مسير پر دست‌انداز و سنگلاخ مذاکره پيش روي تهران و واشنگتن

هرچند نمايندگان دو کشور در مسقط حضور داشتند، اما اين مذاکرات به صورت غيرمستقيم با ميانجي‌گري مقامات عمان انجام شد و روساي هيئت ايراني و آمريکايي براي دقايقي با يکديگر گفت‌و‌گو کردند. اين مذاکرات قرار است هفته آينده ادامه يابد. با اين حال، در شرايطي که تنش‌ها ميان ايران و آمريکا آرام نگرفته و خواسته‌هاي طرفين ضدونقيض است، هنوز روشن نيست مذاکرات چگونه پيش رود و چه نتيجه‌اي در پي داشته باشد.
»نخستين دور از گفت‌و‌گو‌هاي ميان ايران و ايالات متحده آمريکا، بر سر برنامه هسته‌اي ايران عصر روز 23 فروردين با ميانجي‌گري عمان در مسقط، پايتخت، به پايان رسيد«
همين خبر کوتاه تقريبا بازار‌هاي اصلي سرمايه را در ايران دستخوش تغييرات بسيار کرد.
بالاخره شنبه موعود آمد؛ اولين دور از مذاکرات ميان آمريکا و ايران در عمان پس از حدود دو ساعت و نيم به پايان رسيد. هرچند نمايندگان دو کشور در مسقط حضور داشتند، اما اين مذاکرات به صورت غيرمستقيم با ميانجي‌گري مقامات عمان انجام شد و روساي هيئت ايراني و آمريکايي براي دقايقي با يکديگر گفت‌و‌گو کردند. اين مذاکرات قرار است هفته آينده ادامه يابد. با اين حال، در شرايطي که تنش‌ها ميان ايران و آمريکا آرام نگرفته و خواسته‌هاي طرفين ضدونقيض است، هنوز روشن نيست مذاکرات چگونه پيش رود و چه نتيجه‌اي در پي داشته باشد.
واکنش سريع، تند و فوري بازارها
اما در نهايت سرنوشت مذاکرات در هفته‌هاي آتي و راند بعدي آن در روز شنبه 30 ارديبهشت هرچه باشد، ارزش ريال ايران در نخستين روز کاري از آخرين هفته فرودين ماه تقويت شد و قيمت هر دلار آمريکا در پايان مذاکرات به 94 هزار تومان افت کرد. اين در حالي است که دلار آمريکا روز جمعه بالاي 100 هزار تومان بود و هفته گذشته نيز تا رقم 106 هزار تومان افزايش يافت.
برخي پيش‌بيني‌ها نيز چنان بود که در صورت مخابره اخبار مثبت از مذاکره، دلار حتي ممکن است از 90 هزار تومان پايين‌تر بيايد. وضعيت مذکور اوضاع را به نفع بورس تهران رقم خواهد زد.
شاخص کل بورس تهران نيز با شروع مذاکرات عمان سبز شد و با رشد 15 هزار واحدي در پايان معاملات روز شنبه به دو ميليون و 845 هزار واحد رسيد.
قيمت طلا در ايران هم برخلاف بازار‌هاي جهاني شاهد کاهش بود، به طوري که هر سکه امامي که تا پيش از اين 100 ميليون تومان معامله مي‌شد، در روز شنبه به حدود 90 ميليون تومان افت کرد.
در مذاکرات عمان چه گذشت؟
در همين حال، بر اساس بيانيه وزارت امور خارجه ايران، عباس عراقچي و استيو ويتکاف، نمايندگان ايران و آمريکا، در اين نشست ديدگاه‌هاي خود را به‌صورت غيرمستقيم و از طريق وزير خارجه عمان با يکديگر تبادل کردند. بر اساس اين بيانيه، گفت‌و‌گو‌ها در فضايي »سازنده و محترمانه« انجام شده و دو طرف توافق کرده‌اند مذاکرات در هفته آينده ادامه يابد.
دقايقي پس از پايان اين مذاکرات، عباس عراقچي در گفتگويي با تلويزيون جمهوري اسلامي، اعلام کرد که طرفين شنبه هفته آينده بار ديگر مذاکرات را در مسقط از سر خواهند گرفت. وزير خارجه جمهوري اسلامي همچنين در ادامه صحبت‌هاي خود با اشاره به »سازنده« خواندن مذاکرات اضافه کرد که 4 بار با رفت‌وآمد طرف عماني بين طرف ايراني و آمريکايي تبادل پيام انجام شد.
