ثبت جهانی یک اختراع درعرصه پزشکی توسط دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
گروه خانواده و سلامت: دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در طراحی، ساخت و بکار گیری ریز تراشه (میکروچیپ) اندازه گیری طیف امپدانس الکتروشیمیایی جهت ارزیابی کیفیت زیستی سلولهای تخمک موش آزمایشگاهی موفق به کسب مقام جهانی شد.
با خبر شدیم اختراع دکتر فیروز قادری پاکدل دکتر مصطفی اشرفی اوصالو و دکتر اولکر جانکرت در نمایشگاه بین المللی ایده ها اختراعات و تولیدات جدید که از ۳۱ اکتبر تا ۳ نوامبر ۲۰۱۳ در شهر نورمبرگ کشور آلمان برگزار گردیده بود موفق به کسب مقام سوم در صنعت و تولید و مقام اول در علوم پزشکی گردیده است.
در همین راستا خدادادی خبرنگار وب دا پای صحبت دکتر قادری پاکدل مدیر امور پژوهشی دانشگاه و یکی از اعضاء این گروه نشسته تادر خصوص کسب این موفقیت بزرگ علمی و ارتقاء جایگاه رفیع دانشگاه اطلاعات بیشتری کسب در اختیار خوانندگان عزیز قرار دهد.
*لطفاً قبل از هر موضوعی در خصوص تحصیلات تخصصی خود توضیح فرمائید.
قبل از هرچیز لازم است خدمت شما اعلام دارم تحصیلات دوره کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی اینجانب در رشته فیزیولوژی پزشکی و در حوزه های الکتروفیزیولوژی بوده است. اینجانب هر دو دوره کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی را در دانشگاه تربیت مدرس و در ایران به اتمام رسانده ام. الکتروفیزیولوژی علم و فنآوری خاصی است که تلاش دارد رفتارهای الکتریکی یاخته ها، بافت ها و دستگاه های زنده را به کار و عملکرد آنها مرتبط نماید. در این حوزه علمی-پژوهشی عمدتاً سلولهایی مورد مطالعه قرار می گیرند که رفتار الکتریکی آنها قابل ثبت بوده و به قول متخصصین این حوزه علمی ، دارای قدرت تولید پتانسیل عمل هستند. باید خاطر نشان کنم که غشاء همه سلولهای بدن ما دارای خصلت الکتریکی بوده ولی برخی از آنها که به سلولهای تحریک پذیر مشهور هستند، دارای قدرت تولید پتانسیل عمل بوده و بقیه فاقد قدرت تولید پتانسیل عمل هستند. در ایران برخی از دانشگاه های بزرگ و معتبر، آزمایشگاه های مناسبی برای انجام برخی آزمایشات تخصصی و پژوهشی در این حوزه دارند و اخیراً نیز اینجانب در آزمایشگاه شخصی (کانکس تحقیقاتی) خود در محوطه دانشکده پزشکی ارومیه، فنآوری ثبت الکتروفیزیولوژیک از تک نورون و نیز ثبت از پتانسیل های برانگیخته بینایی را راه اندازی نموده ام. سال گذشته در این مجموعه سه کارگاه کشوری اجرا شد و در حال حاضر هم کارهای تحقیقاتی خوبی در آنجا آغاز شده و نیز دانشجویانی در مقطع کارشناسی ارشد در حال کار هستند.
