نقش کتاب در توسعه فرهنگ جامعه
غفار عزیزی
رشد کتابخوانی شرط نخست توسعه فرهنگی و اقتصادی است. هیچ ملتی بدون توجه به امر کتاب و کتابخوانی به شاخصهای توسعه دست نیافته است توسعه بدون بستر فرهنگی در هیچ جای دنیا به نتیجه ای مطلوب منتهی نشده است. اهمیت نقش کتاب در توسعه فرهنگی تا بدان جاست که امروزه میزان زمانی را که هر ملتی به خواندن کتاب اختصاص میدهد با میزان توسعه آن کشور مقایسه میکنند. دستیابی به اهداف توسعه اجتماعی و فرهنگی ممکن نیست مگر به تحقق و لوازم آن؛ و کتاب و کتابخوانی یکی از مهمترین لوازم هر توسعه پایداری است.
گسترش فرهنگ کتابخوانی هم اگر برای سایر جوامع و کشورها از مهمات باشد برای کشور و جامعه ما از ضرورتهاست زیرا کتاب آسمانی ما با کلمه اقراء شروع شده است و در این کتاب آسمانی ۲۸۷ بار کلمه کتاب و ۳۳ بار کلمه کتابت و ۷۱ بار کلمه قرائت و مشتقات آنها ذکر شده است و یا به عبارت دیگر در مجموع ۳۸۵ بار به صراحت از کتاب، خواندن و نوشتن سخن به میان آمده است؛ این مسئله عمق اهمیت و توجه قرآن کریم را به کتابخوانی و دانش افزایی به بهترین وجه بیان میکند.
*جایگاه کتاب در جامعه:کتاب در جامعه نقش مهم و موثری دارد. جامعه ای که میخواهد آزاد و آگاه زندگی کند، حتما باید به پدیده کتاب با چشم دیگری بنگرد. در چنین جامعه ای هرگاه وفاقی مبتنی بر رشد و توسعه بخواهد شکل بگیرد، میباید کتاب به عنوان یک عنصر اصلی و تأثیرگذار در آن مطرح باشد و والاترین جایگاه را در همه نهادهای فردی و اجتماعی از آن خود سازد؛ به گونه ای که هیچ کس، در هیچ جا، هیچ عذری برای کتاب نخواندن نداشته باشد زیرا کتاب یکی از راه های کسب دانایی، توانایی و موفقیت است و آدمی را در فهم و درک درست و تمیز راست از ناراست، مدد میرساند. در واقع، اعتلای فرهنگ کتاب خوانی، پی ریزی بنای توسعه فرهنگی جامعه تلقی میشود و در این جهاد مقدس، همگان از خرد و کلان باید شریک و سهیم باشند و برای این سازندگی رشد، توسعه و معنویت گرایی، از دل و جان مایه بگذارند.دکتر رابرت لیندز، زندگی فردی را به مثلثی تشبیه کرده که به سه دیوار محدود میشود و این دیوارها محدودیتهایی را در انجام خواسته های وی پدید میآورد. او، یکی از این دیوارها را فناپذیری آدمی دانسته و میگوید این دیوار، پیوسته ثابت و تغییرناپذیر است، چرا که مرگ همواره در انتظار همه ماست. وی دومین عامل محدودکننده را استعداد فطری اعم از جسمانی و عقلانی برمی شمرد؛ اما اذعان میکند که عبور از این دیوار، بسیار سخت و دشوار نیست زیرا استعداد را تا حدودی میتوان بهبود بخشید و افزایش داد. به عقیده او، سومین مانع دیوار جهل و نادانیهای انسان است؛ اما خوشبختانه این دیوار، درهایی دارد که میتوان آنها را گشود و درحالیکه میزان زمان و انرژی ما، نقش محدودکننده ما را ایفا میکند، دانش و مهارت را محدودیتی نیست؛ چه آن که مجموعه دانش بشری، همواره در دسترس همه کسانی است که توانایی خواندن کتاب را دارا هستند و به این ترتیب میبینیم که کلید گذر از زندان محدودیت و ورود به دنیایی گسترده و ژرف تملک کتابها و بهرهوری از آنهاست. اگر بتوان مردم را با هر ترتیبی که باشد به کتاب و کتابخوانی تشویق و ترغیب کرد و استعدادهایی که در جامعه میباشد شناسایی کرد، میتوان به توسعه و پیشرفت کشور و جامعه امیدوار بود. یعنی اگر فرهنگ کتاب و مطالعه در جامعه ای رونق پیدا کند و علاقمندان زیادی به آن رو آورند باعث توسعه و گسترش کشور و سرفرازی ملت و جامعه خواهد شد. بی تردید جامعه ای که در آن فضای مطالعه پژوهش و تحقیق، به لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری، به شکل مطلوب و بدون قید و بندهای دست و پاگیر فراهم باشد نسبت به جامعه ای که از فرهنگ مطالعه و تحقیق دور است، کمتر از فرهنگهای بیگانه تأثیر میپذیرد.