عراقچي ملاقات مستقيم با استيو ويتکاف را هم تاييد و تاکيد کرد که در پايان مذاکره، دقايقي با نماينده ويژه ترامپ در اين مسئله گفت‌و‌گو کرده است. او همچنين در ادامه گفت: »طرفين در اين دور از گفت‌و‌گو‌ها بر تعهد خود براي پيشبرد اين مذاکرات تا رسيدن به توافقي که مطلوب دو طرف باشد و از موضع برابر صورت گيرد، تاکيد کردند.«
عراقچي همچنين اضافه کرد که طرفين توافق کرده‌اند که شنبه هفته آينده درباره چارچوب‌هاي کلي يک توافق گفت‌و‌گو کنند.
وزير خارجه ايران در ادامه اشاره کرد که در دور بعدي مذاکرات طرفين يک جدول زماني خواهند داشت. عراقچي همچنين تاکيد کرد که در اين دور نخست، طرفين به آنچه او »مبناي مذاکراتي«ناميد نزديک شده‌اند. ديپلمات ايراني در ادامه صحبت‌هاي خود گفت: »امروز فضاي جلسه طوري بود که ادامه و استمرار را تضمين مي‌کرد.«از سوي ديگر وزارت خارجه ايران نيز مي‌گويد نخستين دور از مذاکرات بيش از دو ساعت و نيم به طول انجاميد. پس از پايان جلسه، رؤساي هيأت‌هاي ايران و آمريکا هنگام ترک محل برگزاري نشست، در حضور وزير خارجه عمان دقايقي گفت‌و‌گو کردند و در نتيجه عباس عراقچي و استيو ويتکاف به صورت مستقيم با يکديگر ملاقات کرده‌اند.
دقايقي پس از پايان اين مذاکرات، بدر البوسعيدي، وزير خارجه عمان در پستي در شبکه توييتر از فضاي دوستانه و مناسب مذاکرات ميان نمايندگان ايران و آمريکا گفت. ديپلمات عماني در اين خصوص نوشت: »باعث افتخار من است که امروز در مسقط ميزبان عباس عراقچي، وزير امور خارجه ايران، و استيو ويتکاف، فرستاده ويژه رئيس‌جمهور آمريکا بوديم و ميانجي‌گري براي آغاز روند گفت‌و‌گو و مذاکرات را با هدف مشترک دستيابي به توافقي عادلانه و الزام‌آور انجام داديم.«
اين مقام ارشد عمان که کشورش ميزباني اين مذاکرات را برعهده داشت همچنين با اشاره به اينکه گفت‌و‌گو‌ها در فضايي دوستانه و مناسب و در جهت نزديک کردن ديدگاه‌ها صورت گرفته، اضافه کرد که همکاري‌ها و تلاش‌ها براي رسيدن به صلح، امنيت، ثبات منطقه‌اي و جهاني ادامه خواهد داشت.
ويتکاف پيش و پس از مذاکره چه گفت؟
اين سخنان در حالي بيان مي‌شود که استيو ويتکاف، نماينده ويژه ترامپ در امور خاورميانه روز جمعه و يک روز پيش از اولين دور نشست‌ها در گفت‌و‌گو با وال‌استريت ژورنال با تاکيد بر اين که موضع آمريکا برچيدن کامل برنامه هسته‌اي ايران است، گفت که با اين حال، واشنگتن براي مصالحه با تهران در اين مذاکرات آماده است. استيو ويتکاف گفته بود که خط قرمز دولت دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريکا در قبال جمهوري اسلامي ايران، جلوگيري از توانايي تهران براي توليد سلاح هسته‌اي است.
هم چنين ويتکاف خطاب به مقامات جمهوري اسلامي ايران گفته بود: »به نظرم، موضع ما در حال حاضر برچيدن برنامه شما است. اما اين بدان معنا نيست که به هرحال در حاشيه مذاکرات، راه‌هايي براي مصالحه بين دو کشور پيدا نکنيم.« اما استيو ويتکاف ساعتي پس از پايان جلسه نيز به NBC درباره مذاکرات خود با ايران گفت: »ما يک گفت‌و‌گو بسيار مثبت و سازنده داشتيم.«
ويتکاف هم چنين گفت که »مذاکرات با ايران در تاريخ 19 آوريل ادامه خواهد يافت.«
درخواست‌هاي هر طرف از مذاکره چيست؟
در اين بين، اما بايد توجه داشت که مذاکره ميان ايران و آمريکا براي هر دو طرف فوري و حياتي است، اما موفقيت اين مذاکره با توجه به تمايلات طرفين، در هاله‌اي از ابهام است. ايران به‌دنبال رهايي از تحريم‌هاي فلج‌کننده و در عين حال حفظ ساختار برنامه هسته‌اي خود است. چنان چه سخنگوي وزارت خارجه ايران پس از آغاز گفت‌و‌گو‌هاي غيرمستقيم ميان ايران و آمريکا گفت: »ما يک فرصت واقعي و صادقانه به ديپلماسي مي‌دهيم، براي اين که با گفت‌و‌گو بتوانيم موضوع هسته‌اي را از يک طرف و مهم‌تر از آن براي ما، رفع تحريم‌ها را پيش ببريم.«
مساله حياتي اين است که مقامات ايران حفظ تاسيسات هسته‌اي را ضامن امنيت کشور مي‌دانند و حاضر به واگذاري کامل آن نيستند. هرچند نتانياهو از آمريکا خواسته است »مدل ليبي« را دنبال کند و ظرفيت غني‌سازي اورانيوم را به کل از بين ببرد، اين هدف، اما درباره ايران از پيش مردود است. سرنوشت قذافي در ليبي براي تهران هشداري است که خلع سلاح کامل را نپذيرد و بر لزوم باقي‌ماندن زيرساخت‌هاي هسته‌اي ولو در قالبي محدودشده تاکيد کند.