از چه زمانی بفکر تحقیق در این موضوع افتاده اید؟
از زمانی که بنده در این حوزه فعالیت نموده ام همیشه در این فکر بوده ام که آیا می توان راهی برای ارزیابی الکتروفیزیولوژیک سلولهای تحریک ناپذیر همانند سلولهای خونی یا سلولهای بافت های بنیادی پیدا کرد. چندین سال قبل در طی مطالعات کتابخانه ایی با تکنیک الکتروفیزیولوژی بنام آمپرومتری (Amperometery) آشنا شدم. مطالعات بعدی بنده را بطرف تکنیک های سنجش امپدانس کشید. جلوه بد قضیه این بود که در ایران کسی با این فن آشنا نبوده و هیچ آزمایشگاهی تجهیزات اندازه گیری آنرا نداشت. در سال ۱۳۸۷ آقای دکتر مصطفی اشرفی اوصالو (که صاحب اصلی این اختراع هستند)، به جهت آشنایی که از۱۰ الی ۱۲ سال قبل باهم داشتیم به بنده مراجعه کردند و اظهار داشتند که موفق به اخذ پذیرش در مقطع تحصیلات دکتری تخصصی از دانشگاه دوکوز ایلول (Dokuz Eylul) کشور ترکیه (ازمیر) در رشته بافت شناسی-جنین شناسی شده اند و به دنبال ایده ایی نو در حوزه تحقیقاتی خود می_باشند. وقتی بنده ایده خودم در خصوص اندازه گیری الکتروفیزیولوژیک از سلولهای تحریک ناپذیر را توضیح دادم، از این ایده استقبال کرده و مقرر شد با استاد راهنمای خود (دکتر اوکلر جانکرت) در دانشگاه دوکوز ایلول تبادل نظر نمایند. طی چندین مکاتبه و دیدار حضوری که باهم داشتیم، مقرر شد در این خصوص پیشنهاد یک طرح پایان نامه دکتری تخصصی تهیه و مقدمات اجرای آنرا آماده نماییم. از همان موقع بحث ورود ما به این حوزه جدی شد. در همان زمان مقرر شد اینجانب برای راه اندازی این فنآوری با دانشگاه دوکوز ایلول همکاری نمایم. کار جدی ما از سال هشتاد و نه شروع شد و آقای دکتر اشرفی این طرح را ضمن مطرح کردن در دانشگاه دوکوز ایلول، به تصویب رساندند. بنده نیز تعهد اخلاقی دادم که تا آخر کار به هر نحوی به ایشان کمک خواهم کرد.
مبنای کاری که منجر به این اختراع گردید چه بود؟
مبنای کاری که منجر به اختراع و ابداع آقای دکتر اشرفی شده است، تکنیکی بنام EISکه مخفف عبارت Electrochemical Impedance Spectroscopyاست،می_باشد. برای آشنایی مخاطبین محترم لازم است توضیح کوتاهی در این خصوص خدمتتان ارایه نمایم. در سلولهایی که قادر به تولید پتانسیل عمل نیستند می توان رفتار مقاومتی-خازنی (Resistive-Capacitive) یا رفتار RCآنها را مطالعه کرد. در واقع، در این نوع مطالعات رخدادهای الکتروشیمیایی غشاء سلول که منجر به پدیده های الکتریکی می شوند، مطالعه می گردند.
در این حالت رابطه مستقیمی بین رخدادهای الکتریکی غشاء و حیات سلولی وجود دارد. پس می توان مراحل حیاتی سلول را با ثبت این رخدادها نشان داد. به عبارتی مثلاً اگر سلول در حالت فعالیت پایدار باشد یک نوع رفتار مقاومتی-خازنی دارد ولی اگر حیات سلول رو به زوال باشد، یک نوع رفتار مقاومتی-خازنی دیگری نشان خواهد داد. بگذارید مثال واضحی بزنم. اکثر افراد با امواج مغزی و نوار مغزی آشنا هستند و حتماً کلمه مرگ مغزی را به کرات از رسانه ها شنیده اند.
