دست دولت روزهای قبل و بعد از شب مصیبت در جیب ملت است

گروه اقتصادی: صداُمین مرحله از یارانه‌های نقدی به حساب سرپرستان خانوار‌ها واریز شد. یارانه‌هایی که پرداخت آن‌ها برای دولت ماهانه ۳۵۰۰ میلیارد تومان هزینه دارد و شاید به همین علت است که مسئولین در سال‌های گذشته از شب پرداخت یارانه‌ها به شب مصیبت عظمای دولت و از پرداخت یارانه‌ها به داستان پرغصه جمهوری اسلامی یاد کرده اند. شب پرداخت یارانه‌ها در حالی شب مصیبت عظمای دولت است که ارزش ۴۵۵۰۰ تومانی سال ۸۹ هم اکنون ۱۰ هزار تومان می‌باشد!
یارانه ‌های نقدی به حساب سرپرستان خانوارها واریز شد؛ یارانه هایی که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور در دهم خرداد ۱۳۹۴ در جلسه سراسری فرمانداران از آن ها به عنوان داستان‌ پر غصه جمهوری اسلامی یاد کرد و گفت: یارانه ‌ها همچون بندهایی به دست و پای نظام است. همچنین علی طیب نیا وزیر سابق امور اقتصاد و دارایی طی صحبت هایی در ۲۵ مرداد ماه ۱۳۹۴ با اشاره به بار مالی سنگین پرداخت یارانه ها در شرایط سخت تأمین درآمدهای دولت گفت: شب ‌های پرداخت یارانه شب مصیبت عظمای دولت است. حالا همین داستان پر غصه جمهوری اسلامی و مصیبت عظمای دولت به صدمین مرحله واریزی رسیده و حالا ما قصد داریم تا در این مطلب به مرور ماجرای هدفمندی یارانه ها بپردازیم و به این پرسش پاسخ دهیم که ارزش ۴۵۵۰۰ تومان یارانه پرداختی در سال ۱۳۸۹ هم اکنون چقدر است؟
در سال ۱۳۸۷ مطابق با بررسی های صورت گرفته مشخص شد که تقریباً ۷۰ درصد از جمعیت کشور تنها می توانند حدود ۳۰ درصد از یارانه های پرداختی در کالاهای مختلف را مصرف کنند و ۳۰ درصد باقی مانده جمعیت هم ۷۰ درصد از این یارانه ها را مصرف می کنند. با این وضعیت دولت نهم تصمیم گرفت که سر و سامانی به این اوضاع بدهد و به همین منظور در دی ماه سال ۱۳۸۷ محمود احمدی نژاد رئیس دولت نهم لایحه هدفمندی یارانه ها را به مجلس برد. پس از ماه ها چالش بر سر این لایحه، سرانجام یک سال بعد، یعنی در دی ماه ۱۳۸۸ مجلس آن را به تصویب رساند و در اردیبهشت ۱۳۸۹ طرح هدفمندی یارانه ها در سه استان ایلام، گیلان و خراسان شمالی به صورت آزمایشی به اجرا درآمد. درست هفت ماه بعد از اجرای آزمایشی، در آذر ماه ۱۳۸۹ این طرح به صورت جامع در کل کشور اجرا شد.
مطابق با قانون هدفمندی یارانه ها، باید یارانه ۱۶ قلم کالا شامل بنزین، گازوئیل، گاز مایع، گاز طبیعی، نفت کوره، نفت سفید، برنج، روغن، قند و شکر، شیر، گندم، آب، برق، خدمات پستی، خدمات هوایی و خدمات زمینی طی پنج سال (با آغاز از سال ۱۳۸۹) به تدریج حذف و به قیمت های جهانی عرضه می شد. مقرر شد، ۵۰ درصد از درآمدهای حاصل از هدفمندی یارانه ها به صورت نقدی (۴۵۵۰۰ تومان هر نفر) و غیرنقدی (سبد کالا) به مردم، ۲۰ درصد به دولت و ۳۰ درصد به تولید پرداخت شود.
در سال ۱۳۹۴ مهلت اجرای پنج ساله طرح هدفمندی یارانه ها به پایان می رسید اما هیچ گاه دولت نتوانست این طرح را به پایان برساند، به طوری که شب گذشته صداُمین مرحله از یارانه ‌های نقدی به حساب سرپرستان خانوارها واریز شد.
در این سال ها بارها سعی شده است تا به نوعی از تعداد افراد در صف یارانه بگیران کاسته شود؛ اما آن گونه که باید این تلاش ها موفق نبوده است و همچنان بخش عظیمی از مردم یارانه دریافت می کنند.
در ابتدا و در بهار ۱۳۹۳ دولت یازدهم از مردم خواست تا داوطلبانه از گرفتن یارانه ها انصراف دهند که در آن زمان از حدود۷۵٫۵ میلیون یارانه بگیر حدود ۷۳ میلیون نفر مجدداً خواستار پرداخت یارانه ها شدند و تنها ۲٫۵ میلیون درخواست دولت را اجابت نمودند و داوطلبانه از دریافت یارانه نقدی انصراف دادند.
