آذربایجان آغیز ادبیاتیندا بولاق
بهروز ایمانی
آنادیلیمیز: بولاق سؤزو، بولاق آنلامی آذربایجان آغیز ادبیاتیندا مهم یئر توتان موضو‌علاردان بیری‌دیر. ماهنی‌لاردا، ناغیل‌لاردا، بایاتی‌لاردا، آتالارسؤزو، دئییم‌لرده و باشقا شیفاهی ادبیاتی نمونه‌لرینده بو موضوعیا چوخ- چوخ راست گلیریک. اؤنجه ناغیل‌لارا کئچیریک:
ناغیل‌لاردا:بوگونه کیمی هئچ بیر یئرده یازییا آلینمایان و ائشیدیلمه‌ین بیر ناغیلدا بولاغین سئحیرلری اولدوغوندان سؤز گئدیر و بو سئحرین ایچینده ایسه اینسانلارا اؤیود وئریب، اونلاری دوشونمه‌یه دوغرو چکیر، همین ناغیلی بوتونلوکله اوخویوروق:
«بیری وارایدی، بیری یوخ ایدی، تانریدان باشقا هئچ کیمسه یوخ ایدی.آتا-آناسینی الدن وئرمیش بیر اوغلان واریمیش. او هر یئره جان آتیب ایش تاپا بیلمیرمیش، اونا گؤره‌ده هرگون بولاق باشینا گئدیب، آجی-آجی آغلایارمیش. گونلرین بیرینده او آغلایا-آغلایا یوخویا گئدیر، آناسینی یوخودا گؤرور. آناسی اونا دئییر: اوغول آغلاماغینا سون وئر، بس‌دیر.
اوغلان دئییر: آی آنا گؤرمورسن نئجه یاشاییرام، هرنه‌یه‌ده ال آتیرام، قولپوندان یاپیشیرام، قولپو الیمده قالیر.
آنا دئییر: اوغول بوندان سونرا سنی قویمایاجاغام آغلایاسان.باخ بو بولاغین آشاغی‌سیندا اوچ قمیش بیتیب. اونلاری دریپ چالسان، بیرینده گؤز یاشلارین قورویاجاق، ایکینجی‌سینده ایسه گوله‌جکسن، اوچونجوسون چالاندا ایسه اوینایاجاقسان.
بو سؤزلری ائشیده‌ن اوغلان سئوینجیندن آتیلیب دوشور. بو حرکت ایسه اونو یوخودان قالدیریر.
اوغلان یوخودان دورماق همن بولاغین آشاغی‌سینا باخیر، او گؤرور،آناسی دوز دئییرمیش، اورادا اوتلاردان سئچیلن یالنیز اوچ قمیش وار.
او بیرینجی قمیشی دریپ،چالیر و گؤز یاشلاری اونون تأثیری نتیجه‌سینده قورویور. ایکینجی قمیشی چالیر، اونون اوره‌یه یاتان سسی اوغلانی بتر گولدورور. داها سونرا اوچونجو قمیشی چالاندا، اونون سئحیرلی سسیندن اوغلان اویناماغا باشلاییر.
او گوندن باشلایاراق اوغلان شن‌لنمه‌یه باشلاییر. بونونلادا اوغلان اؤزونو تاپیب، بیر وارلی آدامین مال-داوارینی اوتاریب، ایشسیزلیکدن قورتاردی.
گونلرین بیرینده، ماللار تنبل‌لیکدن یاتیب، اوت اوتلاماغادا اولسون بئله دورماقلاری گلمیردی، بیردن یادینا قمیش‌لری سالدی سونرادا گؤردو اونلاری ایتیریب، بو وضعیتدن ناراحات اولان اوغلان دوشونمه‌یه باشلادی، چوخ گؤتور-قوی ائتدیکدن سونرا، الی هئچ بیر یئره چاتمادی. مأیوس حالدا بولاق باشینا گلدی. قمیش‌لرین یئنی‌دن گؤیردییینی گؤروب، بتر سئویندی. تئز اونلاری دریب، قاییتدی. اوغلان اوچونجو قمیشی چالماق همن، ماللار سیچراییب، اویناماغا باشلادیلار.
بو حالدا اؤلکه حؤکمداری یولدان کئچیرمیش، قمیشدن چیخان غریبه سس‌لری ائشیتدیکده اویان طرفه باخیب،گؤرور، هه! قمیشین سسینه، اینک‌لر، اؤکوزلر اویناییر. حؤکمدار یاخین گلیب،گؤرورکی، اؤزونون میندیگی آت دا، او سس‌لره اویناییر.
اوغلان چالماغی دایاندیراندا، حئیوانلاردا ساکیت‌لشمه‌یه باشلادی.
اؤلکه باشچی‌سی تئز اوغلانی سورغو- سوآلا چکدی. اوغلاندان بو قمیش‌لری یاخین بولاقدان دردییینی سویله‌دی.
حؤکمدار بولاق باشینا گلدی. گؤردو بولاقدا او دئیه‌ن قمیش‌لر یوخدور. تئز اوغلانی آپاریب، اوغلان الینی اوزاتدی قمیش‌لری دردی.
پادشاه چالماق ایسته‌یرکن، نه‌قده‌ر چالیشدیسا چالابیلمه‌دی.آمما اوغلان اونو الینه آلان کیمین گؤزلهاوالار چالدی.
پادشاه دئدی: بوندان بویانا سن منیمله اولاجاقسان، بیرده، منیم قوشون حیصه‌لریمده بتر سوستلوق و تنبل‌لیک عمله گلیب، بیرده قونشو پادشاه زورلا گلیب، یئگانه قیزیمی الیمدن آلیب، آپاریب، قوشونومون سوست و تنبل‌لیییندن اونونلا ووروشا بیلمیر‌م. بلکه سن بو ایشله منه یاردیمچی اولدون. اوغلان بو ایشه راضی اولدو. سونرادا پادشاهین تکلیفی ایله یولا دوشوب اونونلا سارایا گئتدی.
اوغلان قمیش‌لری گؤتوروب، قونشو اؤلکه‌یه یوللاندی. بو اؤلکه حؤکمدارینین یئرینی اؤیره‌نیب، اونونلا گؤروشدو.ایشیغین یایدیغی معلومات اساسیندا آرازآذربایجان راپورونا گوره ،اوغلان قونشو اؤلکه پادشاهینا دئدی کی، من نه ایش گؤروم کی، او قیزی تورمه‌دن آزاد ائله‌یه‌سن.
EMAIL.agazadeh1@gmail.com
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۳ دی ۱۳۹۶ ساعت ۸:۴۷ ق.ظ
