نقش مطبوعات محلی در مدیریت بحران

گروه اجتماعی:ضعف مدیریت در اطلاع رسانی از مهمترین عوامل تشدید کننده وضعیت بحرانی در هنگام بروز بلایای طبیعی است. مدیریت اطلاع رسانی در هنگام بروز بحران نقشی راهبردی در مدیریت بحران ایفا می کند. رسانه ها از مهمترین ابزار اطلاع رسانی در هنگام بروز بلایا محسوب می گردند، در این میان روزنامه ها و خصوصاً روزنامه های محلی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
گرچه با گسترش و تنوع رسانه ها، خصوصاً شکل گیری فضای دیجیتال، نقش روزنامه های محلی تغییر یافته است. این مقاله به بررسی نقش مطبوعات محلی در مدیریت بحران می پردازد.
بشر همواره در طول دوران مختلف حیات خویش با سطوح متفاوتی از بحران مواجه بوده است. روشن است که در جوامع ابتدایی وقوع اغلب وضعیتهای بحرانی و چالش برانگیز که زندگی انسانها را تحت تأثیر قرار می داده است بیشتر منشاء گرفته از بلایا و سوانح طبیعی بوده است. به تدریج با گسترش جوامع، رشد و توسعه تکنولوژی و افزایش روزافزون جمعیت، سوانح و حوادث انسان ساخت نیز به مجموعه حوادث اضافه شده است که وقوع آنها بر مشکلات جوامع بشری تا حدود زیادی افزوده است.
از سوی دیگر تجربه نشانگر آن است که بحران و شرایط خاصی که به دنبال وقوع این گونه سوانح و بلایا بر جوامع آسیب دیده حاکم می شود باعث بروز اختلافات عمده و مشکلات اساسی در کارکردهای معمول و روزمره نهادها، سازمانها و ساختارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه شده است؛ به نحوی که جوامع را نیازمند اقدامات خاص حتی مداخله و کمکهای مستقیم خارجی به منظور بازگشت به وضعیت عادی و مطلوب پیش از بحران می سازد بشر همواره در طول دوران مختلف حیات خویش با سطوح متفاوتی از بحران مواجه بوده است.
رسانه ها، با توجه به نقشهای اطلاع رسانی آموزش و فرهنگ سازی و کنترل اجتماعی می_توانند بحرانها را تا حد زیادی کنترل و مدیریت کرده و میزان خسارتهای مالی و جانی را در منطقه ای که حوادث در آن اتفاق می افتد را کاهش داده و تا حد زیادی در آرامش افراد منطقه زلزله موثر باشند.
در عصری که آن را عصر اطلاعات می دانند و در جهانی که آن را دهکده جهانی می نامند، رشد فزاینده فناوری های ارتباطی سبب شده رسانه ها به ابزارهایی قدرتمند در جوامع بدل گردند که مدیریت جریان اطلاعات، تفکرات، احساسات و هیجانات را بر عهده دارند.
این قدرت بلامنازع رسانه های جمعی باعث شده آنها مهمترین ابزار مدیریت بحران در جوامع گردند که می توانند از طریق ایجاد آمادگی هرچه بیشتر در جوامع و هشداردهی سریع و گسترده در هنگام بحران، از صدمات بحران ها بکاهند.
مطبوعات محلی یکی از مهمترین رسانه های نوشتاری به شمار می آیند. این مطبوعات به انعکاس رویدادها، اخبار، وقایع روزمره در سطح منطقه ای و محلی می پردازند و می توانند با بررسی و تحلیل مسائل محلی و بومی توجه مخاطبان را به خود جلب کنند.
امروز رسانه ها و مطبوعات محلی همزمان با گسترش شبکه ارتباطات جهانی و شکل گیری جامعه شبکه ای، جایگاه و اهمیت خود را در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته حفظ کرده و بر آن افزوده انددر این میان، رسانه های جمعی هر کشور یکی از مهمترین زیرساختهای فرهنگی آن محسوب می شوند که در تعامل با سایر زیرساختها و مؤلفه های توسعه، بیشتر تأثیرگذارند تا تأثیرپذیر. براى پیشگیرى و مدیریت بر بحرانهاى سازمانى مکانیسم هاى مختلفى وجود دارد که یکى از آنها مدیریت روابط عمومى و دیگرى مدیریت ارتباط با رسانه ها در مراحل مختلف بحران است.