سپس در سال ۱۳۹۳ مجلس تصویب نمود که میزان پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی در سال ۱۳۹۴ حدود ۳۹ هزار میلیارد تومان باشد و این تصمیم یعنی این که باید در سال ۹۴ حدود ۶ میلیون از گردونه دریافت یارانه خارج می شدند. همچنین در بند ح تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۹۴ نیز مجلس دولت را موظف نمود که یارانه خانوارهای پردرآمد را حذف کند. از این روی، ملاک هایی توسط دولت و مجلس برای شناسایی قشرهای پردرآمد در نظر گرفته شد. ملاک هایی که دولت در نظر گرفته بود عبارت بودند از: شاغل بودن، داشتن خودرو، انجام معاملات و دارایی تمامی اعضای خانوار. ملاک های مجلس برای شناسایی قشرهای پردرآمد نیز عبارت بودند از: شرایط اقلیمی، بعد خانوار، محل سکونت و میزان درآمد. این ملاک ها باعث شد تا دولت تنها بتواند یارانه ۲۰۰ هزار نفر را قطع کند. مسئولین در سال ۹۴ که قرار بود یارانه ۶ میلیون نفر را قطع کنند عملا در رسیدن به این هدف ناموفق بودند.
در سال ۱۳۹۵ و باز هم با توجه به کاهش میزان منابع یارانه ها تصمیم گرفته شد که تعداد نفرات بیشتری حذف شوند. افرادی که قرار بود یارانه آن ها حذف شود نیز در قانون بودجه سال ۹۵ مشخص شدند. این افراد عبارت بودند از: کلیه تجار و صاحبان مشاغل آزاد که درآمد سالانه آنها حداقل سیصد و پنجاه میلیون ریال بود، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، قضات و اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی دولتی و غیردولتی، پزشکان و دندانپزشکان، کلیه کارکنان دولت و قوای سه ‌گانه و شهرداری‌ ها و کلیه مؤسسات عمومی و مؤسسات عمومی غیردولتی و کلیه کارکنان نیروهای مسلح و بازنشستگان کشوری و لشکری و کلیه حقوق‌ بگیران و مستمری ‌بگیران مشمول تأمین اجتماعی و همه دریافت‌ کنندگان حقوق و مستمری بخش دولتی و غیردولتی که دریافتی سالانه آنها بیش از سیصد و پنجاه میلیون ریال بود، کلیه مدیران و اعضای هیأت مدیره و بازرسان شرکت های دولتی و غیردولتی و وابسته به دولت و نهادهای عمومی غیردولتی و کلیه مدیران و اعضای هیأت مدیره و رؤسا و معاونان مناطق و شعب بانک ها و بیمه ‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری و کلیه کارکنان اشخاص حقوقی دولتی و غیردولتی که دریافتی سالانه آنها بیش از سیصد و پنجاه میلیون ریال بود، کلیه ایرانیان مقیم خارج از کشور و کلیه اشخاصی که در سه دهک بالای درآمدی کشور بودند و در موارد فوق، ذکر نشده بودند. به هر صورت با این وضعیت نیز دولت تنها توانست یارانه ۴ میلیون نفر را قطع کند.
در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ نیز منابع پرداخت یارانه به ۳۳٫۵ هزار میلیارد تومان کاهش یافت و این یعنی دولت مجبور بود تا در سال ۹۶ یارانه ۱۴ میلیون نفر را قطع کند. ملاک خاصی برای شناسایی اقشار پردرآمد در سال ۹۶ در نظر گرفته نشد و دولت نیز نتوانست حذف یارانه ۱۴ میلیون نفر را عملی کند.
در سال ۹۷ نیز عملاً اتفاق خاصی در زمینه حذف یارانه افراد رخ نداد و محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه طی توئیتی در شبکه اجتماعی توئیتر گفت: همان طور که در زمان بررسی لایحه بودجه ۹۷ در مجلس نیز اعلام کردیم حذف یارانه سه دهک قابلیت اجرایی ندارد و حتی با وجود مضایق اقتصادی نیز پرداخت یارانه ها در سال ۹۷ به همان صورت قبلی ادامه خواهد یافت؛ برای مردم نگرانی ایجاد نکنید!
