- آراز آذربایجان – روزنامه خبری آذربایجان غربی - http://www.araznews.ir -

آذربایجان ادبیاتی زنگین بیر خزینه دیر

Posted By admin On خرداد ۲۵, ۱۳۹۸ @ ۱۲:۰۸ ب.ظ In آنادیلیمیز | No Comments

م.کریمی
آنادیلیمیز: ادبیات سؤز هنری دیر. اونون قونوسو انسان و انسان حیاتی دیر. شاعر و یازارلار ادبیات یارادانلار اولاراق، خالقین دویغو دوشونجه و اورَک دویونتولرینی قلمه آلیب و حیاتدا باش وئره ن اولایلاری آراشدیرماغا میدان آچمیشلار. اجتماعی حیات و اوندا اولان دوشونجه، آرمانلار و ایده لر اؤز بدیعی عکسینی ادبیاتدا تاپمیش و شفاهی ادبیات بیزی انسانلارین معنوی وارلیغی ایله تانیش ائدیر.
ادبیات خادملری هر بیر دوره ده ائله ایشلر ایره لی سوروبلر کی قیلینج و ساواش وسیله سی ایله باشا چاتمازدی. ادبیات، سؤزونن و کلام ایلن یارانیر. تاریخ بویو، بدیعی هنر گاهدان بیر ساواش سلاحینا چئوریله رک، گئجه نین ظلمتینی آیدین سحره چئویرمیش و انسانلارا دوزگون یول گؤسترمیشدیر، انسانا دوزگون یولو تاپمادا و حقیقتی تاپمادا بؤیوک یاردیمچی اولموشدور.
ادبیات ایله هر ملتین گلیشمه یوللاری تانینیر. ادبیات، هر دوره¬نین سیاسی – اجتماعی حرکتلری، تاریخین آلچاق – اوجالارینی گؤسته ره رک، انسانلارین مبارزه¬لرینی ده گؤسترمیشدیر.
آشیقلار ادبیاتیندا یوزلرجه، بلکه ده مینلرجه داستانلار قوشولموش و دونیانین ان اسکی موسیقیدانلاری تانینان آشیقلاریمیز بو ائپیک محبت و عرفانی داستانلاری یاراتماقلا دونیانین ان گؤزَل ادبی یارادیجیلیقالارینا یول آچمیشلار. بو ادبیات دونیا ادبی آراشدیریجیلاری¬نین گؤزونو قاماشدیرمیشدیر. آذربایجان کلاسیک ادبیاتی دا بو شفاهی ادبیاتلا سیخ علاقه ده اولموش و اوندان یارارلانمیشدیر. او جمله دن نظامی گنجوی دده قورقود داستانلاریندان یارارلانماسایدی خمسه-نی بو گؤزَللیکده یارادا بیلمزدی. کولتوردن سؤز دوشنده بیر ملتی نظرده آلیریق کی اونون بوتون یازیلی و شفاهی ادبیاتی تانینمیش، یازیلمیش و آراشدیریلمیش اولسون. شوبهه یوخدور کی آذربایجان خلقی¬نین درین و گئنیش شفاهی ادبیاتی ایله اوزون مدتلی یازیلی ادبیاتی واردیر. آذربایجان فولکلورو بوتون دنیا سویه¬سینده تانینمیش و بوتون آراشدیریجیلار اونون عظمتی قارشیندا باش اگمیشلر. بو گئنیش و زنگین شفاهی ادبیاتین ان گؤزَل و اؤنملی بیر بؤلومو آشیق ادبیاتی دیر. بو ادبیاتدا شعرلردن علاوه، بیر چوخلو ائپیک و لیریک داستانلار موسیقی خزینه سی ده واردیر. داستانلارین قونوسو چوخ بویالی، چوخ اولایلی اولاراق بوگونون رومانلارینا بنزه ییر. آشیق هاوالاری دا یوز ایللر بویو خالقیمیزین اوره¬ک دؤیونتولرینی دیله گتیرمیش، بوگون ده