تغییرات هیجانی فرهنگ عامل تداخل مرزهای هویتی
گروه فرهنگی : در حالی که از چهارم تا دهم خردادماه هفته مبارزه با دخانیات نامگذاری شده است تا همه جهان برای یک هفته هم که شده زندگی عاری از هر نوع مواد دخانی را تجربه کنند، مردم ایران به خصوص در کلانشهرها انگار به دود و دم عادت کرده‌اند چرا که آلودگی هوا برایشان کافی نیست و سیگار و قلیان جزئی از زندگی روزمره آنها به شمار می‌رود.
این در حالی است که این روزها کمتر کسی است که از عوارض مصرف سیگار و تاثیرات منفی آن بر سلامتی از رادیو و تلویزیون چیزی نشنیده باشد یا در هر رسانه‌ای از مضرات متعدد آن مطلبی نخوانده باشد؛ با این وجود اگر سری به خیابان‌های شهر بزنیم، قریب به اتفاق از هر پنج نفری که از کنار ما عبور می‌کند، یک نفر سیگار بدست است! در سالهایی که گذشت و تغییر شیوه زندگی مردم ، این سیگار کشیدن زنان از تابو خارج شد به طوری که اگر تا سال های قبل در ایران به دلیل داشتن قبح اجتماعی و فرهنگی سیگار کشیدن زنان چندان رایج نبود و اگر کسی هم می خواست سیگار بکشد در محیط منزل و به دور از چشم مردم و حتی فامیل این کار را می کرد ولی این روزها این قبح شکست و می بینیم که پشت فرمان خودرو، در پارک ها و اماکن عمومی زنان و دختران بی هیچ رعب و وحشتی از طرز برخورد جامعه، سیگار می کشند. این روزها مصرف قلیان به حدی در میان برخی خانواده‌های ایرانی عادی شده است که زنان پای ثابت این موضوع شده‌اند و گاه بسیار حرفه‌ای تر از مردان قلیان می‌کشند؛ قبح استعمال قلیان در میان خانواده ایرانی به گونه‌ای شکسته شده است که مردان به آسانی نظاره‌گر مصرف قلیان توسط همسر و دخترشان هستند.
مصرف قلیان توسط زنان و دختران تا حدی افزایش یافته که وزارت بهداشت در اطلاعیه‌ای اعلام کرد مصرف قلیان در میان زنان ایرانی به‌خصوص دختران جوان افزایش یافته، به‌گونه‌ای که در حال حاضر مصرف قلیان در زنان برابر با مصرف مردان است و به ۲۲ درصد می‌رسد، این موضوع می‌تواند زنگ خطری برای افزایش بیماری‌های غیرواگیر باشد.
استعمال قلیان به دلیل نداشتن قبح در میان دختربچه‌های مدرسه‌ای هم رواج فراوانی پیدا کرده و این در حالی است که به گواه متخصصان، مواد دخانی تشکیل‌دهنده آن تأثیرات به مراتب زیان‌بارتری بر روی زنان دارد.
بر خلاف اینکه مصرف سیگار هنوز در میان زنان ایرانی به عنوان یک رفتار وقیح شناخته می‌شود اما کشیدن قلیان در خانواده‌های ایرانی با ممنوعیت مواجه نیست و آنها با جمع شدن دور هم بساط قلیان را فراهم می‌کنند.
این روزها نه تنها محیط‌های خانوادگی بلکه عرصه‌های اجتماعی نیز در تسخیر قلیان است و قهوه خانه‌های سطح شهر و پارک‌ها اماکنی است که جوانان با خیالی آسوده در آنجا نشسته و ساعت‌ها به قلیان پک می‌زنند.
اگر یک بار به برخی از پارک‌ها سری بزنید سفره خانه‌های سنتی را مشاهده می‌کنید که علاوه بر غذاهای سنتی، قلیان را نیز به عنوان یکی از خدماتشان به مشتری ارائه می‌کنند؛ در اینجاست که مادر و پدر در کنار فرزندان شروع به کشیدن قلیان کرده و حتی در برخی مواقع نیز فرصت کشیدن قلیان را برای فرزند نوجوانشان فراهم می‌کنند.بر خلاف اینکه مصرف سیگار هنوز در میان زنان ایرانی به عنوان یک رفتار وقیح شناخته می‌شود اما کشیدن قلیان در خانواده‌های ایرانی با ممنوعیت مواجه نیست و آنها با جمع شدن دور هم بساط قلیان را فراهم می‌کنند.
