کیریم تورکلرینین سوی کوکو

کیریم  تورکلرینین سوی کوکو

اکبرسعادت
آنادیلیمیز:کیریم تاتارلارینین سوی کوکو تاریخ بویو کیریم و اونون اطرافیندا یئرلشن چئشیدلی تورک ائللرینه دایانیر.کیریم ایلک گلن تورک ائلی هونلار اولموشدولار.گوک تورکلر، اونقورلار، قوتورقورلار ایله خزر تورکلری یئددی یوز ایل میلاددان سونرا ، اونونجو یوز ایللرین باشیندادا پچنکلر کیریمدا یئرلشن باشقا تورک ائللری اولموشدولار.
قپچاقلار اونونجو یوز ایللرین سونلاریندا پچنکلری آرادان گوتوروب کیریمی اله گچیرتدیلر و ایکی یوز ایلدن چوخ کیریمه حاکم اولدولار.کئرئمین کولتور و سوی بینووره سینین اولوشوموندا لاپ گوجلو اثر قپچاق تورکلرینه عاییددی.قپچاقلارین گئنیش کولتور میراثینین درین ایزلرینی بوگون بوتون جانلیلیقیلا کیریم تورکلری طرفیندن یاشاتیلماقدادیر.
اونلارین دانیشیق دیللریده قپچاق تورکجه سیدیرکئرئمداکی قپچاق حاکمییتی اسلام دینینین اورادا یاییلدیقی دونمده اولموشدور و اون بیرینجی یوز ایللرین سونلاریندا تورکلرین چوخو اسلام دینینی منیمسه میشدیرلر. آسیانین بویوک بیر قیسمینا حاکم اولان مغول امپراطورلوغو (چنگیزخان اوردولاری) اون ایکینجی یوز ایللرین اووللرینده قپچاق تورکلرین کنارا ووروب یاریم آدانین حاکمییتین اله آلدیلار.چنگیزخان امپراطورلوغونون پارچالانماسینا یاخین ، کیریم قیزیل اوردوامپراطورلوغونون حاکمییتی آلتینا گیرمیشدیر. قیزیل اوردو کیریمین اتنیک ،سیاسی و دینی گله جکین قطعی اولاراق تعیین ائدیب کیریمین تماما تورکلشمه سینه باعث اولدو. تورکلشمه سینه باعث اولدو.
تاتار آدی هارادان گلیر؟ کیریم ، قازان و ایدیل(ولگا) بویلارینداکی اهالی تماما تورک اولدوقلاری حالدا، اونلاری اوز کؤکلرینن قوپارتماق هدفیله علی الخصوص روسلار طرفینن تاتار آدینان تانیتیلمیشلار.اصلینده تاتار آدی آناتولو ، روسیا و اسلام دونیاسیندا مغوللارین حاکیم اولدوغو قلمرو اهالیسینین طرفینن قوللاناردی. مثلا حضرت مولوی دیوان کبیرده آناتولونو تهدید ائدن مغوللاردان تاتار آدینن یاد ائله ییب بئله یازیر:سن تاتار دان قورخورسان ،چونکو اونو تانیمیرسان آمما من تتارلاردان ایکی یوز ایمان بایراقی قوزایاجاغام .
معذالک تاتار آدی اوزون سوره بو تورک بویلارینین طرفینن قبول ائدیلمه ییب آنجاق روسلارین سیاسی باسقیسی آلتیندا قبول ائتدیریلمیش و زامان ایچریسینده روسلارین اطرافیندا اولان باشقا اجتماعلارین و تورکلرینده بو آدی قوللانماسی نتیجه سینده یاواش- یاواش یئرینه دوشموشدور.
قیزیل اوردو اون اوچونجو و اون دوردونجو یوز ایللرده سیاسی، اقتصادی و کولتور باخیمیننان فقط دوغو اروپانین یوخ عمومییتله تورک دونیاسینین ان مهم دوولتلریندن بیریدی.بو امپراطورلوغون بویوک بیر قیسمی –رولاردان سونرا-تورک سویلو میللتلردن عبارتیدیلر.اهالینین فقط کوچری اولمادیقی،شهرلرین و کندلرین چوخلوقوندان بللی اولور.