یاشاماقدادیر. عینی حالدا، آشیقلارین شعر یارادیجیلیغی، شفاهی بیر پروسه ایله یوزایللر بویو دیری قالیبسا دا، بو نئچه اون ایللرده یازیلی فورماسینا گلمیشدیر. ایندی داها ۵۰۰ – ۶۰۰ ایل بوندان اؤنجه یاشایان آشیقلارین سؤیله¬دیگی شعرلر همین آشیقلارین دیلینده دیلدن – دیله، سینه¬دن – سینه¬یه سؤیله¬نیب بوگون بیزه چاتیبدیر. ایندی بونلارین چوخو یازی فورماسینا دوشموش، داها آرادان گئتمک تهلوکه¬سی یوخدور. بئله اولدوقدا، بوگون درین و زنگین آشیق ادبیاتی ایله اوز – اوزه اولوروق. یازیلی ادبیاتیمیزلا برابر آشیق ادبیاتیمیز دا زنگین بیر خزینه دیر. بو زنگین لیک، بیر چوخ ملتلرین یازیلی ادبیاتیندان داها زنگین ساییلیر. آذربایجان یوزایللر بویو بو کولتوره مالک اولاراق، اؤز قونشولارینا دا بو کولتوردن باغیشلامیش و او جمله دن فارس ادبیاتینا بؤیوک ادبی بورجلار و واملار وئرمیشدیر. بو واملاری نظامی نین، صائبین، فضولی¬نین و باشقا نهنگ شاعرلریمیزین ادبی اثرلرینده گؤروروک. بو شاعرلر اوره یی گئنیشلیکله اؤز کولتوروموزدن گؤزل ارمغانلار باغشلاییب و فارس دیلینه چئویرمکله، فارس ادبیاتینا هدیه وئرمیشلر. آذربایجان کولتورو یوزایللر بویو، بلکه ده مین ایللر بویو فارس و باشقا وطنداشلاریلا بیر تورپاقدا یاشامیش و تاریخی اولایلاری بیرگه باشدان آشیرمیشلار. بو اوزون تاریخده هئچ بیر زمان بو قارداش خلقلر آراسیندا ملی توخونمالار اولمامیش و تورک دیللی وطنداشلار همیشه کؤنوللو اولاراق باشقا خلقلره یاردیمچی اولموشلار. تأسفلر اولسون کی پهلوی رژیمی بو یاسالاری و ایران خالقلری آراسیندا اولان دوستلوغو پوزماقلا چالیشیردی ملت آراسیندا تفرقه سالیب حکومت ائتسین. بو ساحه¬ده استعماری دولتلرین یاردیمی ایله بیر سیرا باشاریلار دا گؤستردی. آنجاق آذربایجان خالقی اویاق اولدوغو اوچون بو ترفندلری چوخ اوزانمادی و بوگون آذربایجان خلقی اؤز دیلینه و ادبیاتینا صاحب دوراراق، یئنه ده اؤز قاباقجیل رولونو اویناماقدادیر. آذربایجان تاریخی باشدان – باشا باشقا خلقلر ایله باریشدا یاشامیش و هامی ایله دوزگون بیر صلح – صفا یاراداراق، باشی اوجالیقلا عؤمور سورموشدور . بوگون ده باش اوجالیقلا گله جه گه باخیر، هله ده باشقالارینا یاردیمچی اولدوغونو ساخلامالیدیر.
آذربایجان کولتورونده، بو خلقین اوسطوره لری، داستانلاری خلق روحیه سینده تاثیر بوراخمیش و بو تاثیر هله ده یاشامادادیر. تورکلرین ایناملاری هله ده انسانی یاشاییشدا اؤزونو گؤسته¬ریر. آذربایجان فولکلوروندا اولان قهرمانلیق روحیه¬سی، شجاعت و فداکارلیقلار بوگون ده یاشاییشیندا اؤزونو گؤسترمه-ده¬دیر. بو ایناملار اوزون تاریخ بویو میدانا گلمیش، یوزایللر، بلکه