بحران آب و خشکسالي کم‌سابقه‌ در آذربايجان‌غربي

به گزارش آراز آذربايجان،استان آذربايجان غربي طي سال‌هاي اخير با پديده خشکسالي گسترده و کم‌سابقه‌اي مواجه بوده که تأثيرات عميقي بر منابع آب سطحي و زيرزميني، کشاورزي، تأمين آب شرب و توسعه پايدار منطقه گذاشته است.
کاهش شديد بارندگي در سال آبي جاري (1404–1403) به ميزان 283.4 ميلي‌متر، معادل 32 درصد کمتر از سال گذشته و 18.1 درصد کمتر از ميانگين بلندمدت، نشان‌دهنده وضعيت بحراني اقليم منطقه است.
اين کاهش بارش در کنار تداوم خشکسالي‌هاي سال‌هاي گذشته، منجر به کاهش محسوس در حجم ذخاير سدها، افت سطح آب‌هاي زيرزميني و کاهش شديد آبدهي رودخانه‌ها شده است؛ در چنين شرايطي، تأمين آب براي مصارف شرب، کشاورزي و صنعت با چالش‌هاي جدي روبه‌رو شده و نيازمند مديريت هوشمند، مشارکت بين‌بخشي و همکاري مؤثر نهادهاي ذي‌ربط است.
کاهش بارندگي در سال آبي جاري مجيد رستگاري، مديرعامل شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان غربي ، افزود: وضعيت بارندگي در سال آبي جاري از ابتداي مهر سال گذشته تا 21 تير امسال، به‌طور متوسط 283.4 ميلي‌متر ثبت شده که نسبت به سال گذشته 32 درصد و نسبت به ميانگين بلندمدت 18.1 درصد کاهش داشته است.
کاهش 36 درصدي حجم آب در سدهاي آذربايجان غربي وي با اشاره به وضعيت ذخاير سدهاي استان افزود: در حال حاضر، حجم ذخيره مخازن 14 سد در حال بهره‌برداري، 803 ميليون مترمکعب است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 36 درصد کاهش نشان مي‌دهد. رستگاري ادامه داد: کسري مخزن تجمعي آبخوان‌ها در ارديبهشت‌ماه امسال به منفي 1152 ميليون مترمکعب رسيده که نسبت به ماه مشابه سال گذشته منفي 48 ميليون مترمکعب کسري مخازن آبخوانها افزايش يافته است.
انسداد 103 حلقه چاه غير مجاز در 3 ماهه اول امسال
وي افزود: در راستاي حفاظت از منابع آب، طي سه‌ماهه ابتدايي سال، 103 حلقه چاه غيرمجاز شناسايي و مسلوب‌المنفعه شده، 122 کنتور هوشمند نصب شده و 674 مورد بازديد توسط اکيپ‌هاي گشت و بازرسي انجام شده است. همچنين با همکاري نيروي انتظامي، 5 دستگاه حفاري غيرمجاز توقيف شده است.
افت آبدهي رودخانه‌ها
رستگاري از کاهش 62 درصدي آب ورودي به دشت‌هاي استان نسبت به سال گذشته و 71 درصدي نسبت به ميانگين بلندمدت خبر داد و گفت: وضعيت آبدهي رودخانه‌هاي منطقه به شدت افت کرده و اين خود زنگ خطري جدي براي تداوم فعاليت‌هاي کشاورزي است.
وي با اشاره به پروژه‌هاي عمراني افزود: پروژه‌هايي نظير شبکه‌هاي آبياري کرم‌آباد، سيلوه و غازان در حال اجراست و چندين ايستگاه پمپاژ به بهره‌برداري رسيده است. اما متأسفانه به‌جز پروژه‌هاي مرزي، اکثر طرح‌ها به دليل کمبود اعتبار پيشرفت چنداني نداشته‌اند.
عدم آبياري برخي اراضي بدليل کم آبي
مديرعامل آب منطقه‌اي استان با بيان اينکه در بخش آبياري، 73 هزار هکتار از اراضي استان آبياري شده که تنها 40 درصد از کل اراضي قابل آبياري است، گفت: برخي شهرستان‌ها مانند شاهين‌دژ، مياندوآب و مهاباد در سه‌ماهه ابتدايي سال به‌دليل نبود آب، آبياري نشده‌اند.
رستگاري مهم‌ترين دغدغه شرکت را تأمين پايدار آب شرب عنوان کرد و گفت: در شرايطي که منابع آبي سدها کاهش شديدي داشته‌اند، تأمين مصارف کشاورزي در برخي مناطق کاهش يافته يا حتي متوقف شده است.
وي تصريح کرد: در حوزه اطلاع‌رساني، وي از اجراي طرح "داناب" در مدارس و آموزش به معلمان و دانش‌آموزان خبر داد و تأکيد کرد که سطح آگاهي عمومي نسبت به بحران آب، متوسط به بالاست، اما هنوز نيازمند مشارکت بيشتر مردم و کشاورزان هستيم.
رستگاري، خواستار همکاري جدي‌تر نهادهايي چون جهاد کشاورزي، صداوسيما، استانداري و ساير ارگان‌ها شد و گفت: حدود 93 درصد منابع آب تجديدپذير در بخش کشاورزي مصرف مي‌شود، در حالي که بسياري از اراضي فاقد حقابه، به باغات تبديل شده‌اند. اين روند اگر اصلاح نشود، امنيت آبي استان به‌طور جدي تهديد خواهد شد.
کاهش بارندگي، افت شديد ذخاير سدها و منابع زيرزميني، کاهش آبدهي رودخانه‌ها و عدم توازن در مصرف آب، همه نشان‌دهنده بحراني ساختاري است که تداوم آن مي‌تواند پيامدهاي جدي براي امنيت غذايي، توسعه اقتصادي و پايداري زيست‌محيطي استان به‌همراه داشته باشد.
تأمين آب شرب، مديريت هوشمند منابع، نظارت بر برداشت‌ها، اصلاح الگوي کشت و مشارکت گسترده مردم و کشاورزان، در کنار حمايت جدي‌تر نهادهاي اجرايي و قضايي، راهکارهايي است که مي‌تواند استان را از مسير بحراني کنوني خارج سازد در واقع آينده آب در آذربايجان غربي، به تصميمات امروز بستگي دارد.
Azazarbaijan.aghtesadi@gmail.com