در جامعه ای که ما زندگی میکنیم با توجه به اهمیت کتاب و کتابخوانی باید عادت به مطالعه در همه تفکرات و اندیشهها و دلها همگانی شود و شور، شوق و عشق به کتاب و کتابخوانی در جامعه استمرار داشته باشد. کتابخوانی نباید به یک عده یا یک گروه خاص تعلق داشته باشد بلکه هر فرد باید با کتاب زندگی کند و بنا به فرموده مقام معظم رهبری: مردم باید به کتابخوانی عادت کنند و کتاب وارد زندگی مردم شود مطالعه و کتابخوانی باید به عنوان یک نیاز و احساس دایمی لازم و روزانه در میان عموم رایج و مطرح باشد تا افراد جامعه به خواندن و مطالعه ترغیب نشان دهند و فرهنگ کتاب و کتابخوانی ترویج پیدا کند. بی شک هرچه قدر در یک جامعه، کتاب و کتابخوانی و فرهنگ مطالعه ترویج شود بر فرهنگ جامعه تأثیر بسزایی خواهد داشت.
ترغیب و تشویق مردم برای کتابخوانی و مطالعه و یافتن استعدادهای نهفته در جامعه در حوزه های مختلف مثل حوزه های علمی فلسفی، ادبی، ریاضی و دیگر حوزه های علوم تلاش جدی و دنباله دار را میطلبد؛ به همین خاطر است که باید از دوران کودکی به منظور پرورش این استعدادها، بچهها را به کتاب خوانی عادت دهیم تا به مرور زمان با تولید یک جامعه کتابخوان، تأثیر آن را در توسعه فرهنگ جامعه شاهد باشیم. سخنان ارزشمند و برگزیده ای چند از بزرگان در مورد اهمیت کتاب:کتاب، بهترین گوینده و سخنران است. کتاب، بوستان دانشمندان است. کتاب، آرامش دلهای جویندگان و تشنگان علم است. کتاب، دروازه ای به سوی جهان گسترده دانش و معرفت است. کتاب، جویباری دائمی و در جریان است که مرتب تازهها را در اختیار انسان میگذارد. کتاب خوب یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است. کتاب، بزرگترین اختراع بشر است. کتاب، معلمی است که بدون عصا و تازیانه ما را تربیت میکند. کتاب زندگی گذشتگان، جان تاریک را روشنی میبخشد. کتاب، رکن اعظم سعادت آدمی است. کتاب، سکوی تعالی ادراک آدمی است.
کتاب، اسباب فزونی دانش و ادبیات است.
کتاب، مهمترین وسیله انتقال حقایق و سخنگوی پیشینیان و کارنامه فرهنگ و معرفت بشر است.
کتاب، شاخصهای فرهنگ جامعه را تقویت میکند.کتاب، وسیله ای است که دانش بشری به مدد آن از تباه شدن مصون میماند و به آیندگان منتقل میشود.
کتاب، میراثی ماندگار، پدیده ای با شکوه و با ارزش و عنصری رشد آفرین و روشنگر در پهنه زندگی بشر است.کتاب، دربردارنده و نگهدارنده دانش بشری و همه رشته های علوم و روایتگر تاریخ بشر و جهان و ملتهاست. کتاب، ثبت کننده رهاورد های انسان، دستاوردها و تجربیات نسلهاست. کتاب، بیانگر شادیها، تمدنها فرهنگ ملتها و حتی اقوام منقرض است. کتاب، بیانگر شادیها، غمها، آسودگیها سختیها، تلاشها، موفقیتها، شکستها شکوهها و خواریهاست. کتاب، روشنگر نیکیها، زشتیها، جوانمردیها و نامردمیهاست. کتاب، مجموعه ای است از عقلانیت و جاهلیت، دانشگرایی و بی دانشی عواطف و بیعاطفگی، احساسات، خشونت گرایی و همه خاطره های تلخ و شیرین؛ و کوتاه سخن مجموعه بیطرف همه خوبیها و بدیهاست. کتاب، یار صمیم انسانهاست مونس تنهایی هر انسان است راهگشای ندانستهها و مشکلها و چراغ روشن دانستن و توانستن است. کتاب، دفتر آفرینش و آغاز و پایان هستی است. منابع:- درباره کتاب/ تالیف امیل دولانی، ترجمه امیر کرمانی، انتشارات کویر ۱۳۸۲- کتاب در آینه کتاب/گرد آوری و تالیف رضوان امامدادی، انتشارات رسپینا ۱۳۸۸ فصلنامه های مختلف فرهنگی هنری و فصلنامه کتاب- سایتهای مرتبط کتابداری و اطلاع رسانی
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۹ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۷:۳۹ ق.ظ