دهمین ایللری آرخادا قویاراق کولتوروموزده اؤزونو ساخلامیشدیر. شوبهه یوخدور شفاهی ادبیاتلا یازیلی ادبیات آراسیندا باغلیلیق چوخ محکم و دریندیر. بو اورتاقلیق انسانلارین سعادتی اولموشدور. یازیلی ادبیاتیمیزدا داها آرتیق بیزیم شفاهی ادبیاتیمیز واردیر. حتا دنیا آراشدیریجیلاری بو ادبیات قارشیندا باش اگیب و اونا اعتراف ائتمیشلر. آشیق ادبیاتی درین و تاریخی بیر وارلیغا مالکدیر. بو ادبیات اؤزو اوچون چوخ زنگین و ماراقلی دیر. آذربایجاندا فولکلور توپلاما آز – چوخ ۲۰۰ ایللیک بیر تاریخه مالکدیر. بایاتیلار مختلف سفینه، جُنگ و تذکره لرین حاشیه لریندن یازیلمیش و بوگون بیر چوخلو الیازمالار الده واردیر. ۲۰۰ ایل بوندان اؤنجه عندلیب قراجه داغی گوجلو بیر شاعیر اولدوغو حالدا، چوخلو ماهنیلار و بایاتیلار توپلاییب و نغمه¬لر آدییلا بوگونه قدر بیزه چاتدیریبدیر. تجرید اللغات آدلی بیر اثرده آخوند میرزا علی باکویی طرفیندن ۱۲۴۶جی ایلده یازیلیب و الیمیزه چاتیبدیر. آنجاق چاپ دئمیشکن، ایلک فولکلور کتابی ۱۳۱۴ قمری / ۱۸۹۶ م تهراندا یاییلمیشدیر. »امثال ترکانه« ده عباسعلی مراغه¬ای طرفیندن توپلانیب و چاپ اولوبدور۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ ایللرینده بیر چوخلو کتابلار تورکجه ایراندا یاییلدی و اونلارین آراسیندا نئچه – نئچه فولکلوریک اثرلر ده وار ایدی. صنعتکارلاریمیز دا بو ایشدن اؤنجوللردن ساییلیرلار مثلا اوزئییر حاچی بیگلی مشروطه انقلابیندا مقاله لریله ایران انقلابینی یاردیم ائده¬رک، بیر چوخلو بایاتیلاری دا موسیقی یاراتماق و ماهنیلارا آهنگ قویماق اوچون توپلامیش و اونلاری موسیقی دستگاهلاری اساسیندا مرتب ائتمیشدیر. ، نهایت شاه دؤرونون یازارلاری صمد بهرنگی، بهروز دهقانی. محمدعلی فرزانه، سلام الله جاوید بو ایشده چالیشمیش و بیر چوخلو بایاتیلار، ناغیللار، تاپماجالار، و. . . یایمیشلار و نهایت دکتر صدیق، حسین فیض الهی وحید، زهره وفایی، منظوری خامنه، محمدعلی نقابی، دکتر هیأت و باشقالاری بو یولدا زحمتلر چکمیشلر
.Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com


Article printed from آراز آذربایجان – روزنامه خبری آذربایجان غربی: http://www.araznews.ir

URL to article: http://www.araznews.ir/%d8%a2%d8%b0%d8%b1%d8%a8%d8%a7%d9%8a%d8%ac%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%af%d8%a8%d9%8a%d8%a7%d8%aa%d9%8a-%d8%b2%d9%86%da%af%d9%8a%d9%86-%d8%a8%d9%8a%d8%b1-%d8%ae%d8%b2%d9%8a%d9%86%d9%87-%d8%af%d9%8a%d8%b1/

Copyright © 2013 آراز آذربایجان - روزنامه خبری آذربایجان غربی. All rights reserved.