افسانهلر حقّینده
محمّد قضایی
افسانه سؤزو، لغت کتابلاریندا ناغیللاشمیش تاریخ و اسطوره سؤزلرینین مترداف سؤزو کیمی قید ائدیلیر. افسانه: انسانلار، حیوانلار هابئله دیو، پری، اژدها و غیرعادی موجودلارین سیرلی-سحرلی سرگذشتی و احوالاتی کیمی قلمه آلینیر.
بو گونه کیمی ایلک افسانهلرین نئجه یاراندیغی و یارادانلارینین کیم اولدوغو، ایلکین افسانهلرین ملّی منسوبیّتی مسئلهسی هله ده آچیلماز سرّ کیم قالمیشدیر. فولکولور عالملرینین بیر سیراسی، هندوستان اؤلکهسینی افسانهلرین ایلک اؤزهیی و قایناغی حساب ائتمیشلر آنجاق همین عالملر سهو ائدهجک¬لرینی ده دانمیرلار.آلمانلی ژاکوب و ویلهم گریم قارداشلاری بیرینجی دفعه اولاراق اؤز اؤلکهلرینین افسانهلرینی توپلاماغا جهد ائتمیشلر (۱۸۱۴-۱۸۱۲) و جمع ائتدیکلری افسانهلری کتاب شکلینده چاپ ائتدیرمیشلر. (همن ایللر) قاباقجا دئدیگیمیز کیمی ایلک افسانهلرین نئجه یارانماسی، عصریمیزه کیمی جوابسیز سورغو اولاراق تدقیقاتچیلاری حیرانلیغا قاپالتمیشدیر. افسانهلرین ایلکین جمعیّتلر طرفیندن یارانماسی و ابتدایی انسان شعورو و تفکّرو اساسیندا یارانماسی، اورتاق بیر نظریّه کیمی تثبیت ائدیلمیشدیر. افسانه، بوتون دونیا ملّتلرینین ادبیاتی و یاشاییشیندا خصوصی یئر توتور.
بو غیرعادی ناغیللار، کائناتین و ایلکین وارلیقلارین نئجه یاراندیغی و هارادان گلدیگینی اؤزونده ساخلاماقدادیر. افسانه جمعیّتین اینامی و اینانجی اساسیندا یارانمیش و انسانین روحی طلبلری ایله یوغرولموش و زمان- زمان خلق یارادیجیلیغی سؤزگجیندن کئچمیش، سیغاللانمیش، عصردن عصره، نسلدن نسله، سینهدن سینهیه اؤتورولموشدور. افسانهلرین قالارقیلیغی و اؤلمزلیگی ده ائله بونونلا باغلیدیر، چونکی اونون مولّفی معیّن بیر شخص دئییل بلکه بؤیوک بیر جمعیّتدیر. جمعیّتین ایسه یاراتدیغی اؤلمز و ابدیدیر. افسانه؛ انسانین دیلهیی و خیالیندا گزدیردیگی ال چاتماز آروزلار و طلبلر و ایدهآللاردیر.
افسانه- انسانین سین- سین آختاران / ایدهآل دونیانی تبسّمودور.حیاتدا تجسّم تاپیب، تاپمایان/بؤیوک آرزولارین ترنّمودور. (سهند)
ایلک انسان، قارشیسیندا عاجز قالدیغی طبیعت قوّهلری، چؤزوب آچا بیلمهدیگی سرّلره جواب آختارماق آماجی ایله همین ساده و عینی حالدا درین مضمونلو کیچیک حکایهلری بعضاً فانتاستیک بعضاً ده چوخ ساده بیچیمده گلهجک نسللره یادگار قویموشدور و امید ائتمیشدیر کی، گلهجک نسللر همین مسئلهلرین حلّینی تاپسین. ایلک انسان اینانمیشدیرکی، همین افسانهلر گلهجک نسللرده مبارزه و آختاریش تپرینی گوجلندیرهجک و بیر یئرده قالیب پندام اولماقدان قورتاراجاقدیر.
ملک محمّدی خلق یارادیب کی/ائلده اونا بنزر قهرمان اولسون.اونو ظلمتلره اؤزو آتیب کی/اؤزونو ظلمتدن قورتاران اولسون.
