صبح از حرکت ستاره »اولکرلر«
موذنان روستایی، با صدای نافذ و گیرایی وقت سحر را بر پشت بام های منازل یا مساجد روستایی با دعایی که در محل به آن »مناجات« می‌گویند، اعلام می‌داشتند، مناجات شامل چند قطعه دعا به زبان عربی و ترکی و صلوات بر محمد و آل محمد(ص) بوده است.پیرمردان در سطح روستاها، هنوز هم با حسرت زیادی خاطراتی از شیوه بیان، گیرایی و زیبایی صدای مناجات خوانان قدیمی روستا نقل می‌کنند.همچنین در گذشته‌های نه چندان دور در مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی حرکت ستاره‌هایی که اصطلاحا به آنها »اولکرلر« می‌گفتند تعیین می‌شد.
*افطاری دادن به مستمندان رسم ماندگار مردم آذربایجان غربی
ماه رمضان در آذربایجان غربی، هنوز هم ماه احسان، اطعام و تجدید دوستی‌هاست و اکثر خانواده‌ها، سعی می‌کنند حداقل برای یکبار در طول این ماه برای افراد فامیل و نزدیکان، افطاری بدهند.
آنچه که در اولین گام در آستانه رمضان و یا در روزهای روزه در بین مردم آذربایجان غربی می_توان مشاهده کرد مهمان نوازی و دعوت نزدیکان به افطار است.افطار دادن به اندازه ای در بین مردم آذربایجان غربی جایگاه دارد که هر یک سعی می کنند در این امر بر دیگری پیشی گیرند.دادن افطاری‌های جمعی، برای مستمندان هنوز هم، در سطح برخی از مساجد شهری و روستایی استان در شب های ماه رمضان مرسوم است.
*آش دوغ و آش رشته افطاری مرسوم مردم آذربایجان غربی
افطاردهی در بین مردم آذربایجان غربی از هفته دوم ماه رمضان مرسوم است و معمولا فقرا را به مراسم افطاری دعوت می‌کنند و البته از افراد فامیل نیز وعده گرفته می‌شود.اما آنچه که اغلب بر سر سفره افطاری آذربایجانی ها دیده می شود از نان های روغنی گرفته تا سوپ و خرماهای تزئین شده با گردو، پودر گردو، پنیر، سبزی، ماست مربا، شیر برنج و انواع حلیم‌ها است.در گذشته آبگوشت از غذاهای مرسوم افطاری بوده است اما امروز افطاری‌ها تفاوت چندانی با دیگر نقاط کشور ندارد فقط آش دوغ و آش رشته مرسوم است.
کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در این خصوص می گوید: امروزه نان روغنی پزهای بازاری کار را راحت کرده اند اما در زمان گذشته کدبانوی خانه، لذیذترین و خوشمزه ترین کلوچه_ها، نان ها، کیک ها و شیرینی ها را برای مهمانان روزه دار خود تدارک می دیدند.
مراسم نیمه ماه رمضان یعنی روز تولد امام حسن مجتبی (ع) نیز در آذربایجان غربی گرامی داشته می شود، هر چند مراسم عقد و عروسی در این ماه در بین مردم متداول و معمول نیست اما بسیاری از خانواده ها نیز فراهم کردن مقدمات یک زندگی مشترک و مراسم بله برون را در ایام رمضان پر برکت و میمون می دانند.
*طلب عفو بخشش از خداوند در شب_های قدر
اما شب‌های احیا در آذربایجان غربی از جایگاه ویژه ای برخوردار است مساجد حسینه_ها و مصلی ها همه از خیل مشتاقان وصال دوست و خریداران معرفت و تشنگان محبت و رحمت دوست آکنده و لبریز است.»سبحانک یا لا اله الا انت، الغوث الغوث خلصنا من النار یارب« آوای سوزناک هر آذربایجانی است که در شب_های قدر (۱۹ تا ۲۳ رمضان) از دل سینه های مالامال از امید به رحمت و مغفرت پروردگار جاری می شود.
*رسم فراموش شده کیسه دوزی برای »لعن ابن ملجم«
رسم کیسه‌ دوزی ۲۷ ماه رمضان که هنوز در برخی مناطق این استان مشاهده می شود، معروف است که روز ۲۷ ماه رمضان شب قصاص ابن ملجم است، در این روز زنان برخی مناطق کیسه‌ای می‌دوزند که به کیسه »لعن ابن ملجم« یا کیسه »مراد« معروف است.در شب بیست و هفتم ماه رمضان با هر سوزنی که به این کیسه می‌زنند یک بار به ابن ملجم لعنت می‌فرستند.
آخرین روز ماه رمضان که در بین مردم آذربایجان غربی به »عارافات آخشامی« مشهور است. روز زیارت اهل قبور و تهیه لوازم عید فطر است. مردم روستاهای ارومیه و شهرهای دیگر آذربایجان غربی در روز عرفه به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور می‌روند و حلوا یا خرما و نقلی که با خود آورده‌اند در بین مردم احسان می‌کنند. قبر ها را می شویند و برای آمرزش روح مردگان خود قرآن تلاوت می کنند و فاتحه ای می_خوانند.روز عرفه نیز بزرگ خانواده خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از درامد خود جدا کرده و به مستمندان می دهند.
اگر هم فردی توان ارائه فطریه را در همان روزها نداشته باشد جنس گرانبهایی را ضامن کرده و کنار می گذار تا پس از جبران فطریه آن را آزاد کند.بعد از اعلام عید، مومنان برای به‌جا آوردن نماز عید در مساجد جمع می شوند و پس از آن به دیدار و فاتحه خوانی خانواده هایی می روند که به تازگی عزیزی را از دست داده و به اصطلاح (قره بایرام) شان است. پس این دیدار از بزرگان فامیل و تبریک عید و صرف نهار در منزل ایشان از دیگر رسوم مردم آذربایجان_غربی است.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از مهر، اما هلال ماه شوال که به بام باختر آسمان نقش می_بندد حلول شوال و پایان رمضان حتمی است و فردایش عید فطر است و به شکرانه توفیق یک ماه روزه داری و منزلت در جوار محبت پروردگار را جشن و سرور و شادمانی خانواده ها را در بر می گیرد.هرچند که این جشن در ذات خود اندکی هجران دارد چرا که این ماه دوست داشتنی برای سالی دیگر از خانه ها رخت بر بسته است.