بلایای طبیعی جزء جدانشده زندگی بشر است و در طول تاریخ تلاش های فراوانی برای مقابله با این حوادث به عمل آمده است قابلیت های گسترده رسانه ها در جذب مخاطب انبوه و شکل_دهی به افکار عمومی آنها را به ابزار توانمندی در مدیریت بحران تبدیل کرده است. رسانه به معنی هر وسیله ای است که انتقال دهنده فرهنگها و افکار عده ای باشد.
و اکنون آنچه مصداق این تعریف است وسایلی همانند: روزنامه ها، مجلات، رادیو تلویزیون ها، ویدئو و …هستند.
در فرهنگ فارسی عمید هر وسیله که مطلب یا خبری را به اطلاع مردم برساند مانند رادیو تلویزیون و روزنامه را رسانه می گویند.
رسانه محلی رسانه ای است که با پرداختن به موضوعاتی که برای اجتماع محلی مهم و دارای ارزش است و زندگی آنها را تحت تأثیر قرار می_دهد به تقویت هویت مشترک محلی کمک کرده و آن را به عنوان میراثی برای تداوم و پیشرفت کل کشور حفظ و تقویت می کند.
امروزه مردم اساساً از طریق رسانه ها اطلاعات دریافت می کنند، فعالیت رسانه ها در عرصه اطلاع رسانی و تبلیغات آنها را به عامل محوری شکل دهی افکار عمومی در جوامع معاصر تبدیل کرده است.رسانه ها با توجه به قدرتی که در جذب توده مخاطبان و مشارکت در فرآیند شکل دهی به افکار عمومی دارند، نقش قابل ملاحظه ای در بحرانها و کشمکش های اجتماعی، سیاسی و بین المللی ایفا می کنند. البته درک عمومی جامعه و واکنش های تشدیدکننده یا ثبات بخش توده ها در قبال بحران منحصراً در اختیار رسانه ها نیست اما رسانه ها در این زمینه به عنوان یکی از مهمترین عوامل و بازیگران اجتماعی مطرح هستند. رسانه های محلی خبرهای کوچک فراوانی که درباره زندگی اجتماعی اهالی شهرستانها در مطبوعات منتشر می_کنند که هیچگاه از طریق رادیو و تلویزیون پخش نمی گردند و حتی فرستنده ها و مراکز ناحیه ای پخش رادیویی و تلویزیونی که در استان_ها تأسیس شده اند نمی توانند به همه آنها توجه نمایند.
به همین جهت در بسیاری کشورها با وجود افزایش مراکز پخش و تقویت برنامه های رادیویی و تلویزیونی مطبوعات محلی یا روزنامه هایی که دارای صفحات یا چاپ های محلی هستند همچنان در حال پیشرفت اند. رسانه های محلی از جایگاه مهمی در نظام ارتباطی کشورها برخوردارند و از عوامل اصلی وجود همبستگی بین مخاطب و رسانه های جمعی محسوب می_شوند.
رسانه های محلی به ویژه با کمک کردن به ایجاد و تقویت هویتهای محلی عامل مهم در ایجاد انسجام بین اعضای اجتماعات محلی به شمار رفته و با پرداختن به مظاهر فرهنگهای بومی و مادری، نوعی احساس لذت و امید به زندگی در صاحبان این فرهنگها ایجاد می کنند.