در واقع در این حالت با توجه به رخداد برخی پدیده های الکتریکی میتوان نشان داد آیا موجود مورد نظر حیات طبیعی دارد یا امواج مغزی نشان دهنده حیات غیرطبیعی و عدم برگشت به حالت طبیعی در وی می باشد. یعنی در روش EISرفتارهای الکتروشیمیایی در اندازه سلولی رفتاری مشابه امواج مغزی را بیان می کنند و می_توان با داشتن طیفی از رخدادهای EISراجع به حیات سلول نظر داد. حسن اصلی این فنآوری این است که بدون هیچگونه دستکاری آسیب رسان قادر است راجع به حیات سلول اظهار نظر نماید. در فنآوری EISطیفی از پاسخ های پتانسیلی-آمپراژی در برابر تحریکات فرکانسی غشاء سلول استخراج می گردد که با داشتن توابع تحلیلی آن، براحتی می توان حتی در خصوص کوچکترین تغییرات حیاتی سلول اظهار نظر نمود.
*آقای دکتر ببخشید، آیا این فنآوری است که توسط دکتر اشرفی، جنابعالی و همکارانتان اختراع یا ابداع شده است؟
نه خیر. ابداً اینطور نیست. این تکنیک اساساً در علم شیمی فیزیک از سال ها قبل در موارد متعددی استفاده شده و در حال حاضر نیز بیشترین استفاده را در علم شیمی فیزیک دارا می_باشد. در مطالعات زیستی-پزشکی (biomedicine) نیز در طی چند سال اخیر استفاده از آن رایج شده و پیشرفت های روبه جلویی نیز دارد.
جلوه اختراعی یا ابداعی آقای دکتر اشرفی و همکارانش که هنوز زوایای زیادی از آن بیان نشده، این است که وی اولین بار این فنآوری را برای شناسایی کیفیت حیاتی اووسیت موش های بزرگ آزمایشگاهی استفاده کرده و توانسته است نشان دهد که این فنآوری امکان سنجش غیرآسیب رسان حیات این سلول ها را دارا بوده و در عین حال این تکنیک را براحتی روی ریزتراشه ها یا میکروچیپ های (microchip) طراحی شده خودشان بکار برده اند. این روش در دنیا روی اووسیت قورباغه و وزغ استفاده شده ولی روی اووسیت موش های آزمایشگاهی اجرای آن بسیار سخت بوده و برای اولین بار در دنیا آقای دکتر اشرفی با توجه به مهارت ها و توانمندی هایی که دارند، توانستند در روی این سلول ها نیز ریزتراشه مورد نیاز خود را ساخته و سپس تکنیک EISرا در آن برای ارزیابی زیستی کیقیت اووست اجراء نمایند و با توکل به خداوند متعال موفقیت های خوبی بدست آورده اند. در واقع اقای دکتر اشرفی و همکاران اولاً ریزتراشه ایی که امکان سنجش EISدر اووسیت موش آزمایشگاهی را داراست طراحی و ساخته اند و نکته اصلی این است که با کمترین امکانات آنرا طراحی و ساخته اند و ثانیاً توانسته اند فنآوری EISرا روی آن پیاده سازی نمایند و با توجه به سختی زنده نگهداشتن اووسیت موش آزمایشگاهی در شرایط خارج از بدن، وی توانسته است روش های کشت را به خوبی کنترل و امکان این اندازه گیری را مقدور سازد.
ببینید، کار روی حیوانات دوزیست بسیار ساده است. بافت ها و سلولهای دوزیستان براحتی در شرایط آزمایشگاهی قابل نگهداری و مطالعه هستند. مثلاً آزمایشات روی قلب قورباغه بیش از ? قرن است که حتی در دورترین آزمایشگاه های دنیا قابل انجام است، اما نگهداری بافت های حیوانات عالی همانند موشهای آزمایشگاهی در شرایط خارج از بدن بسیار سخت است. بنابراین یک جنبه ناگفته کار آقای دکتر اشرفی این است که ایشان روی سلولهایی کار کرده اند که تصور می_شد نمی توان این فنآوری را در آنها اجراء نمود. در دنیا به این فنآوریها، فنآوریهای آزمایشگاه روی ریزتراشه (Lab-On-Chip) می گویند.