در واشنگتن نيز اوضاع چندان براي رئيس جمهور پرحاشيه به سامان نيست و جريان‌هايي در دولت ترامپ نظير مايک والتز، مشاور امنيت ملي آمريکا، به‌دنبال توافقي شبيه به مدل ليبي و پايان حمايت ايران از گروه‌هاي نيابتي منطقه‌اي است. با اين حال، بنا بر گزارش گاردين و پس از رسوايي اخير موسوم به »سيگنال گيت« (افشاي پيام‌هاي مقامات آمريکايي در مورد حمله به انصارالله يمن در پيام‌رسان سيگنال)، والتز تا حد زيادي نفوذ خود را در کاخ سفيد از دست داده است.
در اين ميان، اما استيو ويتکاف موضعي ميانه‌روتر دارد و خواهان توافقي با محور راستي‌آزمايي و نظارت‌هاي گسترده است؛ مدلي نزديک به برجام 2015 ايران نيز به‌دنبال دريافت تضمين‌هايي براي پايداري توافق و لغو تحريم‌هاي نفتي است تا تجربه خروج يک‌جانبه آمريکا از توافق قبلي تکرار نشود.
فرصت‌ها و تهديد‌هاي يک مذاکره در روز‌هاي آتي در اين بين بايد توجه داشت که براي هر دو طرف فرصت دستيابي به توافق محدود است. منابع آمريکايي، اسرائيلي و عربي مي‌گويند ترامپ ضرب العجلي ?? روزه تعيين کرده و ممکن است همانطور که پيش از اين بار‌ها تهديد کرده، به سمت گزينه نظامي برود.
اما آن چه او به آن توجه نمي‌کند اين است که با اين فرايند دستيابي به برجام دو سال به طول انجاميد و ترامپ بدون توجه به اين حقيقت از گزينه نظامي سخن مي‌گويد.
اما اکونوميست در همين باره خبر داد که اعزام بمب‌افکن‌هاي B-2 و ناو‌هاي هواپيمابر به منطقه، گرچه پيام تهديد را منتقل مي‌کند، اما نگهداري اين سطح از آمادگي نظامي پرهزينه و ناپايدار است و ترامپ اتفاقا تاجري است که به هزينه‌هاي هر جنگ به خوبي واقف است و باز بايد توجه کرد که عقب‌نشيني زودهنگام آمريکا ممکن است به تهران نشانه‌اي از ضعف و به اسرائيل چراغ سبز براي اقدام يک‌جانبه بدهد.
برخي کارشناسان معتقد هستند که، اما يک توافق شتاب‌زده هم مي‌تواند براي آمريکا بي‌ثمر باشد. هرچند شايد با اين توافق فرايند غني‌سازي ايران محدود شود، اما فاصله ايران تا بمب را فقط چند ماه به تاخير مي‌اندازد.
در چنين شرايطي که گويا مشاوران ترامپ تاکنون درباره جزئيات چيزي نگفته‌اند، به نظر مي‌رسد رفع تحريم‌هاي نفتي ايران يکي از گزينه‌هاي محتمل باشد. از سويي ديگر، به نوشته يکي از تحليلگران گاردين، چشم‌انداز رابطه تجاري آمريکا با ايران و جلوگيري از جنگي ديگر در خاورميانه مي‌تواند براي ترامپ وسوسه‌برانگيز باشد، به خصوص که او سوداي جايزه نوبل صلح دارد و بار‌ها نيز اين که لايق چنين جايزه‌اي است را مطرح کرده است.
اما در همين حال هم چنان اختلاف بر سر حد و حدود امتيازدهي و ابهام در مسير چانه‌زني، سرنوشت مذاکرات را به تصميمات نهايي سياسي در هر دو سوي ميز گره زده است.
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از اقتصاد 24 در چنين شرايطي بايد بار ديگر منتظر شنبه‌اي ديگر بود؛ اين بار شنبه 30 فرودين و باز هم مسقط محلي براي حضور طرفين تعيين شده است. حضوري که بايد ديد آيا مي‌تواند از تنش سياسي بکاهد و باز هم بازار‌هاي اصلي ايران را دچار تکانه‌هاي جدي کند؟