به علاوه رسانه های محلی در جایگاه منبع خبر مهمترین مجرای دسترسی به اخبار محلی هستند که این امر اهمیت این رسانه ها را مضاعف می_کند. ممکن است برخی از رویدادها که در شهرها و روستاها اتفاق می افتند دارای ارزش خبری ملی بوده و برای کل جمعیت یک کشور مهم تلقی شوند، اما به دلایلی رسانه های ملی از آنها مطلع نشود. اینجاست که رسانه های ملی می_توانند با مراجعه روزانه به رسانه های محلی این خبرها را به دست آورده و به پخش سراسری آنها بپردازند. هایاشی و کوبایاشی در پژوهشی که در آن به دنبال استحصال نقش های اصلی رسانه_های محلی در ژاپن بودند، به این نتیجه رسیدند که علیرغم گسترش انواع رسانه های محلی با توسعه فنآوری های ارتباطی در این کشور، نقش ها و کارکردهای اصلی انواع مختلف این رسانه ها تغییرات زیادی نداشته است و می_توان آنها را چنین دسته بندی کرد:
- تأمین مسیر انتقال اطلاعات به منظور ایجاد دسترسی اعضای اجتماع محلی به دانش
- رصد محیط اجتماع محلی- بسیج افراد و جهت دهی به فعالیت های آنها
- ایجاد شبکه ارتباطی برای اعضای اجتماع محلی- ساختن هویت برای اجتماع محلی
- خلق ارزشها و فرهنگ جدید- انتقال تجارب و مسائل اعضا به تجارت و مسائل عمومی اجتماع محلی
روزنامه های محلی یکی از مهمترین رسانه_های نوشتاری به شمار می آیند. این روزنامه ها به انعکاس رویدادها، اخبار، وقایع روزمره در سطح منطقه ای و محلی می پردازند و می توانند با بررسی و تحلیل مسائل محلی و بومی توجه مخاطبان را به خود جلب کنند.
از نقاط قوت مهم روزنامه های محلی تعداد زیاد نیروهای محلی آنهاست. این نیروها می_توانند به کمک متن و عکس بحران را از زوایای مختلف پوشش دهند.
روزنامه های محلی تنها رسانه ای هستند که محصول آنها فیزیکی است و مردم می توانند نسخه چاپی روزنامه را با خود همراه داشته باشند. این ویژگی روزنامه های محلی را مناسب انتشار مطالبی چون فهرستها، شماره تلفن ها، نقشه ها و … در مراحل قبل و بعد از بحران می کند.
فیزیکی بودن ماهیت این رسانه همچنین امکان نگهداری و آرشیو آن برای مراجعات آتی را نیز فراهم می نماید. از سوی دیگر این ماهیت فیزیکی روزنامه یک نقطه ضعف نیز به حساب می آید زیرا اطلاعات و پیام ها برای آنکه به دست مخاطبین برسند باید مسیر طولانی انتشار و توزیع را طی کنند. این به آن معنی است که روزنامه های محلی برای انتقال سریع اطلاعات اورژانسی در حین بحرانها و بلایای سریع کاربردی ندارند
در پایان باید گفت؛ در هنگام وقوع بلایای طبیعی محلی علیرغم نقش مهم رسانه های ملی این رسانه های محلی هستند که در خط مقدم مقابله با بحران ناشی از وقوع بلایای طبیعی قرار دارند. رسانه های محلی به دلیل قرار گرفتن در قلب بحران و تأثیرگذاری افزونتر بر مخاطبان نقش بسیار پر رنگتری نسبت به رسانه ملی دارند.
موارد زیر نیز به عنوان قابلیت های رسانه های محلی در مقایسه با رسانه های ملی اشاره کرد این تأثیرگذاری بیشتر در جلب سریع_تر کمک_های مردمی هدفمند، همدردی مؤثرتر با آسیب دیدگان از طریق مطابقت با ویژگی های فرهنگی، زبانی و بومی آنها نقش پررنگتر در تحریک احساسات مردم و ایجاد همبستگی عمومی از طریق تقویت هویت قومی و محلی و دسترسی سریعتر و راحتتر به مسئولان محلی برای اطلاع رسانی فوری مسائل آسیب دیدگان به آنها و پیشگیری بلندمدت_تر مسائل و مشکلات ایشان می باشد اما باتوجه به نتایج به دست آمده، روزنامه مذکور دارای نقاط ضعفی در زمینه توجه به وضعیت آسیب دیدگان و توجه به اخبار مربوط به آمادگی و پیشگیری می باشد.