آقای دکتر پیش بینی شما از این اختراع و ابداع چیست؟
ببینید علم در دنیا بسرعت روبه پیشرفت بوده و بسیاری از کشورها در سایه داشتن فنآوری های مختلف در آمدهای سنگینی از این راه کسب می_کنند. همچنانکه کراراً در بیانات مقام عظمای ولایت حضرت آیت الله خامنه ایی “رهبر فرزانه انقلاب اسلامی ” نیز ذکر شده و اخیراً نیز در دیدار با گروهی از فرهیختگان جامعه بیانات ارزشمندی داشته اند، راه جلوگیری از وابستگی کشور به بیگانگان و اینکه ما بتوانیم از چنگال اسارت قدرتهای شیطانی رها شویم تمرکز روی علوم و فنآوری هایی است که اولاً به آنها نیاز داریم و ثانیاً می توانیم ضمن حل مشکلات جامعه خود، از آنها در جهت ایجاد زمینه های تولید، اشتغال و نیز برتری های علمی استفاده نماییم. مطمئناً حمایت از نخبه های واقعی جامعه راه رسیدن به این مقصودها می باشد.
بنده به جرات خدمتتان اعلام می کنم در آینده ایی نزدیک بسیاری از فنآوری پرهزینه فعلی و نیز آزمایشگاه های عریض و طویل فعلی در دنیا برچیده خواهد شد و کشور ما چاره ایی نخواهد داشت جز اینکه در مسیر فنآوری های جدید قدم بردارد. دنیای آینده در فنآوری های زیستی پزشکی دنیای آزمایشگاه_های روی ریزتراشه خواهد بود. امیدوارم مسئولین همانند برخی فنآوری های دیگر متوجه ارزش این فنآوری ارزشمند باشند. شاید خالی از لطف نباشد که خدمتتان بیان کنم چیزی نزدیک ۱۰ سال قبل اگر کسی از فنآوری های نانو صحبت می کرد فکر می کردیم شوخی می کند، ولی الان همه شاهد تحولی شگرف با این فنآوری در دنیا هستیم.
در دهه های آتی کشوری برنده خواهد بود که به نخبگان جامعه خود ارزش و اعتبار عملی قایل شود و در چندین زمینه از زمینه های علمی و فنآوری حرفی برای بیان کردن در دنیا داشته باشد.آقای دکتر اشرفی علیرغم اینکه پیشنهاداتی برای کار در خارج از ایران داشتند تا یافته مذکور بنام ایران نباشد ولی بنده و ایشان اصرار داشتیم که این یافته باید در وهله اول بنام ایران ثبت گردد. در صورتی که شرایط فراهم گردد وی تلاش دارند برای بیشتر سلولهای بدن مشخصات EISرا بدست آورده و راه را برای تحقیقات جدید در این زمینه هموار نمایند ولی همه اینها در گرو حمایت مسئولین و دست اندرکاران حوزه های مرتبط می_باشد.
وی در حال حاضر (اوایل آذر ماه ۱۳۹۲) به جهت اینکه در مقطع دکتری تخصصی خود نفر اول در دانشگاه دوکوز ایلول شده اند برای شرکت در جشن فارغ التحصیلی در ترکیه (ازمیر) حضور داشته و امیدوارم شرایطی فراهم نشود تا چنین افرادی مجبور به جلای وطن شوند.همچنین امیدوارم بنده و همکاران توانسته باشیم بخش کوچکی از دینمان به شهدای گلگون کفن این مرزو بوم را که هرچه داریم از خون آنها داریم، ادا کرده باشیم. از شما و همکارانتان نیز بابت فرصتی که به بنده دادید، کمال تشکر را دارم.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۰۵ آذر ۱۳۹۲ ساعت ۷:۲۸ ق.ظ
سلام و خسته نباشید خدمت تمامی شما من می خوام بدونم که آقای دکتر اشرفی اوصالو می تونه به ما که مشکل نازای داریم کمک کنه و چطور میتونم پیداشون کنم شماره تماس می تونید واسم ایمیل کنید
با عرض تشکر خدمت دانشمندان گران قدر میهن عزیزمان با امید موفقیت روز افزون.