جمعیّتلرین یاراتدیغی افسانه، روایت و اسطورهلر همین ملّتلرین کئچمیشده نئجه دوشوندویونو و یاشاییش طرزینی، عینی حالدا همین کوتلهنین پسیخولوژیاسینی دا اؤزونده احتوا ائدیر. او بو افسانهلری بوشلو- بوشونا و یئرسیز یاراتمایشدیر. همین افسانهلردهکی قهرمانلار اونون اینانج تپرینه چئویریلیر و نسللرین اورهیینده مبارزه تومو بئجریر. او، اؤز یاراتدیغی قهرمانلارا میل سالیر و نهایت مرادینا چاتیر.انسان:قهار قوّهلره معروض قالاندا/سارسیلیب، باسیلیب، عاجز اولاندا/ درد- غم اودوندا، باغری پیشنده،
دارلیغا دوشنده، دارا دوشنده/ فلاکت ایچینده ال- قول چالاندا/چارهسیز، قایغیسیز، یازیق اولاندا/هامی قاپیلاری باغلی گؤرنده/هانسی سیغیناقدان مرادین آلمیش؟/آنجاق بو قدرته صدقینی سالمیش.
اصلینده ده بئله اولمالیدیر. انسان ایرهلی آددیملامالیدیر. دایانماق اؤلوم، ایتیب- باتماقدیر، اومودسوزلوغا قاپیلماقدیر.
گرک بئله اولسون، یولدادیر انسان/کئچمهلیدیر کمال «هفتخوان»یندان
انسان:اورداکی، هر نهدن اومودون اوزور/آختایریر، آراییر تسلّی گزیر.
سؤکوب آچانماییر چون تاپماجانی/حقیقتدن آرتیق سئویر رویانی.
شیرین افسانهلر یوغورور، یاپیر/دؤنور افسانهدن اؤزونو تاپیر.قدیم افسانهلر، معاصر انسانین دوشونجه طرزی و تفکّرونه بعضاً گولونج گلسه ده، اصلینده بئله دئییلدیر. اونلارین اساس مایاسی و اؤزهیی دوغرو- دوزگون حقیقتلردیر. افسانهلرده حیقیت یاتیر.هئچ بیر افسانهیه خور باخماق اولماز/امکانسیز آرزیلار فکره یول سالماز.
کلاسیک فیزیک علمی ده بونو تصدیق ائدیر. «انسان تخیّلو و تصوّرونده اولان هر بیر شئی وار اولا بیلر.» واختی ایله گؤیلره قالخماق و اوچماق آرزوسو ایله باغلی یارانمیش افسانهلر، گولونج حساب ائدیلمیش، بشر اولادینین اوچماق غایهسی لاغا قویولموشدو، گؤیلرده قوش کیمی سوزمهیین ممکن اولمادیغی و اوچماق هوسینین ایسه انسان اوغلونون غیرعادی طلبی و دیلهیی کیمی تصوّر اولموشدور.
لاکین:
اوچماق آرزوسویلا خوشلانان انسان/آیا، اولدوزلارا قونور بو زمان.
بالزاک دئییر: «افسانه: ملّتلرین خصوصی تاریخیدیر.» هر خلقین افسانهلری او خلقین گیزلی تاریخی و دوشونجهسیدیر. ائله بونا گؤره، یاشادیغمیز دؤرده ده، افسانه، بوتون خلقلرین ادبیّاتیندا یئنیلشمیش و سیغاللانمیش فورمالاردا تظاهر ائدیر. سینما، رومان، پییئس، شعر و …اکثر یارادیجیلیق اثرلرینین بیر چوخوندا خلق افسانهلری اساس موتیو و اؤزولدور. افسانه، اجدادلارین یئنی نسیللره اؤتوردویو حیات و یاشاییش اؤرنهیی و اولگوسودور. افسانه، بشریّتین کؤرپهلیک چاغی و ایمکلهدیگی دؤروندن بیزه (یئنی نسله) اتحاف اولونان میراث وگؤزللیک چلنگی، بلکه ده مبارزه مئتودلاریدیر.
بیر اولگو اولموشدور گاهدان انسانا/عصیرلردن قالان افسانه، رویا.
اوخشاییب تسلّی وئرمیشدیر اونا/هر زمان داریخیب یولدا قالاندا…
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ ساعت ۴:۴۵ ق.ظ