ذاتا اورتا ایدیل بویونداکی تورکلر ارکن چاغلاردا کوچریلیگی بوراخیب کندلر و شهرلر قورموشدولار.قیزیل اوردو امپراطورلوغو زامان بنا اولونان شهرلردن کی بوگونه قدرتثبیت اولونوبلار ایرمی بئش شهر وار . بو شهرلر،آزاک،باتچین،باکو،بولر،بولقار،دربند،گولستان(ساراین اطرافی)، کیریم، کیریم جدید، ماجار، ماجار جدید،ماحمودآباد، موهشی، اوردو، اوردو جدید،اوردو بازار،رجان، سارای، سارای جدید سرایجیک، سیغناق جدید، اوکک، حاجی تارخان(آستاراخان)، سابران و شمها شهرلریدیلر. دئمک قیزیل اوردو یانلیز بیر چول استپ امپراطورلوغو دئییلدی.سایلان شهرلرین چوخو بویوک تجاری و صادرات-واردات اسکله لری سایلیردیلار.علی الخصوص سارای شهرینین بوویوکلوغو و گوزللیکینین باره سینده ، شهری بوتولوکله گزن سییاحلارین یازیلاری الده دی.بو نوع یازیلاری اثبات ائده ن پروفسور باللودون باستانشناسی قازیلاریدی. سارای شهرینده چوخ کامیل بیر سو تاسیساتینین تاپیلدیغی ،باغچه لره و ائولره سو لوله سی چکیلمه سی ثابت اولموشدور.
چینی تزیینات،معماری و علی الخصوص معدنکارلیغا گوره مهم ترقیلر الده ائدیلدگی تاپیلان تجهیزاتا باخاراق اثبات اولونور.بو اعتبارلا سارای شهری و اونون اهالیسی (بومی تورکلر)چاغداشلاری اولان باشقا مملکتلردن دالییا قالماماقلاریندا شوبهه یوخدور.مئیدانا چیخاریلان معدن و اریتمه تاسیساتینین کامیللیگی ، قیزیل اوردو اوستالارینین بو صنعتده اطرافداکی باشقا میلتلری بیر چوخلو دالیدا بوراخدیقلارینی گوستریر.سارای شهری عینی زمانداتورکستان،ایران،بیزانس، روسیه ،جنووا و اورتااروپادان گلن تجارلارین گئت- گل ائله دیگی بیر مرکز اولماسینا گوره بویوک بیر اهمیتین صاحیبیدی.بوردا آیری میللتلر اوچون آیری محله لرین قورولدوغو ، هر کسین اوز مملکتینده عادت ائله دیگی یاشایشا گوره یاشاماق ایمکانلارینین اولدوغونو گؤروروک.۱۳۳۴ ده سارای شهرین زیارت ائدن ابن بطوطه نین یادیقلاری بونلاری تایید ائله یین بیر سنددیرلر.مغول استیلاسینین نتیجه سینده قاما چاییننین آغزلاریندا یئر آلان بو تورک –مسلمان ائلینده قپچاق دسته لرینین قاریشان چئشیدلی تورک عنصرونون چوخالماسی ایله بو دوره دکی تورکلرین سایسی چوخالدی.تورکستان و باتی سیبیریدن تازا -تازا تورک دسته لرینین بویونا گلدیگی نظره گلیر.قیزیل اوردونون اوست طبقه سینی تشکیل ائدن مغول عنصرودا تدریجا تورکلر آراسیندا ارییب گئتدی. هله برکه خان طرفینن اسلامییتین قبولو، ۹۰۰ میلادی دن بری بویوک بیر قیسمی مسلمان اولان اورتا ایدیل بویو اهالیسی ایله ، قیزیل اوردودا ایکی باشقا تورک قومونون بیر بیرلرینن قایناشمالارینا سبب اولدو.
تاریخچه:قارا دنیزین قوزیینده تاریخ بویونجا ژئوپولوتیک اهمییتینی قورویان کیریمین بیلینن لاپ اسگی ساکینلری ،آلتی یوز ایل میلاددان قاباق کیریمه گلیب یئرلشن تاویرلار و بیر ایرانی قوم اولان کیمیرلردیلر.میلاددان یئتدی یوز ایل قاباق دوغودان گلن اسکتلر کیریمی مین ایله یاخین بیر سوره ده اوز حاکمییتلری آلتینا آلمیشلار.کیریم میلاددان ایکی یوز ایل قاباق سارماتلار و آلانلار، میلاددان اوچ یوز ایل سونرا دا ژرمن کوکنلی اولان گوتلرین ایستیلاسی آلتاینا گئچمیشدیر.کیریمین موقعیتی و تجاری اهمییتی یونانلاری سونرالاردا روم ،بیزانس و ایتالیالیلاری جذب ائتمیش و بونلار کیریم ساحیللرینده کلونیلر قورموشدولار.کیریم عصرلر بویو ان مهم تجارت بولگه لرینده ن بیری اولموشدور.
آردی وار

نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۶:۲۶ ق.ظ

دیدگاه


پنج + = 6