قلیان دیگر پای ثابت تفریحات خانواده ایرانی است و آمار خانواده‌هایی که خطر و بیماری را چاشنی تفریحات سالم خود می‌کنند رو به افزایش است اما تصورات مردم در رابطه با مصرف قلیان جالب و متأسفانه کمی عجیب است. اکثر مردم مصرف قلیان را تفریحی می‌دانند که آرامش را به آنها هدیه می‌کند و این تصور در آنها ایجاد شده که هر پک به قلیان موجی از آرامش را به همراه دارد و هر چه پک عمیق‌تر باشد رسیدن به آرامش بیشتر!
عوامل اجتماعی و فرهنگی تمایل روزافزون دختران به مصرف قلیان عوامل بسیاری موجب گرایش و تمایل روزافزون دختران جوان به مصرف قلیان شده است که یکی از آنها تغییراتی است که در هویت جنسیتی در سال‌های اخیر رخ داده است. به‌خصوص در فضاهای بزرگ شهری و به درجات کمتر در شهرهای کوچک، شاهد آنیم که تغییر در هویت جنسیتی دختران باعث شده است که مرز بسیاری از رفتارهای مردانه و زنانه در مصرف، فراغت، سرگرمی و هیجان‌های مردانه و زنانه، کم‌رنگ شود و روندی در راستای نزدیک‌شدن فضاهای مردانه و زنانه به یکدیگر ایجاد گردد.از طرف دیگر در فضای کلانشهرها به نظر می‌رسد مصرف قلیان بخشی از صحنه اجتماعی زندگی روزمره جوانان شده است و با توجه به این روند اجتماعی، این همه‌گیرشدن فرهنگ مصرف قلیان و افزایش میل به مصرف را باید تا حدودی انتظار داشت. افزایش مصرف قلیان در جوانان و بالاخص در دختران جوان، گاهی به نظر می‌رسد از تفنن هم فراتر رفته و جبران‌کننده خلأها، کمبود و هیجان‌هایی است که جوانان در شرایط دیگر به آن دسترسی ندارند.همچنین در تحلیل این پدیده، باید به اقتصاد فرهنگ توجه کرد. بازار سرگرمی با اقتصاد فرهنگی آن نسبت دارد و این ارتباط می‌تواند اولویت‌ها و الگوهای زندگی جوانان را تا حدودی رقم زند. تغییر سلیقه‌های فراغتی و مصرفی فارغ از میدانی برای تولید، عرضه، معناسازی و بازنمایی‌ها قابل فهم نیست و البته این میدان و یا چرخه فرهنگی یکسره در داخل مرزهای ملی نیز تعیین نمی‌شود. بعضاً از خارج از مرزها شروع شده است و در داخل مرزها امتداد پیدا می‌کند. از سوی دیگر مصرف قلیان را نمی‌بایست تنها یک انتخاب دانست، بلکه نوعی مصرف است که در یک چرخه اجتماعی و فرهنگی پیچیده شکل می‌گیرد. در تغییراتی که در ویژگی‌های نسلی و به‌طور خاص در دختران جوان ایجاد شده است، تبعیت از مد و به‌روز بودن، استقلال داشتن، احساس برابری و تساوی با پسران و در نهایت عنصر ریسک‌پذیری و ماجراجویی از ویژگی‌های این چرخه مصرف است. جوانانی که در صحنه عمل اجتماعی علاوه بر ریسک‌پذیری حاضرند هزینه ماجراجویی‌های خود را بپردازند.
این روزها نه تنها محیط‌های خانوادگی بلکه عرصه‌های اجتماعی نیز در تسخیر قلیان است و قهوه خانه‌های سطح شهر و پارک‌ها اماکنی است که جوانان با خیالی آسوده در آنجا نشسته و ساعت‌ها به قلیان پک می‌زنند.افزایش مصرف قلیان میان دختران همچنین ناشی از یک جریان بزرگ‌تر اقتصاد فرهنگی نیز است. مصرف قلیان از معنا و متن سنتی‌تر آن تا اندازه‌ای خارج شده و برای دسته‌ای به یک هوس، لذت و تجربه خاص تبدیل شده است.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۷ خرداد ۱۳۹۴ ساعت ۴:۵۵ ق.ظ