در بودجه سال ۱۳۹۸ نیز منابع در نظر گرفته شده برای پرداخت یارانه نقدی و غیر نقدی خانوار۴۱٫۱ هزار میلیارد تومان می باشد. اختصاص ۴۱٫۱هزار میلیارد تومان برای پرداخت یارانه نقدی بدین معناست که در سال ۱۳۹۸ به طور میانگین، هر ماه امکان واریز یارانه نقدی برای ۷۵ میلیون و ۲۷۴ هزار نفر وجود خواهد داشت. شایان ذکر است که دولت در لایحه بودجه سال ۹۸ پیشنهاد کرده بود که استانداران بنا بر اطلاعات موجود در استان‌ها، حذف سه دهک بالای درآمدی را کلید بزنند که مجلس اعلام کرد که با این پیشنهاد دولت مخالف است و نمی‌تواند موضوع حذف قشرهای پردرآمد را به استانداران بسپارد و دولت باید خود اقدام به حذف سه دهک بالای درآمدی جامعه کند و فرمانداری‌ها و استانداری‌ها مسئولیت رسیدگی به شکایات افرادی که از گردونه دریافت یارانه حذف شده‌اند را بر عهده بگیرند.همان گونه که عنوان شد قرار بود تا از محل درآمدهای هدفمندی یارانه ها ۳۰ درصد به تولید پرداخت شود؛ اما متاسفانه در تمامی این سال ها دولت به بهانه بالا بودن هزینه های پرداخت یارانه های نقدی و غیرنقدی به مردم هرگز سهم تولید از یارانه ها را به صورت کامل پرداخت نکرد. جبار کوچکی نژاد نماینده مجلس و رئیس هیئت تحقیق و تفحص از سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها طی مصاحبه ای در چهارم خرداد ماه ۱۳۹۸ ضمن اشاره به این موضوع که یکی از چشم‌اندازها و اهداف اجرای طرح ساماندهی پرداخت یارانه‌ها، اختصاص درصدی از درآمدهای حاصل از این طرح به بخش تولید و صنعت کشور بود، گفت: دولت در شش سال گذشته، هیچ سازوکار مشخصی برای محاسبه و پرداخت یارانه‌های تولید نداشته است، به طوری‌که در تمام این مدت، تخصیص مبالغ مورد نظر را کاملاً به فراموشی سپرد. وی ضمن بیان این موضوع که کمتر از ۲ درصد از یارانه‌های بخش تولید در سال‌های اخیر پرداخت شده است، افزود: به عقیده بنده هیچ اراده و عزمی در دولت برای پرداخت یارانه‌های تولید وجود ندارد.
شایان ذکر است که عدم پرداخت سهم تولید از محل درآمدهای هدفمندی یارانه ها باعث شد تا صنعت و تولید کشور با چالش های جدی مواجه شوند که همین موضوع اشتغال را نیز با مشکلاتی مواجه کرد.
واریز یارانه ها، ماهانه برای دولت ۳۵۰۰ میلیارد تومان هزینه دارد و شاید به همین علت است که مسئولین دولتی از شب پرداخت یارانه ها به شب مصیبت دولت و یا از یارانه ها به عنوان داستان پرغصه جمهوری اسلامی یاد کرده اند. با واریز صداُمین یارانه، تاکنون هر نفر توانسته است در این ۹ سال ۴ میلیون و ۵۵۰ هزار تومان دریافت کند.
محمد خدابخشی سخنگوی برنامه و بودجه طی مصاحبه ای در ۲۶ خرداد ۱۳۹۸ با اشاره به این موضوع که علاوه بر ۷۸ میلیون نفری که یارانه نقدی دریافت می کنند، هر ماه تقریبا ۱۰۰ هزار نفر به جمعیت یارانه بگیر اضافه می شود، گفت: در سه ماهه سال ۱۳۹۸ حدود ۱۱ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان پرداخت نقدی به جمعیتی بالغ ۷۸ میلیون نفر انجام شده است.
در این سال ها به دلیل افزایش نرخ تورم عملاً یارانه های پرداختی، قدرت خرید یا ارزش ابتدایی خود را ندارند به طوری که محمود بهمنی رئیس کل سابق بانک مرکزی و عضو کنونی کمیسیون اقتصادی مجلس طی مصاحبه ای در مورخه ۶ خرداد ۱۳۹۸ با اشاره به کاهش ارزش یارانه نقدی از سال ۸۹ تاکنون، تصریح کرد: ارزش یارانه ۴۵ هزار تومانی سال ۸۹ در حال حاضر ۱۰ هزار تومان است.
در دی ماه ۱۳۸۹ هر نفر می توانست با ۴۵۵۰۰ تومان یارانه پرداختی ماهانه به میزان ۴۱ کیلوگرم ماست پاستوریزه خریداری کند که این رقم با کاهشی ۳۳٫۵کیلوگرمی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ به ۷٫۵ کیلوگرم رسیده است. همچنین نکته جالب تر این است که هر نفر در دی ماه ۱۳۸۹ می توانست با ۴۵۵۰۰ تومان حدود ۲٫۵ کیلوگرم گوشت گوسفندی خریداری کند که این رقم در اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ به ۴۰۰ گرم کاهش یافته است.به گزارش آرازآذربایجان به نقل از تابناک ، در این سال ها با افزایش قیمت کالاها و ثابت ماندن یارانه پرداختی ماهانه برای هر نفر، ارزش یارانه پرداختی یارانه ها به شدت کاهش یافته است.